بۇگىنگى كۇنى اقتوبە وبلىسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى جەتىك مەڭگەرگەندەردىڭ ۇلەسى 94,4 پايىزدى قۇراپ وتىر. 2021 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعى ارقىلى 1800 ادام مەملەكەتتىك ءتىل وقىتۋ كۋرستارىنان وتكەن. ءتىل ۇيرەنۋشىلەردىڭ 22% — وزگە ەتنوس وكىلدەرى.
اقتوبە وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ تىلدىك كۋرستارى اقتوبە قالاسىندا عانا ەمەس، ورىس ءتىلدى ورتا قالىپتاسقان 6 اۋداندا (قارعالى، العا، حرومتاۋ، قوبدا، مارتوك، مۇعالجار) دا جۇرگىزىلگەن.
2021 جىلى ەتنومادەني بىرلەستىكتەر جانىنداعى جەكسەنبىلىك مەكتەپتەر ارقىلى ەتنوس وكىلدەرى مەملەكەتتىك جانە كارىس، ۋكراين، تاتار، باشقۇرت، ءازىربايجان تىلدەرىن وقىتۋمەن قامتىلعان. ناتيجەسىندە ەتنومادەني بىرلەستىك وكىلدەرى ادىستەمەلىك كومەكپەن قامتىلىپ، مەملەكەتتىك جانە انا تىلدەرى وقىتۋ جوسپارىنا سايكەس جۇزەگە اسىرىلعان.
سونداي-اق، «شەتەلدە تۇراتىن قازاق دياسپوراسىمەن بايلانىس» جوباسى اياسىندا 2021 جىلى وبلىستا «قازاق ءتىلى – انا ءتىلىم، سارقىلمايتىن بايلىعىم!» اتتى ونلاين ديالوگ الاڭى ۇيىمداستىرىلعان. شاراعا تۇركيا جانە رەسەي ەلىنەن قاشىقتان انا ءتىلى – قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە ىنتالى قانداستارىمىز قاتىسقان. اتاپ ايتساق، ولاردىڭ قاتارىندا رەسەي فەدەراتسياسى ورىنبور قالاسى حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى وكىلدىگى، سامارا قالاسى «پويسك تسۆر» ورتالىعى، ماسكەۋ قازاقتارى ۇلتتىق-مادەني قاۋىمداستىعى، ورىنبور وبلىستىق «جاس قانات» جاستار ۇيىمى، ەكاتەرينبۋرگ قالاسى «ەۋرازيا-قازاقستان» ايماقتىق قوعامدىق ۇيىمى، تۇركيا رەسپۋبليكاسى «تاريح جانە مادەنيەت» قاۋىمداستىعى، تۇركيا رەسپۋبليكاسى «كوك تۋ» قازاق مادەنيەت قوعامى بار.
— ءىس قاعازدارىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلۋى ماسەلەلەرى دە نازاردان تىس قالعان ەمەس. بۇل باعىتتا ءىس قاعازدارىنىڭ جۇرگىزىلۋ جايىنا توقسان سايىن مونيتورينگ جۇرگىزىلىپ، قورىتىندىسىمەن تومەن كورسەتكىش كورسەتكەن مەكەمەلەرگە كەمشىلىكتەردى جويۋ تۋرالى ۇسىنىستار بەرىلدى. 2021 جىلى وبلىس اكىمدىگىنە قاراستى مەملەكەتتىك ورگانداردا ءىس قاعازدارىنىڭ 98 پايىزعا جەتتى. سونىمەن قاتار، مەملەكەتتىك ورگاندارعا ءتىل تۋرالى زاڭنامانىڭ ورىندالۋىنا پروفيلاكتيكالىق باقىلاۋ جۇرگىزىلىپ، بۇزۋشىلىقتار انىقتالعان مەكەمەلەرگە ۇسىنىمدار بەرىلدى، — دەيدى وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى مارجان جاناسوۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، بىلتىر وبلىستا لاتىننەگىزدى جاڭا ءالىپبيدى قاشىقتان وقىتۋ ماقساتىندا til-aktobe.kz سايتىندا «Qazlatyn» ساباقتار تسيكلى ۇيىمداستىرىلعان. اتاپ ايتساق، «لاتىن گرافيكالى جاڭا ءالىپبي: وقۋ جانە جازۋ» تاقىرىبىمەن وبلىس جانە اۋدان كولەمىندە 49 ونلاين سۇحبات وتكىزىلگەن.
