بۇل اڭگىمەنى ماعان ءبىزدىڭ ۇيگە جاڭادان كوشىپ كەلگەن كورشى دارىگەر سامال اپاي اڭگىمەلەپ بەردى: "ايازدان قورعانۋعا ارنالعان جىلى ايالدامادانىڭ ىشىندە حيدجاب كيگەن ءبىر جاس كەلىنشەككە ەكى ايەل بىردەمەلەردى تۇسىندىرە الماي، ءبىر-بىرىمەن ۇرسىسىپ جاتتى. حيدجاب كيگەن جاس كەلىنشەك بولسا ءىشىن ەكى قولىمەن باسىپ، قاتتى اۋىرىپ تۇرعان سىڭايلى. ايەلدەردىڭ ءبىرى ۇستىنە حيدجاب كيگەن ەلۋ جاس شاماسىنداعى، ال ەكىنشىسى سپورتتىق كۇرتەشە كيگەن جاسى 30-35 ارالىعىنداعى جاس كەلىنشەك. اياداي ايالدامانىڭ ءىشىن باستارىنا كوتەرە كەرىسىپ جاتقان سوزدەرىنەن، اۋىرىپ تۇرعان اياعى اۋىر جاس كەلىنشەكتىڭ ەسىمىنىڭ جانارگۇل ەكەندىگىن ءبىلدىم. ال ايەلدەردىڭ ءبىرى جانارگۇلدىڭ ەنەسى، ال قىزىل سپورتتىق كۇرتە كيگەنى تۋىسقان اپكەسى ەكەنى اڭعارىلادى.
-قۇداعي، ءسىز سوندا اللاعا سەنەمىن دەپ دارىگەر مەن ۋزي-عا سەنبەيسىز بە؟ بالانىڭ ىشتە ءولىپ قالعانىنا ءبىراز كۇن ۋاقىت بولعاندىعىن ەكى قالانىڭ ۋزي اپپاراتى بىردەي كورسەتىپ تۇر. اپكەمنىڭ جالعىز قىزىن كوز الدىمدا ءولتىرىپ قوياتىن جاعدايىم جوق، جولدان بىلاي تۇرىڭىز،-دەپ كەلىنشەكتىڭ ناعاشى اپكەسى شىر-پىر ەتەدى. ال ۇلكەن ايەل بولسا ونى تىڭداعىسى كەلمەي، باستىرمالاپ سويلەپ جاتىر:
- استاگفيرۋللاح، اللاحتىڭ امىرىنە قارسى شىعاتىن سەن كىم ەدىڭ؟ اعۋزۋبيللاح، سەنىڭ ۋزي-دارىگەرىڭ نە بىلەدى، اللاح ءبارىن ءبىلۋشى، جانىڭدى الاتىن دا، قايتا تىرىلتەتىن دە سول! ۋزي-عا ءتۇسۋدىڭ ءوزى حارام.. اعۋزعبيللاح... شيرك جاساپ تۇرعانىڭدى بىلەسىڭ بە سەن؟! ءىشى جاي اۋىرسىنىپ تۇرعان شىعار، ەكىقابات كەزىندە ايەلدىڭ ءبارى اۋىرادى! دەم سالىپ، ءزامزام سۋىن ىشكىزسەك، ەرتەڭ-اق ساۋىعىپ كەتەدى. بولنيتساڭا اپارمايمىن، سۋبحاناللاح، - دەپ جاس ۇلكەن ايەل دە بوي بەرەر ەمەس.
اۋرۋى جانىنا قاتتى باتىپ كەتتى مە، الدە ەنەسى مەن اپكەسىنىڭ اراسىنداعى تەكەتىرەستەن جۇيكەسى سىر بەردى مە، اۋىرىپ وتىرعان جانارگۇل ەڭىرەپ جىلاپ جىبەردى.
