Äskerden qaşpa – sarbaz!

Nauryzdyŋ bırınen bastap äskerge şaqyru punktterınde  qalalyq jäne audandyq äskerge şaqyru komissiialary jūmysyn bastady. Köktemgı şaqyrylymda Qazaqstan qaruly küşterı qataryn 1 nauryzdan 30 mausymǧa deiın batys öŋırınen 18 ben 27 jas aralyǧyndaǧy   600-den asa azamatpen tolyqtyru josparlanǧan. Ötken jyldyŋ küz aiynda şekara qyzmetıne äskeri qyzmetın öteuge attanǧan 115 sarbazdyŋ 35-ı kelısımşart negızınde äskeri qyzmetke qaluǧa ötınış bıldırıptı. Jasöspırımder şaqyrtu qaǧazy jäne sms-habarlamalar barǧan jaǧdaida medisinalyq komissiiadan ötuge keluı qajet. Eger äskerge şaqyryluşy bırneşe ret habarlaǧannan keiın jinau punktıne kelmese, onda jergılıktı äskeri basqaru organdarynyŋ qyzmetkerlerı polisiia qyzmetkerlerımen bırlesıp jaltaruşynyŋ tūratyn jäne jūmys ısteitın jerıne barady. Osy oraida  BQO Qorǧanys ısterı jönındegı departament bastyǧynyŋ orynbasary, podpolkovnik Albert Bekmūhanovpen tıldesken edık. Albert Markistūlynyŋ aituynşa, qalta telefonyna şaqyrtu habarlama jıberılse de şaqyru punktıne kelmeitın jastar bar körınedı.  Iаǧni, bozbalalar äskerden älı de jaltarady. Azamattarǧa elektrondyq ükımet portaly arqyly qyzmet körsetıledı. Atalǧan qyzmetterdı körsetuge  jergılıktı atqaruşy organdar jauapty. Qorǧanys ısterı jönındegı departamentte «Qaruly Küşter – Adaldyq Alaŋy» atty jobalyq keŋse  jūmys ısteidı. – Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev köptegen jastardyŋ äskeri boryşyn öteuden qaşuy maŋyzdy mäsele ekenın atap öttı. Bızdıŋ maŋyzdy mındetımız – jastardy äskeri qyzmet ötkeruge,  erekşe missiia bolyp tabylatyn äskeri boryşyn oryndauǧa yntalandyru. Qorǧanys ministrlıgı osy baǧytta ūsynystar äzırlep, jüzege asyruda. Mäselen,  äskeri qyzmet ötkeru kezeŋınde kredittık kanikul beru, joǧarǧy oqu oryndaryna ūlttyq bırıŋǧai testısız tüsu siiaqty jeŋıldıkter qarastyrylǧan. Şekara qyzmetın jasaqtau üşın äskerge şaqyruşylardy ırıkteu bılım deŋgeiı, densaulyǧy men dene şynyqtyru daiyndyǧy boiynşa qoiylatyn talaptarǧa säikes jürgızıledı. Olardy şekara qyzmetınıŋ därıgerlerı men medisina qyzmetkerlerı arnaiy tekserısten ötkızedı. Būdan bölek, ata-anasy, otbasylyq jaǧdaiy jönındegı mälımet te naqtylanady. Al, şekara qyzmetıne boryşyn öteuge baratyn jastardyŋ basqa sarbazdardan erekşelıgı – psihologtyŋ poligrafologiialyq synynan ötedı. Bolaşaq sarbazdarǧa ekınşı därejelı qūpiia qūjattarmen jūmys jasauǧa mümkındık berıledı. Sol sebeptı Ūlttyq qauıpsızdık qyzmetınıŋ de tekserulerınen sürınbei ötulerı qajet bolady, – deidı sala mamany. Sarbazdyŋ boiy 185 sm-den kem bolmauy kerek. Äskeri komissariatta bırden bärın taŋdap almaidy. Denı sau, psihikalyq tūrǧyda ornyqty, orta bılım alǧan jıgıtter ırık­te­ledı. Jalpy, bolaşaq sarbazdar därıgerlık tekserısten bölek, psihologiialyq testten de ötedı. Äskerge şaqyru nauqanyn sapaly