اقوردا ءۇشىن كۇرەس – 20 قاراشا 2022

پرەزيدەنت سايلاۋىنا كىمدەر تۇسەدى؟ 21 قازان كۇنى پرەزيدەنتتىكە كانديداتتاردى تىركەۋ اياقتالعان بولاتىن. وسى سايلاۋدا 6 كانديدات تىركەلدى. ودلاردىڭ ءتىزىمى تومەندەگىدەي:  

كانديدات	جاسى	ۇسىنعان قوعامدىق بىرلەستىك
ابدەن قاراكات جاقسىلىققىزى	48 جاستا	«كاسىبي الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ۇلتتىق اليانسى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى
اۋەسباەۆ نۇرلان ساتىبالدىۇلى	65 جاستا	«جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتيا» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى
دايراباەۆ جيگۋلي مولداحالىقۇلى	67 جاستا	«اۋىل» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پاتريوتتىق پارتياسى» قوعامدىق بىرلەستىگى
قاجىكەن مەيرام زەكەشۇلى	61 جاستا	«امانات» قازاقستاننىڭ كاسىپوداقتار ىنتىماقتاستىعى» رەسپۋبليكالىق كاسىپوداقتار بىرلەستىگى
توقاەۆ قاسىم – جومارت كەمەلۇلى	69 جاستا	حالىقتىق كواليتسيا
تۇرسىنبەكوۆا سالتانات پارحاتقىزى	56 جاستا	«قازاق انالارى – داستۇرگە جول» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى

 

كانديداتتار قانداي باعدارلامالار ۇسىندى؟

  قۇقىق قورعاۋشى تۇرسىنبەكوۆا سالتانات ءوز باعدارلاماسىن قوعامنىڭ جانە بالالارىمىزدىڭ بولاشاعىن وزگەرتۋى ءتيىس رەفورمالاردى ۇسىناتىنىن جاريالادى. كانديدات بۇل وزگەرىستەر ەل دامۋىنىڭ جاڭا تراەكتورياسىنىڭ باستاپقى نۇكتەسى بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. سالتانات حانىمنىڭ باعدارلاماسى  5 نەگىزگى تارماقتان تۇرادى:

1. سوت-قۇقىقتىق رەفورما جانە قوعامدىق قاۋىپسىزدىك.
2. بيلىك ينستيتۋتتارىن دەموكراتيالاندىرۋ.

3.ازاماتتىق قوعامنىڭ دامۋى.

4. وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋ، حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ.
5. بيزنەستى جانە ەكونوميكالىق دامۋدى قولداۋدىڭ تۇراقتى قۇقىقتىق تەتىكتەرىن بەكىتۋ.