جاعدايدىڭ ءمانىسىن بىردەن تۇسىنگەندىكتەن، ءوزىمنىڭ دارىگەر ەكەنىمدى ايتىپ ماسەلەگە تىكەلەي ارالاستىم. جانارگۇلدىڭ جاي-كۇيىن سۇراپ، ايەلدەرگە اۋرۋدىڭ قاۋىپتىلىگىن تۇسىندىرە باستادىم. بىراق جانارگۇلدىڭ ەنەسى ءبىزدىڭ ءسوزىمىزدى تىڭداۋدان باس تارتىپ، كەلىنىن وزىمەن بىرگە الىپ كەتۋگە ارەكەتتەنىپ، تاكسيگە قوڭىراۋ شالىپ جاتتى. ارى قاراي بۇلايشا ۋاقىت سوزۋدىڭ ەشقانداي قاجەتتىلىگى بولمايتىنىن ۇقتىم دا، جەدەل جاردەمگە قوڭىراۋ شالدىم. جىلدام كەلىپ جەتكەن دارىگەرلەر ءدىندار ەنەنىڭ ايقايىنا دا، ەنەسىنىڭ ىقپالىنان شىعا الماي تۇرعان جانارگۇلدىڭ دە قارسىلىعىنا قاراماستان، كولىككە سالىپ الدى دا اۋرۋحاناعا الىپ كەتە باردى...
ارادا جارتى جىلعا جۋىق ۋاقىت وتكەندە جانارگۇلدىڭ اپكەسى جانەتتامەن ورتاق تانىسىمىزدىڭ تويىندا كەزىكتىم. ايتۋىنشا سول كۇنى دارىگەرلەر جانارگۇلگە وتا جاساپ، جانىن امان الىپ قالىپتى. بىراق ەڭ وكىنىشتىسى جانارگۇل سول وتادان كەيىن انا بولۋ باقىتىنان ماڭگى ايرىلعان ەكەن. ال وسىنى ەستىگەن ءسالافيت كۇيەۋى شەشەسىنىڭ ايتۋى بويىنشا جانارگۇلدى تالاق تاستاپ، باسقا قىزعا ۇيلەنىپتى. اداسقان اعىمداعى كۇيەۋ بالا اتا-ەنەسىنە كەلىپ: «شيرك جاساعىش، ۋزي-عا تۇسكىش قىزدارىڭدى قايتارىپ الا بەرىڭدەر، تالاق، تالاق»،- دەپ ايقايلاپ كەتىپتى. ولاردىڭ ويىنشا بولعان جاعدايعا قۇدايعا سەرىك قوسىپ، ۋزي-عا تۇسكەن جانارگۇلدىڭ ءوزى كىنالى ەكەن.
جانارگۇل وتباسىندا اتا-اناسىنىڭ جالعىز تال گۇلى، ەركە قىزى بولىپ ءوسىپتى. مەكتەپتەگى بارلىق ءىس-شارالارعا بەلسەنە قاتىسىپ، ونەرلى بولىپ بوي جەتكەن. «اقكوڭىلدىگى مەن ادامعا تىم سەنگىش اڭقاۋلىعىنىڭ دا كەسىرى»،- دەيدى. كوللەدجدە وقىپ جۇرگەن العاشقى جىلى دىنگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى پايدا بولىپ، «ۆكونتاكتە» الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى ءارتۇرلى ءدىني توپتارعا تىركەلگەن. سول كەزەڭدەردەن باستاپ مىنەز-قۇلقىندا وزگەرىستەر بايقالىپ، اتا-اناسىنا «قۇداي»، «و دۇنيە»، «جۇماق پەن توزاق» تۋرالى تاقىرىپتاردا ءجيى اڭگىمە قوزعاپ، ءدىني تەرميندەردى ءسوز اراسىندا ءجيى قولداناتىن بولىپتى. ءبىر كۇنى اناسىنا ناماز وقيتىن ءبىر يماندى، جاقسى جىگىتپەن تانىسقانىن، تۇرمىس قۇرعىسى كەلەتىن نيەتى بار ەكەنىن ايتادى. اتا-اناسى جانارگۇلدى وقۋىن اياقتاۋدى ءوتىنىپ، رايىنان قايتارعىسى كەلگەنىمەن، جانارگۇل اتا-اناسى ريزاشىلىعىن بەرمەسە، ەشقاشان كۇيەۋگە تيمەيمىن دەپ اللانىڭ اتىمەن انت ءىشىپ قورقىتادى. (قىزدىڭ اكە-شەشەسىن كوندىرۋ ماقساتىندا سولاي ۇيرەتىپ قويعاندىعى كەيىننەن بەلگىلى بولدى) اقىرى اتا-اناسى قىزدارىنىڭ تاڭداۋىنا كونىپ، ۇيگە قۇدالار كەلەتىن بولىپ توي قامىنا كىرىسەدى.