— ازاماتتاردىڭ لاتىننەگىزدى قازاق الىپبيىندە جازۋ ماشىقتارىن جەتىلدىرۋ، ساۋاتتى جازۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان «ەلىمە ەلەۋلى ۇلى ەسىمدەر» اتتى 1000 ادامدى قامتىعان ونلاين اۋديوديكتانتتار تسيكلى ۇيىمداستىرىلدى. الەۋمەتتىك جەلىدە قازاق ءتىلدى كونتەنت ۇلەسىن ارتتىرۋ، جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ قازاق ءالىپبيىن شاپشاڭ مەڭگەرۋىنە جاعداي جاساۋ ماقساتىندا «LatynTime» جوباسى جۇزەگە اسىرىلدى. جوبا كاراوكە فورماتىنداعى ماتەريالداردى قامتىدى.قازاق ءتىلىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ قاجەتتىلىگىن نەگىزدەيتىن اسپەكتىلەردى ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا «لاتىن گرافيكالىق قازاق ءالىپبيى – قازاق جازۋىنىڭ قاينارى» جانە «كازاحسكي الفاۆيت نا لاتينسكوي گرافيكە – يستوچنيك كازاحسكوي پيسمەننوستي» الەۋمەتتىك روليكتەرى جارىق كورىپ، جەرگىلىكتى «اقتوبە تۆ» تەلەارناسىندا تامىز-قىركۇيەك ايلارىندا 140 رەت روتاتسيالاندى. وبلىستاعى ەرەسەك تۇرعىندارعا ءتىل ۇيرەتۋ بارىسىندا لاتىننەگىزدى قازاق ءالىپبيىن ءتۇسىندىرۋ باعىتىنداعى اقپاراتتىق ساعاتتار ۇيىمداستىرىلىپ، بارلىعى 96 شارامەن 5216 ادام قامتىلدى، — دەيدى ءبولىم باسشىسى.
سونداي-اق اقتوبە وبلىسىندا تىلدىك دەڭگەيىن باعالاۋدىڭ بىرىڭعاي جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا ارنالعان «قازتەست» ارقىلى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن 22 513 ادام تەست تاپسىرعان. مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ دەڭگەيىن باعالايتىن تەستكە 2021 جىلى 700-دەن استام ادام قاتىسقان.
ال وبلىستا ونوماستيكا سالاسى بويىنشا جۇرگىزىلگەن جۇمىستارعا توقتالساق، بايىرعى جەر، سۋ، ەلدى مەكەندەردىڭ تاريحي اتاۋىن قايتارۋدا تاۋەلسىزدىك العان كەزەڭنەن بەرى كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىلعان. ناقتىراق ايتساق، بۇگىنگە دەيىن وڭىردە 170 ەلدى مەكەن وزدەرىنىڭ تاريحي اتاۋلارىنا يە بولعان.
— 2021 جىلى اقتوبە قالاسى بويىنشا 5 اتاۋى جوق كوشەسىنە (استانا اۋدانى بويىنشا- 4, الماتى اۋدانى بويىنشا- 1),3 شاعىن اۋدانىنا (حالىق اۋزىندا اتالىپ جۇرگەن نۇر-اقتوبە – ەسەت باتىر، باتىس-1,2 – باتىس، باتىس-3 – ۇلى دالا), 13 تۇرعىن ءۇي الابىنا (سەلماش، سەلماش-2 – سامال، جاڭاقونىس-2 – جاڭاقونىس-2, باۋىرلاستار-4 – تاڭشولپان، قاناعات – قاناعات، زارەچنىي-1 – كوكتەم، زارەچنىي-2 – بالاۋسا، زارەچنىي-3 – جىبەك جولى، ياسنوە – جارىق، ساياجاي، ساياجاي-1,2 – ساياجاي، اقشات-2 – اقشات-2, باۋىرلاستار – باۋىرلار، باۋىرلاستار-2 – باۋىرلار-2, اقجار-2 – اقجار-2) اتاۋ بەرۋ، 5 قايتالانعان كوشە (قارعالى تۇرعىن ءۇي الابىنداعى ينتەرناتسيونالنىي كوشەسىن – سەگىز سەرى، تسەنترالنىي كوشەسىن – مۇحاممەد-سالىق باباجانوۆ، نابەرەجنىي كوشەسىن – مۇرات موڭكەۇلى، ك.نوكين تۇرعىن ءۇي الابىنداعى نابەرەجنىي كوشەسىن – جاياۋ مۇسا، مير كوشەسىن – قابىليسا جىراۋ) اتاۋىن قايتا اتاۋ بويىنشا ۇسىنىستار وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلدى، — دەيدى م.جاناسوۆا.
