قالاي قاس قارايادى، سولاي قۋىس-قۋىسى قۇپيا قامالعا اينالىپ، جىرتقىشتىڭ كوزىندەي قانتالاپ تۇراتىن قاراڭعى اۋلادا قىزارعان شىلىمنىڭ شوعىنان يمانىن ءۇيىرىپ ءوتۋشى ەدى كەزدەيسوق جۇرگىنشىلەر... ال نەگىزگى كوشە سامالاداي جاپ-جارىق بولعانىمەن ەسىكتەرى اۋلاعا قاراعان بەس قاباتتى ەسكى عيماراتتاردان، بەي-بەرەكەت وسكەن كارى اعاشتاردىڭ ساياسى مول جەلەگىنەن قاراڭعى تارتىپ تۇرار ەدى. ءاماندا سولاي. مىندەتتى تۇردە سىرى كەتىپ، توت باسقان، كەي تۇسى مايىسقان تەمىر تورلى شارباقپەن قورشالعان شاعىن فۋتبول الاڭدارى بولادى – كوز بايلانعانشا دوپقا تالاسقان شامامەن 8-10 جاستاعى جۇگىرمەكتەر ءبىر تىنىم تاپپايتىن. كۇيكى تىرلىكتەن كۇپى كيگەن كوپ كۇندەردىڭ ءبىرى بولاتىن. ونىڭ ۇستىنە، جاز بويى جاڭبىر جاۋىپ، تەك كۇز تاقاعاندا عانا كوز ۇشىنداعى كوكجيەكتەن سۋ بوپ اققان ساعىمنىڭ ءوزى كۇمىستەي بالقيتىن اپتاپ ىستىق ورنادى. جەلدەتكىشى جوق، قاپىرىق بۋعان تار پاتەرىمنەن اۋلاعا شىقتىم. ىستىق ادامدى ومىردەن جەرىندىرىپ، زەرىكتىرىپ، قاجىتىپ جىبەرەدى. تاس توبەدەن شاقىرايعان كۇنگە قاراماي، ادەتتەگىشە دوپ قۋالاعان كوزتانىس بالالار اراسىنان بوگدە پلانەتادان كەلگەندەي سۇڭعىق بويلى، اققۇبا، فۋتبولكاسى مەن شورتىسى دا، ءتىپتى، اياعىنداعى كروسسوۆكاسى دا ينە-جىپتەن ەندى شىققانداي كۇن نۇرىنا شىعىلىسىپ، كوز جاۋىن العان ول بىردەن نازارىمدى اۋداردى. ول دا سونى سەزگەندەي، كوپ قاباتتى ءۇيدىڭ كىرە بەرىسىندە سەلتيىپ تۇرىپ قالعان ماعان يەگىن ءسال كوتەرىپ، تۋرا قارادى. قارادى دا ەش سەبەپسىز كۇلدى (ونىڭ ماعان وسى ەش سەبەپسىز كۇلگەنى ۇنايتىن). مەن كوزىمدى تايدىرىپ اكەتتىم. ەڭ باستىسى – ونىڭ قولىنداعى ءبۇيىرى كۇنگە شاعىلىسىپ، جالت-جۇلت ەتكەن الا دوپ تەك مەنىڭ عانا ەمەس، وزگە بالالاردىڭ دا كوز جاۋىن الىپ، نازارىن وزىنە اۋدارعان ەدى. تاتتىگە ۇيمەلەگەن شىبىنداي شىرق ءۇيرىلىپ، ويىندى ۇمىتىپ، عايىپتان تايىپ پايدا بولعان سۇڭعاق بويلى، اققۇبا بالانىڭ جانىنان شىعار ەمەس. سول كۇننەن باستاپ، اۋلا تولى بالالار سونىڭ عانا قاس-قاباعىن باعىپ، وعان جاعىنىپ قالۋدىڭ، جاقىنداسۋدىڭ قامىنا