پۋتين ءوز تاريحىن بۇرمالاپ سوعىس اشىپ وتىر دەيدى عالىم. بۇل تۋرالى بەلگىلى تاريحشى سۇلتانحان اققۇلۇلى Qasqa Jol Youtube ارناسىنىڭ «رەسەي قازاقستانعا سوعىس اشا ما» اتتى باعدارلاماسىندا ايتتى. نەگىزىنەن حابارعا رەسەي-ۋكراينا سوعىسىنان ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ الار ساباقتارى ارقاۋ بولعان، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
«ەگەر ساياساتتانباعان شىنايى تاريحقا سۇيەنسەك، كەشەگى كەڭەس وداعى قۇرامىنداعى مەملەكەتتەردىڭ – بۇگىنگى تاۋەلسىز مەملەكەتتەردىڭ جەر داۋى بولسا، وندا قازاقستاننىڭ رەسەيدەن جەر داۋلاۋىنا تولىق تاريحي دا، ساياسي دا نەگىزى بار»، - دەيدى تاريحشى.
بۇعان دالەل رەتىندە عالىم حح عاسىردىڭ باسىنداعى فاكتىلەردى كەلتىرەدى.
«1917 جىلعى 12 جەلتوقسانداعى ەكىنشى جالپى قازاق قۇرىلتايىندا قازاق حاندىعىنىڭ ءۇيىندىسى ۇستىنەن، سونىڭ جەر اۋماعىندا الاش ۇلتتىق اۆتونومياسى قۇرىلسىن دەپ قاۋلى قابىلداعاندا سونداعى اۆتونوميانىڭ جەر كولەمى 3,4 ملن شارشى شاقىرىم بولاتىن. 1920 جىلدىڭ تامىزىندا كەڭەس وداعى ورناپ، الاشوردا مەن كەڭەس وداعى باسشىلارى بىرنەشە اي بويى كەلىسسوز جۇرگىزگەندە قازاق اتا-بابادان قالعان شامامەن 0,7 ملن شاقىرىم جەرىنەن ايىرىلدى»، - دەيدى س. اققۇلۇلى.
«ول قانداي جەرلەر دەسەك، 1920 جىلعا دەيىن اقمولا وبلىسىنىڭ قۇرامىنا كىرگەن ومبى وبلىسى، التاي وڭىرىنە قاراستى بارناۋل، بيسكى جانە زمەينوگورسكى ويازدارى. ال ورىنبور قالاسىنىڭ ءوزى ورىس كازاكتارىنىڭ جەرى ەكەنى راس. بىراق اينالاسىنىڭ ءبارى قازاقتىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان اتا قونىسى. 1924 جىلى ورىنبور وبلىسىن قازاقستاننان ءبولىپ العان كەزدە ءۇش جىل بويىنا ءبىزدىڭ جەرىمىز بەن باشقۇرستان، تاتارستاننىڭ شەكتەسەتىن اۋماعىن كەڭەس وداعى بىزدەن جالعا العان»، - دەپ دەرەك كەلتىردى ول.
سۇلتانحان اققۇلۇلى رەسەيدەن بولەك، وزبەكستانعا ءوتىپ كەتكەن اۋماقتار تۋرالى دا ءسوز قوزعادى.
«ودان كەيىن قازاق اۆتونومياسىنىڭ قۇرامىندا بولعان قاراقالپاق اۆتونومياسى 1930 جىلى رەسەيدىڭ قۇرامىنا كىردى دە، 1936 جىلى وزبەكستانعا بەرىلدى. ال 60 جىلدارى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ 4 اۋدانى بەرىلىپ، بيلىك باسىنا قايتىپ ديماش قوناەۆ كەلگەن سوڭ، ەكى اۋدان قايتارىلىپ الىندى. جالعا بەرىلدى دەپ ەسەپتەلگەن سول ەكەۋى 92 جىلى قايتارىلۋى كەرەك ەدى»، - دەدى عالىم.
«بۇل ايتىلعانداردان شىعاتىن قورىتىندى - 1994 جىلعى ۋكراينا مەن قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگىنە كەپىلدىك بەرەتىن بۋداپەشت كەلىسىمى مەن 1991 جىلعى جەر داۋلاماۋ تۋرالى الماتى دەكلاراتسياسىن ىسىرىپ قويساق، وندا ءبىزدىڭ داۋلاسۋعا تولىق تاريحي نەگىزىمىز بار. بىراق بۇل داۋلاسايىق دەگەن ءسوز ەمەس، تەك تاريحي فاكت. الايدا جوعارىدا اتالعان كەلىسىمدەردى رەسەيدىڭ ءوزى كورشى ەلدەرگە سوعىس اشىپ، بۇزىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. ۆلاديمير پۋتين ءوز تاريحىن بۇرمالاپ «رەسەي كەڭەس وداعى قۇرامىنداعى ەلدەرگە جەر سىيعا تارتتى» دەيدى. رەسەي ەشكىمگە جەر سىيعا تارتقان جوق. كەرىسىنشە، كەزىندە بەلارۋس باسشىسى الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ ايتقانىنداي رەسەي شىن تاريحقا سۇيەنەر بولسا، باتىس ءسىبىر مەن قيىر شىعىستى تۇگەل قازاقستانعا بەرىپ قويۋى كەرەك ەدى. بۇل ءسوزدى مەن ەمەس، سلاۆيان ۇلتتارىنىڭ ءبىرىنىڭ باسشىسى لۋكاشەنكو ايتقان»،- دەيدى تاريحشى.
باعدارلامانىڭ تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى كورە الاسىز:
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