بۇگىندە وبلىس بويىنشا ءبىر وبلىستىق ماڭىزى بار قالا، 12 اۋدان، 7 اۋداندىق ماڭىزى بار قالا، 136 اۋىلدىق وكرۋگ، 359 اۋىل، 5740 قۇرامداس بولىك (ونىڭ ىشىندە 3400-ءى كوشە) بولسا، ولاردىڭ 96 پايىزى — مەملەكەتتىك تىلدەگى اتاۋلار.
— قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىلارىنىڭ نەگىزىندە 2021 جىلى اقتوبە قالاسىنىڭ 2 مەكتەبى — №40 فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ جانە №72 ءابىش كەكىلباەۆتىڭ ەسىمدەرىمەن ۇلىقتالدى. اقتوبە حالىقارالىق اۋەجايىنا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ ەسىمى بەرىلدى. اقتوبە جوعارى اۋىل شارۋاشىلىعى كوللەدجى اق تارىنىڭ اتاسى شىعاناق بەرسيەۆتىڭ ەسىمىن الدى. سونىمەن قاتار وبلىس ورتالىعىندا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ جانە نوۆىي قانىش ساتپاەۆتىڭ ەسىمدەرىن ۇلىقتاۋ ماقساتىندا ەكى مەكتەپكە ەسىمدەرىن بەرۋ بويىنشا ۇسىنىس وبلىستىق ءماسليحات سەسسياسىندا ماقۇلدانىپ، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنەن كەلىسىم الىنىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى جانىنداعى رەسپۋبليكالىق ونوماستيكا كوميسسياسىنا جولداندى, — دەيدى ءبولىم باسشىسى.
اقتوبە وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك. بيىل جىل باسىنان 733 رەيد جۇمىسى جۇرگىزىلىپ، 7347 جارناما ءماتىنى سارالانعان. ونىڭ ىشىندە 75 ساۋدا ءۇيى، 34 جابىق بازار، 180 سالون، 44 سپورت مەكەمەسى، 91 مەيرامحانا، 230 ءدامحانا، 103 قوعامدىق كولىك، 89 ءدارىحانا، 97 كولىك جۋ، جوندەۋ ورتالىقتارى، 237 ازىق-تۇلىك، كيىم دۇكەندەرى، 65 فاست-فۋد، 223 كوشە قامتىلعان.
— رەيد بارىسىندا كاسىپكەرلىك نىسان يەلەرىمەن كەزدەسىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭناما تالاپتارى ءتۇسىندىرىلدى. انىقتالعان كەمشىلىكتەر بويىنشا ادىستەمەلىك كومەك كورسەتىلدى. ءتۇسىندىرۋ، ناسيحاتتاۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە قاتە راسىمدەلگەن 4370 كورنەكى اقپاراتتار مەن جارناما ماتىندەرى زاڭ تالاپتارىنا سايكەستەندىرىلدى. الداعى ۋاقىتتا دا ءتىل جاناشىرلارىمەن بىرلەسكەن رەيد جۇمىستارى جالعاسا بەرمەك.
مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتىنىڭ باعىتتارىن ءتۇسىندىرۋ، سالا بويىنشا اتقارىلىپ جاتىرعان جۇمىس جونىندە اقپاراتتىق بەرۋ، حالىقپەن كەرى بايلانىس قۇرۋ ماقساتىندا 3 باسپا باسىلىمى («كۇنشۋاق»، «ونوماستيكا تىنىسى»، «تىلدەردى وقىتۋ: ىزدەنىس جانە ادىستەمە» جۋرنالدارى), 2 سايت(باسقارمانىڭ رەسمي سايتى، «ءتىل-اكتوبە.كز» سايتى), يۋتۋب كانالى، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالار سياقتى اقپاراتتىق رەسۋرستار ارقىلى جۇزەگە اسىرىلۋدا، — دەيدى اقتوبە وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى مارجان جاناسوۆا.
داناگۇل بايمۇقاش،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