كىرىسىپ كەتكەندەي ەدى. ول بولماي قالعان كۇنى بالالاردىڭ دا ويىنعا قۇلقى بولماي، تەز تارقايتىن. ول ول ما، ونىڭ تالعامىنان شىعۋ ءۇشىن كەيبىرى ءتۇسى وڭىپ كەتكەن فۋتبولكالارىن جاڭاسىنا اۋىستىرىپ، ابىگەرگە ءتۇسىپ ەدى. ولاردىڭ بۇل قىزىعى كوپ ۇزاماي وقۋ جىلى باستالىپ، ۇمىتىلۋعا اينالعان ەدى. سوعان قاراماستان بالالاردىڭ دەنى مەكتەپتەن شىعا سالىسىمەن، دالىرەگى، مەكتەپ كيىمىمەن كەلىپ، سومكەلەرىن الاڭ شەتىنە لاقتىرىپ تاستاپ، ويىنعا كىرىسەتىن. كەي كۇندەرى اۋلا تىم-تىرىس قالاتىن. اسىرەسە، جاۋىن جاۋعان كۇنى. الاڭداعى شىلقىلداعان قاق سۋ كەۋىپ ۇلگەرمەگەن. كوپتەن كورىنبەي كەتكەن سۇڭعاق بويلى، اققۇبا بالانىڭ ءبۇيىرى كۇنگە جىلتىراعان دوبىن الاڭنىڭ قاق ورتاسىنا قويىپ، ءوزى سومكەسىن جاستانىپ، سۇيرىكتەي ساۋساعىن ەربەڭدەتىپ، اۋاعا سۋرەت سالىپ، بالالاردى كۇتىپ جاتقانىن بايقادىم. ءتىپتى، ەشكىم كەلمەسە دە قاس قارايعاندا ءبىر-اق قايتاتىن. دوبىن تاستاپ كەتەتىن. وزگەنىڭ دوبىمەن ويناعاندى ولجا كورەتىن باسقالارىنىڭ جانىندا ول دۇنيەگە بايلانباعان، ءتىپتى، دوس ىزدەپ تابۋ ءۇشىن دۇنيەسىن شاشىپ تاستايتىن، ول ول ما، دوبىن تۇزاق رەتىندە قولدانىپ، جەمتىگىن اڭدىعانداي اياعىن ايقاستىرىپ وزگەلەرىن كۇتىپ جاتاتىن. ونىڭ جالعىزدىعى جانىما باتاتىن، جانىم اشىپ، ونى كورمەگەنسىپ ءارى ويىنعا قۇلشىنعان ءتۇر تانىتىپ، دوپتى ەبەدەيسىز قاقپاقىلداعان بولدىم. مەنى كوزىنىڭ استىمەن باعىپ بىرقىدىرۋ جاتتى. جۇزىكتىڭ لاعىل كوزىنە تاڭعى شىقتاي تۇنىپ قالعان كوز قاراشىعى ەسىمدە قاشالىپ قالىپتى. كوز قيىعىممەن بايقاپ تۇرمىن، ول مارجانداي تىستەرى اقسيىپ كۇلىمسىرەدى. سوسىن ول ساۋساعىمەن مەن شىلىم شەگەتىن بالكوندى نۇسقاپ:
– ء سىز انەۋ ۇيدە تۇراسىز عوي؟ – دەپ جاۋابىمدى كۇتپەستەن تاعى كۇلىمسىرەدى.
مەن دە كۇلىمسىرەدىم.
– ءسىز دوپ ويناعىڭىز كەپ تۇرعان جوق. مەنىڭ كوڭىلىمدى اۋلاپ تۇرسىز، - دەگەنى كەنەت. ءسال ابدىراپ، دوپتى اۋەلەتە تەپتىم دە وعان باجايلاي قارادىم. ول مەنىڭ ويىمدى وقىپ قويعانىنا جازىقتى جانداي تاعى كۇلىمسىرەدى.
– ىسكە ءسات، بالاقاي!- دەدىم دە جىميىپ، ءوز جونىمە كەتتىم.
