Pýtın óz tarıhyn burmalap soǵys ashyp otyr deıdi ǵalym. Bul týraly belgili tarıhshy Sultanhan Aqqululy Qasqa Jol Youtube arnasynyń «Reseı Qazaqstanǵa soǵys asha ma» atty baǵdarlamasynda aıtty. Negizinen habarǵa Reseı-Ýkraına soǵysynan bizdiń elimizdiń alar sabaqtary arqaý bolǵan, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly.
«Eger saıasattanbaǵan shynaıy tarıhqa súıensek, keshegi Keńes odaǵy quramyndaǵy memleketterdiń – búgingi Táýelsiz memleketterdiń jer daýy bolsa, onda Qazaqstannyń Reseıden jer daýlaýyna tolyq tarıhı da, saıası da negizi bar», - deıdi tarıhshy.
Buǵan dálel retinde ǵalym HH ǵasyrdyń basyndaǵy faktilerdi keltiredi.
«1917 jylǵy 12 jeltoqsandaǵy ekinshi jalpy qazaq quryltaıynda Qazaq handyǵynyń úıindisi ústinen, sonyń jer aýmaǵynda Alash ulttyq avtonomııasy qurylsyn dep qaýly qabyldaǵanda sondaǵy avtonomııanyń jer kólemi 3,4 mln sharshy shaqyrym bolatyn. 1920 jyldyń tamyzynda Keńes Odaǵy ornap, Alashorda men Keńes Odaǵy basshylary birneshe aı boıy kelissóz júrgizgende qazaq ata-babadan qalǵan shamamen 0,7 mln shaqyrym jerinen aıyryldy», - deıdi S. Aqqululy.
«Ol qandaı jerler desek, 1920 jylǵa deıin Aqmola oblysynyń quramyna kirgen Omby oblysy, Altaı óńirine qarasty Barnaýl, Bııski jáne Zmeınogorski oıazdary. Al Orynbor qalasynyń ózi orys kazaktarynyń jeri ekeni ras. Biraq aınalasynyń bári qazaqtyń ejelden kele jatqan ata qonysy. 1924 jyly Orynbor oblysyn Qazaqstannan bólip alǵan kezde úsh jyl boıyna bizdiń jerimiz ben Bashqurstan, Tatarstannyń shektesetin aýmaǵyn Keńes Odaǵy bizden jalǵa alǵan», - dep derek keltirdi ol.
Sultanhan Aqqululy Reseıden bólek, Ózbekstanǵa ótip ketken aýmaqtar týraly da sóz qozǵady.
«Odan keıin Qazaq avtonomııasynyń quramynda bolǵan Qaraqalpaq avtonomııasy 1930 jyly Reseıdiń quramyna kirdi de, 1936 jyly Ózbekstanǵa berildi. Al 60 jyldary Ońtústik Qazaqstan oblysynyń 4 aýdany berilip, bılik basyna qaıtyp Dımash Qonaev kelgen soń, eki aýdan qaıtarylyp alyndy. Jalǵa berildi dep eseptelgen sol ekeýi 92 jyly qaıtarylýy kerek edi», - dedi ǵalym.
«Bul aıtylǵandardan shyǵatyn qorytyndy - 1994 jylǵy Ýkraına men Qazaqstannyń egemendigine kepildik beretin Býdapesht kelisimi men 1991 jylǵy jer daýlamaý týraly Almaty deklaraııasyn ysyryp qoısaq, onda bizdiń daýlasýǵa tolyq tarıhı negizimiz bar. Biraq bul daýlasaıyq degen sóz emes, tek tarıhı fakt. Alaıda joǵaryda atalǵan kelisimderdi Reseıdiń ózi kórshi elderge soǵys ashyp, buzyp jatqanyn kórip otyrmyz. Vladımır Pýtın óz tarıhyn burmalap «Reseı Keńes odaǵy quramyndaǵy elderge jer syıǵa tartty» deıdi. Reseı eshkimge jer syıǵa tartqan joq. Kerisinshe, kezinde Belarýs basshysy Aleksandr Lýkashenkonyń aıtqanyndaı Reseı shyn tarıhqa súıener bolsa, Batys Sibir men Qıyr Shyǵysty túgel Qazaqstanǵa berip qoıýy kerek edi. Bul sózdi men emes, slavıan ulttarynyń biriniń basshysy Lýkashenko aıtqan»,- deıdi tarıhshy.
Baǵdarlamanyń tolyq nusqasyn tómendegi silteme arqyly kóre alasyz:
"Adyrna" ulttyq portaly