قۇدا تۇسۋگە جىگىتتىڭ شەشەسى مەن ءبىر تۋىسقانى ەكەۋى عانا كەلەدى. ۇلىنىڭ بيزنەس بابىمەن وڭتۇستىكتەن شىعىسقا قونىس اۋدارعانىن، بۇل جاقتا باسقا تۋىستارى جوق ەكەندىگىن، قالادا ۇلكەن دۇكەندەرى بار ەكەنىن ايتىپ تۇسىندىرەدى. باسىنا اق ورامالىن قازاقي ۇلگىدە قايىرىپ بايلاعان، كامزول-بەشپەت كيىپ، اۋزىنان اللاسى تۇسپەي ساليقالى ءسوز ايتىپ وتىرعان ايەل جادىرانىڭ بولاشاق ەنەسى ەكەن. بارلىق سالتتى ساقتاپ، قازاقي داستۇرمەن كيىت-شاشۋىن اكەلىپ قۇدا ءتۇسىپ جاتقان سوڭ جانە كۇيەۋ بالانىڭ يماندى جاقسى جىگىت ەكەندىگىن ەستىگەن سوڭ اتا-انانىڭ كۇدىكتەرى سەيىلىپ، قۇدانالى بولۋعا باتالاسادى.
اتا-اناسى جالعىز قىزدارىنىڭ ۇزاتىلۋ تويىن دۇركىرەتىپ جاسايدى.
«بيزنەسمەن كۇيەۋ بالا دوسىمەن زالعا كىرىپ كەلگەندە تويعا جينالعان قوناقتار سىلتەدەي تىنىپ، ەكەۋىنىڭ بەيبەرەكەت وسكەن ساقالدارىنا شوشىپ قاراپ قالدى. بىراق بالاعى ۇزىن كوستيۋم-شالبار كيىپ، كەۋدەسىنە گۇل، موينىنا گالستۋك تاققان تۇرىنە قاراپ، ەكى ويلى كۇيدە بولعانىمىز راس،-دەيدى جاننەتتا،- بۇنىڭ بارلىعى دا سالافيتتەردىڭ تەك قىزدى الىپ العانشا عانا جاسالعان قۋلىق-امال ەكەنىن كەيىنەن ۇقتىق قوي.
ەرتەڭىندە قىزدىڭ تۋىستارى جىگىتتىڭ تويىنا جينالعاندا عانا ولاردىڭ ناعىز بەتپەردەسى اشىلا باستاعان. «كۇندە كورىپ جۇرگەن قىزىمىزدى حيدجاب كيىپ، ورانىپ شىعا كەلگەندە ارەڭ تانىدىق،-دەيدى. ەكى جاستىڭ نەكەسىن قيعان جەرگىلىكتى مەشىت يمامى دا جەزدەمىزگە «قىزىڭىزدى نەگە بۇل جىگىتكە بەرىپ جاتىرسىز، بۇلار اداسقان اعىمداعىلار عوي»،-دەپ ايتىپ كەتىپتى. قازاقستانداعى سالافيلەردىڭ كەيبىرەۋلەرى نەكەلەرىن مەشىتتىڭ يمامىنا قيدىرعاندى ءجون سانايدى ەكەن. ال دىننەن ەش حابارى جوق بايعۇس اكە ءوزىنىڭ سان سوعىپ قالعانىن سول جەردە بىراق بىلەدى. شاعىن كافەنىڭ ىشىندە داستارحاندى بىرنەشە بولمەگە ءبولىپ جاساعان ەكەن. ءبىر بولمەدە ساقالدارى بەلىنە تۇسكەن وڭشەڭ ەركەكتەر، ەندى ءبىر بولمەدە قارا جامىلعان ايەلدەر مەن ءۇبىر-ءشۇبىر بالالار، ال كەلەسى بولمەگە قۇدالارعا ارناپ داستارحان جايىپتى. ەڭ قىزىعى قۇدالارىنىڭ الدىنان شاشۋ شاشۋعا جاراماعان جىگىتتىڭ شەشەسىنىڭ، قۇدا تۇسكەن كەزدە كيىپ كەلگەن قازاقي كامزول-بەشپەتىن اراپتىق ۇلگىدەگى حيدجاپقا اۋىستىرىپ العان قىلىعىنا تاڭ قالىسىپتى.