سول جىلى قىركۇيەك ايى جاڭبىرلى بولدى. ەكى كۇننىڭ بىرىندە اسپان تۇنەرىپ، قابارعان قاباعى كوز جاسىن سەلدەتىپ بارىپ اشىلاتىن. ويىن قۋعان بالالاردان اراكىدىك بوساپ، تىم-تىرىس بولىپ قالاتىن الاڭعا سۇڭعاق بويلى، اققۇبا بالا كەيدە جاۋىن-شاشىنعا قاراماي كەلەتىن. ءىشى پىسسا، دوپ تەپكەن بولادى. كەيدە جانىندا بالالار بولماعان سوڭ جالعىز ويناعاننان جالىعىپ، توپساسى بوساپ، قيسايا باستاعان اۋلاداعى بەسەدكانى پانالايتىن.
كۇزدىڭ تابان استىنداعى تاس جولعا كۇرەڭ جاپىراقتاردى شيىرا لاقتىرعان جاڭبىر ارالاس، ۇيىتقى سوققان قۇيىن جەلدەن ىقتاپ، وڭمەنىڭنەن وتەر ىزعارعا تۋ سىرتىمدى بەرگەنىم سول ەدى، كۇرتەسىنىڭ جاعاسىن ىقتاپ، موينىنا ىشىنە العان ونى كوزىم شالىپ قالدى. يەك قاعىپ، امانداسۋ يشاراتىن جاساپ ەدىم، ول وڭ قولىمەن جاعاسىن كوتەرىپ، سول قولىن بۇلعاپ، ول دا سالەم مەزىرەتىن كورسەتتى. «نەگە ۇيىنە قايتپايدى ەكەن؟!» دەپ العاش رەت قىنجىلىس ءبىلدىردىم. مەن اسىعا باسىپ، قاراكۇڭگىرت تارتقان پودەزگە كىرىپ كەتتىم. ەتەك-جەڭىن قىمتاعان، ەڭسەنى باسقان ويىمنان بەسەدكانى قالقالاعان اققۇبا بالا كەتپەي قويدى. ءتىپتى، ماعان سول سۇرقاي كۇندەرىمە شۋاق شاشقانداي بالقىپ باتقان كۇنگە بالعىن ءجۇزىن بەرىپ، كۇلىمسىرەگەن بەينەسى ەلەستەپ تۇرىپ الدى. كەنەت... قاراڭعى باسپالداقتا بۇيىعىپ وتىرعان مارعاۋدى قاپەلىمدى بايقاماي باسىپ كەتە جازدادىم. مياۋلاعان ءۇنى پودەزدى ءالسىز جاڭعىرتتى. جاندارمەن ۇستىنەن اتتاپ-بۇتتاپ، جوعارىعا ءوتىپ كەتپەك بولعان ارەكەتىمنەن تۇك شىقپادى، ىشقىنعان داۋسىم شىعىپ كەتتى – توبىعىمدى تايدىرىپ العانىمدى سول ساتتە سەزبەدىم. توبىعىمدى ورنىنا سالعانىمەن بىرەر كۇن بالداقپەن جۇرۋگە تۋرا كەلدى. تابانىمدى جەرگە تيگىزسەم، جىلىنشىگىم شاعىپ، قۋ جانىم كوزىمە كورىنەدى. ءۇشىنشى قاباتقا كوتەرىلۋدىڭ ءوزى مۇڭعا اينالدى. امال جوق، ۇيدە ومالىپ، ءتورت قابىرعاعا قامالدىم دا قالدىم. تەك شىلىم شەگۋ ءۇشىن بالكونعا شىققانىم بولماسا...