ärı uaqytyly oryndau maqsatynda komissiia är şaqyryluşyny jeke-jeke qarastyrady. Olardyŋ otbasy jaǧdaiy saraptalyp, densaulyǧynyŋ jaramdylyǧy basty nazarǧa alynady. Synnan sürınbegen jauyryny qaqpaqtai, jūdyryǧy toqpaqtai, tepse temır üzetın jıgıtter äsker qataryn tolyqtyrady. Medisinalyq komissiianyŋ nätijelerı boiynşa şaqyryluşynyŋ merzımdı äskeri qyzmet ötkeruge jaramdylyq därejesı aiqyndalady. Eger jas jıgıt jaramsyz dep tanylsa, onda sol künı üiıne qaitarylady. Eger qosymşa tekserudı qajet etse, medisinalyq mekemelerge jıberıledı. Medisinalyq komissiia tekseruınen sättı ötken jäne qyzmetke jaramdy dep tanylǧan bozbalanyŋ ärbırın äkımnıŋ orynbasary töraǧalyq etetın şaqyru komissiiasy derbes qaraidy. Osylaişa, äskerge şaqyru turaly şeşım qabyldanady. Sonymen qatar, departament basşysynyŋ orynbasary şaqyru boiynşa medisinalyq komissiia men äskeri qyzmetten jaltaru äkımşılık jäne qylmystyq jauapkerşılık retınde qaralatynyn eske saldy. Şaqyru qaǧazy boiynşa medisinalyq tekseruge kelmegen jaǧdaida 5 AEK mölşerınde aiyppūl salynady. Äskeri qyzmetten jaltaru 1 myŋ AEK mölşerınde aiyppūl saluǧa, ne sol mölşerde tüzetu jūmystaryna, ne 400 saǧatqa deiıngı qoǧamdyq jūmystarǧa tartuǧa, ne bır jylǧa deiıngı merzımge bas bostandyǧyn şekteuge nemese odan aiyruǧa äkep soǧady. – Otandy qorǧau ärbır azamattyŋ qasiettı boryşy jäne paryzy ekendıgın müldem ūmytpauymyz qajet. Densaulyq jaǧdaiymyz jaramdy bolsa bar bolǧany bır jylǧa iaǧni, 12 aiǧa sozylǧan äskeri boryşymyzdy öteuden bas tartpaiyq jäne jaltarmaiyq. Sızder qasiettı jerde tuyp, östıŋızder, sonymen qatar Otanym dep at üstınde jerımızdı qorǧaǧan batyrlardyŋ ūrpaǧysyzdar. Materialdyq qūndylyqtardyŋ artynan qumai, ruhani bailyqtyŋ tızgının ūstaŋyzdar. Otanymyzǧa eren eŋbekterıŋızdı töguge at salysaiyq azamattar! –  deidı jas ūrpaqqa Albert  Bekmūhanov. «Äsker» sözı qūlaǧymyzǧa estılse, köz aldymyzǧa bırden taiaq jep, qorlyq körıp jatqan er jıgıtter elesteitını jasyryn emes. Öitkenı, soŋǧy jyldary qūlaqqa türpıdei estıletın jaǧymsyz jaŋalyqtar qaptap kettı. «Jıgıtter emes, olardyŋ ata-analary äskerge balalaryn jıberuge qarsylyq tanytatyn körınedı.  Qorqady. Äsırese analar ūlyn äskerge jıbergısı kelmeidı» deidı būl oraida mamandar. Sözderıne süiensek, Otan aldyndaǧy boryşyn öteuge baratyn sarbazdarǧa qazır jaqsy jaǧdai jasalǧan. Būrynǧydai älımjettık joq, tamaq, kiım tügel. Al, äskerge jaramdy jıgıtterdıŋ köbısınıŋ basynda nesie bar. Nesielerıne paiyzdyq üsteme köp qosylyp kete me dep alaŋdaidy. Mūndai jaǧdaida bankke hat jazyp, üzılıs beru sūralady. Al, otbasyndaǧy jaǧdaiy naşar, türlı äleumettık topqa jatatyn, balasy üidıŋ asyrauşysy bolsa, jaǧdaiy eskerıledı. İä, äsker – är sarbazdy şyŋdaityn, şynyqtyratyn naǧyz ömır mektebı. Sondyqtan saidyŋ tasyndai jıgıtterdıŋ Otanyn qorǧaudan jaltarmaǧany dūrys!   Käusar BAIǦALİEVA