«سالافيلەردىڭ اتا-انانىڭ ريزاشىلىعىن الىپ العانشا عانا تەرىس ءدىندى ۇستاناتىندارىن جاسىرىپ، ءتۇرلى قۇيتىرقى ارەكەتتەرگە دە باراتىنىن سول كەزدە عانا ۇقتىق. بىراق قۇداعي توي سوڭىنا دەيىن سىر بەرمەي، بارلىعى دا جاقسى بولادى دەپ سەندىرىپ، شىعارىپ سالدى»،- دەيدى.
كەيىننەن كۇيەۋى مەن ەنەسى جانارگۇلدى وقۋدان شىعارىپ الىپ، كۇيەۋىنىڭ رۇقساتىنسىز كوشەگە شىعۋعا، تۋىس-تۋعاندارىمەن حابارلاسىپ سويلەسۋگە، مەرەكەلەرمەن قۇتتىقتاۋعا، تەلەديدار كورۋگە، ءتىپتى وزدەرىنىڭ ءدىني كىتاپتارىنان باسقا گازەت-جۋرنالداردا وقۋعا دا تىيىم سالعان. قىزىنىڭ حابارسىز كەتكەنىنە قورىققان اناسى ءوزىنىڭ ءسىڭىلىسى جاننەتتانى جىبەرگەن ەكەن. جاننەتتا اياعى اۋىر جانارگۇلدىڭ اۋىرىپ تۇرعانىنان سەزىكتەنىپ، دارىگەردىڭ تەكسەرۋىنە بارۋعا كوندىرگەن. ال ۋزي-ناتيجەسى بالانىڭ ىشتە ءولىپ قالعانىن كورسەتىپتى. مىنە وقيعانىڭ باس اياعى وسىلاي بولعان.
«قازىرگى ۋاقىتتا جانارگۇل اكە-شەشەسىنىڭ جانىندا. بۇرىڭعى جاسبالاشا اڭقىلداعان اقجارقىن اشىق مىنەزى سولعان گۇلدەي بولىپ وزگەرگەن. تەرەڭ سترەسس سالدارىنان نامازىن دا تاستاپ كەتىپ، ءتىپتى ءبىر رەت وزىنە قول جۇمساماقشى دا بولدى. قازىرگى ۋاقىتتا ءدىن ماسەلەسىمەن اينالىساتىن ماماندار تاراپىنان ءارتۇرلى ءدىني جانە پسيحولوگيالىق كەڭەستەر ناتيجەسىندە دەپرەسسيادان ارىلىپ، نامازىن قايتادان جالعاستىرىپ وقىپ ءجۇر»- دەيدى جانەتتا.
"اينالايىن سىڭىلىلەرىم! ءومىر كورگەن اپكەلەرىڭ رەتىندە، دارىگەر رەتىندە ايتارىم بار: سوقىر سەنىمنىڭ جەتەگىنە ەرىپ بەلگىسىز ەم مەن كۇماندى دارىلەردى قابىلداپ، دارىگەرگە قارالۋدان قاساقانا باس تارتىپ، باقسى-بالگەردى جاعالاماڭدار! مەديتسينا مەن تەحنيكانىڭ دامىعان زامانىندا ادام ءومىرىن ساقتاپ قالۋدىڭ مۇمكىندىكتەرى وتە زور. ءوز ومىرلەرىڭدى وزدەرىڭ قاتەرگە تىكپەڭدەر!" -دەيدى دارىگەر سامال اپاي.
سامال اپايدىڭ ءوتىنىشى بويىنشا وقيعا كەيىپكەرلەرىنىڭ اتى-ءجونى وزگەرتىلدى.
ەرمەك قۇرمانعاليتەگى