ءتۇس اۋا قاپاسقا قامالعانداي ءالسىن-ءالسىن بالكونعا شىعىپ، شىڭىلتىر اۋانى تەمەكى تۇتىنىمەن قوسا قوماعايلانا جۇتىپ، ەڭكەيە باستاعان كۇننىڭ جالقىن شاپاعىنا ءجۇزىمدى بەرگەنىم سول ەدى، كەنەت، باۋىرى قىزىلعا بويالعان شاعىرماق بۇلت لەزدە قابارىپ، ۇشقىنداعان قاردان توڭىرەك ءورت شالعانداي الەم-جالەم كۇيگە ەندى. سول كەزدە بارىپ، اۋلادان دابىر-دۇبىر داۋىستى قۇلاعىم شالدى (العاشىندا كۇننىڭ شاپاعى جانارىمدى كولەگەيلەپ بايقاماعان ەكەم)...
تۇسىنگەنىم – اققۇبا بالا دوبىن اتا-اناسىنان تىعىلىپ شىلىم شەگەتىن جوعارى سىنىپ جۇگەرمەكتەرىنە دوبىن بەرگىسى كەلمەگەن... الدە الىمجەتتىك... ءتورت-بەسەۋى قاۋماعالاعانى قانىن ىشىنە تارتىپ، سۇپ-سۇر بولىپ، دوپتى جەرگە قويماس بۇرىن الدىمەن سالماقتاپ ۇستاپ كوردى. سوسىن... دوپتى جەرگە تۇسىرمەستەن اياعىمەن قاقپاقىلداپ تۇرىپ، اققۇبا بالاعا قاراي بار پارمەنىمەن تەپتى. ءمۇلت كەتكەن جوق. تۋ سىرتىن بەرىپ ۇلگەرگەن اققۇبا بالانى ۇشىرىپ جىبەرە جازدادى. ايىزى قانباعانداي، دوپتى سارت-سۇرت ۇرعان سايىن ورشەلەنگەن وشتىككە بوي الدىرعان بوزبالا ءوز-وزىنە ەسەپ بەرۋدەن قالعان ەدى. ال سوققىدان قورعانىپ، ءبىر قىرىنداي تۋ سىرتىن بەرگەن ونىڭ كوكجيەكتەن قىپ-قىزىل شاردىڭ كۇللى دۇنيەنى شاپاققا مالعان جالقىنىنان قان قىزىل سۇلباسىن عانا اجىراتىپ ۇلگەردىم... بار داۋسىم جەتكەن جەرگە شەيىن قۇلاق تۇندىرعان ايعايىمنان ىقتى-اۋ دەيمىن، مەن جاققا كوزىن سىعىرايتا وشپەندىلىكپەن قاراعان بوزبالا لەزدە تابانىن جالتىراتتى. اققۇبا بالا الدە كۇيىنىشتەن، الدە نامىستان الدە شاراسىزدىقتان جىلاپ تۇرعانداي كورىندى. ونى دەرەۋ استىنا ءتۇسىپ قورعان بولا الماعانىما وكىندىم. ءمۇساپىر كۇيىمە كۇيىندىم. جالما-جان بالداعىما جارماسىپ، استىنا ۇمتىلدىم. الگىندە عانا الەمنىڭ استان-كەستەڭىن شىعارارداي ويران بولعان فۋتبول الاڭىندا ءتىرى جان جوق... ول دوبىن الماپتى...
ءبىر قىزىعى، فۋتبول الاڭىنا وسى وقيعادان سوڭ ەشكىم كەلمەيتىن بولدى. قايتا قارعىس اتقان جەردەي ونى اينالىپ وتەتىن بولعان. دوپ قۋالايتىن مەزگىل وتكەن سوڭ با، اققۇبا بالانىڭ دوبى كوشكەن جۇرتتىڭ ورنىنداي سارتاپ تارتقان الاڭدا ەشكىمگە كەرەكسىز بولىپ جەتىمسىرەپ... يەسىن كۇتىپ جاتقانداي اسەر قالدىرعان ەدى. اققۇبا بالا سول كۇيى توبە كورسەتپەدى. كۇندەردىڭ كۇنى ورالار دەگەن ءالسىز ءۇمىتىم قار قالىڭ تۇسكەندە ءبىرجولا ءسوندى.
المات جالباعاي