كانديدات قوعام قايراتكەرى رەتىندە «ادىلەتتىلىك پەن الەۋمەتتىك تەڭدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە، بالالاردى، ايەلدەردى، قارتتاردى جانە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردى قورعاۋ مەن قولداۋدىڭ ءتيىمدى ءارى ناقتى تەتىگىن قۇرۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى باستامالاردى العا تارتامىن» دەپ كورسەتەدى. كەشە قاسىم-جومارت توقاەۆ پرەزيدەنتتىكە ۇمىتكەر رەتىندە ءوزىنىڭ رەسپۋبليكالىق قوعامدىق شتابىنا بارىپ «ادىلەتتى قازاقستان: ءبارىمىز جانە ارقايسىمىز ءۇشىن. قازىر جانە ءاردايىم» اتتى سايلاۋالدى باعدارلاماسىن تانىستىردى. كانديدات ءوز باعدارلاماسىنىڭ باستى يدەولوگياسى – ادىلەتتىلىك قاعيداتى ەكەنىن باسا كورسەتتى. «ادىلەتتىلىك يدەياسى ءبىزدىڭ ءاربىر شەشىمىمىزدەن، ارەكەتىمىزدەن كورىنىس تابادى. ءبىزدىڭ باستى بايلىعىمىز   بەن باسەكەلەستىك باسىمدىعىمىز  - ادام...» دەپ، اتاپ ءوتتى. «جاڭا قازاقستاننىڭ» باستى فورمۋلاسى «ادام مەملەكەت ءۇشىن ەمەس، مەملەكەت ادام ءۇشىن».  توقاەۆتىڭ باعدارلاماسى ءۇش قاعيداتقا نەگىزدەلگەن: ءبىرىنشى قاعيدا – ادىلەتتى مەملەكەت. «ءبىز ساياسي جاڭعىرۋدى دايەكتى تۇردە جالعاستىرىپ كەلەمىز. مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرامىز. سوت بيلىگىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋ. قۇقىق قورعاۋ سالاسىندا تۇبەگەيلى رەفورما جۇرگىزىپ، ارميامىزدىڭ قورعانىس قابىلەتىن ارتتىرامىز. ءبىز جۇرگىزگەن كونستيتۋتسيالىق رەفورما مەن ينستيتۋتسيونالدىق قايتا قۇرۋلار قازاقستاننىڭ دامۋىنىڭ تۇبەگەيلى جاڭا ساياسي مودەلىنىڭ نەگىزىن قالادى،-دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ. ەكىنشى قاعيدا – ادىلەتتى ەكونوميكا. «بۇل ءادىل ەكونوميكا قۇرۋدى، حالىقتىڭ، بيزنەستىڭ جانە مەملەكەتتىڭ مۇددەلەرىن تەڭ قورعاۋعا نەگىزدەلگەن رەسۋرستاردى ءتيىمدى پايدالانۋدى بىلدىرەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى كانديدات. ءۇشىنشى قاعيدا - ادىلەتتى قوعام. بۇل قاعيدات دامىعان الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدى جانە ادام الەۋەتىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن كەڭ مۇمكىندىكتەردى قۇرۋدى، ءادىل الەۋمەتتىك ساياساتتى جۇرگىزۋدى كوزدەيدى. وسى كەزدەسۋدە قاسىم-جومارت توقاەۆ «ءبىز ءبارىمىز حالىق الدىندا جاۋاپ بەرەمىز. بۇل ءبىزدىڭ ەرەكشە مۇمكىندىگىمىز. تۇبەگەيلى وزگەرىستەر مەن قاتاڭ شەشىمدەردىڭ ۋاقىتى كەلدى. باسقا مۇمكىندىك بولمايدى. ءبىز ەلىمىزدى دامۋ مەن پروگرەستىڭ باعانالى جولىنا شىعارۋعا، ءادىل قازاقستان قۇرۋعا مىندەتتىمىز»، - دەپ ءوزىنىڭ تاريحي تاڭداۋىن جاساۋعا شاقىردى. باعدارلامانىڭ كەشەندى جانە حالىقتىڭ بارلىق توپتارىنا باعىتتالعانىن اتاپ وتۋگە بولادى. ق.توقاەۆتى قولدايتىن كواليتسيا قۇرامىندا قازىر 25 كە جۋىق قوعامدىق بىرلەستىك بىرىككەنىن اتاپ وتكەن ءجون. مەيرام قاجىكەننىڭ باعدارلاماسىنىڭ باستى باعىتى – ادام. باعدارلامانىڭ اتاۋى «وركەندەۋدىڭ نەگىزى بىرلىكتە» دەپ اتالادى. ادام ونىڭ تۇسىنىگىندە ءار ءتۇرلى قاسيەتتەر مەن مارتەبەلەر: نارەستەدەن باستاپ ەگدە جاسقا دەيىن، ايەل نەمەسە ەر ادام بولسىن; سەنۋشى، اگنوستيك نەمەسە اتەيست; جۇمىسپەن قامتىلعان نەمەسە جۇمىسسىز، ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار ادامدار نەمەسە زەينەتكەر; جالدامالى جۇمىسشى نەمەسە كاسىپكەر. باعدارلاما قابىلەتتەردى دامىتۋ جانە ولاردى ومىردە جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتەرگە تەڭ قول جەتىمدىلىكتى قۇرۋعا باعىتتالعان. مەيرام مىرزا جاستارعا ەرەكشە نازار اۋدارادى – باستى قۇندىلىقتارى ادامنىڭ بوستاندىعى، قادىر-قاسيەتى مەن ءال-اۋقاتى بولىپ تابىلاتىن قازىرگى قوعامدى كىم قۇرۋشى دەپ قارايدى. جالپى كانديداتتىڭ باعدارلاماسى ءبىرشاما جان-جاقتى ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. «اۋىلدان شىققان جىگىت» جيگۋلي دايراباەۆتىڭ باعدارلاماسى دالا دەموكراتياسىنىڭ پرينتسيپتەرى، جوعارى رۋحاني-ادامي مادەنيەت، قۋاتتى اگرارلىق سالا جانە باقۋاتتى وڭىرلەر ءتارىزدى ءبىزدىڭ باستى ۇلتتىق ارتىقشىلىقتاردى بارىنشا ىسكە اسىرۋعا نەگىزدەلگەن جاڭا قازاقستاندى قۇرۋعا باعىتتالعان.  جيگۋلي مىرزا بابالار جولىن دالا دەموكراتياسىن دامىتۋ دەپ تۇسىنەدى. «ول مەملەكەت باسشىسىنىڭ پراگماتيزمى، ونى قورشاعان ورتانىڭ دانالىعى، ازاماتتىق قوعامداعى ادىلەتتىلىك ۇستەمدىگى ساقتالۋىن، ەڭ باستىسى ولاردىڭ ساۋاتتى ۇيلەسىمىنىڭ قامتىلۋى ءتارىزدى ءۇش قاراپايىم قاعيدادان» تۇرادى دەپ كورسەتكەن ەكەن. دايراباەۆتىڭ باعدارلاماسى «اۋىل» پارتياسىنىڭ ساياسي پلاتفورماسىنا سايكەس كەلەتىنىن ايتقان ءجون. ءوزىن وپپوزيتسيا دەپ سانايتىن «جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتيا» اتىنان سايلاۋعا تۇسكەن نۇرلان اۋەسباەۆ فەيسبۋكتاعى الەۋمەتتىك پاراقشاسىندا ءوزىنىڭ سايلاۋالدى شتابىنىڭ جۇمىستى باستاعانىن جاريالادى. كانديدات ەلدى بىرلەسۋگە شاقىرا وتىرىپ، ناقتى وزگەرىستەرگە قول جەتكىزۋگە بولاتىنىن ءبىلدىردى. «قۇرعاق سوزبەن ەمەس، ناقتى ىسپەن دالەلدەيمىز. جەمقورلىقتىڭ دەڭگەيىن تومەندەتۋ، جەكەلەگەن وليگارحتاردىڭ ەمەس قاتارداعى قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋ، قاراۋسىز قالعان اۋىلدارعا قولداۋ كورسەتۋ، دامىتۋ باستى نازارىمىزدا» دەپ جازادى وپپوزيتسيالىق كانديدات. جسدپ ءوزىن وپپوزيالىق دەپ اتاعانىمەن ول بارلىق وپپوزيالىق كۇشتەردى بىلدىرمەيتىنىن اتاپ وتكەن ءجون. قالعان وپپوزيتسيا وكىلدەرى باستارى بىرىكپەدى نەمەسە ءوز ورتالارىنان لايىقتى كانديدات ۇسىنا المادى. بۇل دا قازىرگى وپپوزيتسيانىڭ جاعدايى وسى. بىراق، بىزگە بالامالى يدەيالار ۇسىنا الاتىن وپپوزيتسيا ينستيتۋتى قاجەت. كانديدات قاراقات ابدەننىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىن https://abden.kz/ رەسۋرسىندا ورنالاستىرعان. قاراقات حانىم وسى سايلاۋداعى نەگىزگى ۇستانىمىن «وتباسىعا، قوعامعا، وتانىما نە كەرەگىن مەن بىلەمىن!» دەپ جاريالاعان ەكەن. كانديداتتىڭ باعدارلاماسى الەۋمەتتىك سيپاتتا بولعاندىقتان وتباسى، بالالار، جاستار مەن قاريالارعا باعىتتالعان. «ادەمى قارتايۋ» — قازاق قارياسىنىڭ ارمانى. «جاسىم كەلگەندە ساقالىمدى ساۋداعا سالماسام، اقىلشى بولا السام، ەشكىمنەن تىلەنبەسەم» دەيدى. «قازىنا قاريالارىمىزدىڭ وسى ارمانىنىڭ ىشىندە قانشاما الەۋمەتتىك ماسەلە جاتىر» دەپ، قاراقات ابدەن قارتتارعا جاعداي جاساماقشى. كۇزدىڭ وسى سۋىق كۇندەرى، كانديداتتارعا ىستىق بولاتىن سياقتى. كانديداتتار مەن ولاردىڭ جاقتاستارىنا سايلاۋشىلاردى ولارعا داۋىس بەرۋگە عانا ەمەس، ەڭ الدىمەن وسى سايلاۋعا قاتىسۋعا ۇگىتتەۋى كەرەك. ول ءۇشىن ەلەكتوراتقا قولايلى سوزدەردى جانە ولاردى حالىققا جەتكىزۋدىڭ ءتيىمدى ادىستەرى مەن تەتىكتەرىن تاڭداۋ ماڭىزدى. ال مەنىڭ ويىمشا، ەلەكتوراتتىڭ ەڭ باستى سۇرانىسى – ادىلەتتىلىك. الەۋمەتتىك ومىردە، ەكونوميكادا جانە ساياساتتا. ونىڭ قامتاماسىز ەتە العان كۇشكە قوعام سەنەتىنى بەلگىلى.  

ەلدوس جۇماعۇلوۆ، ساياساتتانۋشى