قر پارلامەنتىنىڭ ءماجىلىسى مەن بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتار سايلاۋىنىڭ وتۋىنە دە ساناۋلى اپتا قالدى. وسى ورايدا «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى «اۋىل» پارتياسىنىڭ جۇمىسىمەن تانىسىپ، پارتيا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى اناس احاتۇلىنان سۇحبات العان ەدى.
— اناس احاتۇلى، قازىرگى ماجىلىستەگى ىرىكتەۋ ۇدەرىسىن قالاي باعالايسىز؟
— بۇل جەردەگى باستى جاڭالىق - ارالاس سايلاۋ جۇيەسىنىڭ ەنگىزىلۋى. بۇعان دەيىن دە ەلىمىزدە ماجوريتارلىق جۇيە بولعان، بىراق ونىڭ ءبىرشاما كەمشىلىگى بار ەدى. ول كەزدە قالاۋلى مانداتىنا قول جەتكىزگەن تۇلعانىڭ دەپۋتاتتىق قىزمەتى حالىق كوڭىلىنەن شىقپاعان جاعدايدا وعان باعا بەرۋ، كەرى شاقىرتىپ الۋ نەمەسە كۇمان كەلتىرۋ ماسەلەلەرىن ۇيىمداستىرۋ قيىن ەدى. سايلاۋشىلاردىڭ وعان ۋاقىتى دا جوق بولاتىن. بۇل-ءبىر. ەكىنشىسى، جەكە تۇلعا ۇسىنىسى ۇلكەن ستراتەگيالىق باعدارلامادان ەمەس، ونىڭ ءوز سالاسىنا جاقىن جەكە كوزقاراسىنان تۋىندايتىن. ەكونوميكانىڭ قاي سالاسى بولماسىن جۇيەلى تۇردە ۇسىنىس جاساۋ ءبىر ادامعا قيىنعا سوقتى. ەلىمىزدە بۇعان دەيىن بولعان ماجوريتارلىق سايلاۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزگى ەكى كەمشىلىگى وسى.
بۇل جۇيەدەن سوڭ ءبىز پروپورتسيونالدى جۇيەگە كوشتىك. ونىڭ دا جاقسىلىعىمەن قاتار كەمشىلىگى بولدى. ساياسي پارتيا – باعدارلاماسى بار ينستيتۋت. بۇل جەردە، ونىڭ ءتىزىم بويىنشا وتكەن كانديدات قىزمەتىن اتقارا الماي جاتسا باسقا اداممەن الماستىرۋعا مۇمكىندىك تۋدى. ياعني، پروپورتسيونالدى سايلاۋ جۇيەسىندە دەپۋتاتتىڭ پارلامەنت ماجىلىسىندەگى جۇمىسىن ناقتى باعالاۋ، تەز ارادا جاۋاپ بەرۋ، ارەكەت ەتۋ جاقسى ىسكە استى. پروپورتسيونالدى جۇيەنىڭ تيىمدىلىگى وسى. بۇل جۇيەدەگى كەمشىلىك – پارتيالىق ۇستانىمى، ناقتى ءبىر پارتيانىڭ قۇرامىندا جوق جەكە تۇلعالار – قوعام بەلسەندىلەرى، قايراتكەرلەر ساياسي ومىردەن شەتتەپ قالدى. بيىلعى جۇرگىزىلگەن ارالاس سايلاۋ جۇيەسى وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىردى. ەندى ساياسي پارتيالار – ينستيتۋت، قوعامدىق بىرلەستىكتەر – ۇيىم رەتىندە جۇمىس ىستەي الادى. جەكە تۇلعالار ءبىر وكرۋگ ارقىلى سايلانىپ، ءوز باعدارلاماسىن ۇسىنۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى. ەكى جۇيە قوسىندىسى وسىنداي تاماشا مۇمكىندىك تۋدىرىپ وتىر.
— «اۋىل» پارتياسى باعدارلاماسىنىڭ قانداي ەرەكشەلىگى بار؟
— «اۋىل» پارتياسى – ۇدايى اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل تۇرعىندارى ماسەلەسىن كوتەرەتىن پارتيا. ءبىز بۇل باعىتىمىزدان تايمايمىز. ءبىزدىڭ ءار سايلاۋ سايىن ۇسىناتىن باعدارلامامىزدىڭ باسىم بولىگى وسى اۋىل تاقىرىبىنا، اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارنالادى. قالاداعى ەلەكتوراتقا دا ۇسىنارىمىز بارشىلىق. ءبىزدىڭ نەگىزگى ماقسات – اۋىلدا تۇراتىن 40% حالىقتىڭ مۇددەسىن قورعاۋ. بيىلعى باعدارلاما «اۋىل تورگە شىقسىن!» دەپ اتالدى. وسىنىڭ الدىنداعى سايلاۋدا ءماسليحاتتان ورىن الدىق. بىراق ماجىلىسكە ءالى جەتە الماي كەلەمىز. اۋىل حالقىنىڭ ماسەلەلەرى سوناۋ پارلامەنت، ءماجىلىس مىنبەرىنەن ايتىلۋى ءتيىس. «اۋىل تورگە شىقسىن!» دەۋىمىزدىڭ سىرى وسىندا. باعدارلاما نەگىزى 4 بولىكتەن تۇرادى. ءبىزدىڭ بۇكىل وبلىس، اۋدان، مونو قالادا وكىلدەرىمىز بار. تۇراقتى جۇمىس ىستەپ تۇرعان ساياسي پارتيا بولعاندىقتان، ۇسىنىس تا ۇدايى ءتۇسىپ تۇرادى. جۇمىس بارىسىندا ەلەكتوراتپەن كەزدەسەمىز. وزەكتى ماسەلەلەردى قويىن داپتەرگە ءتۇرتىپ الامىز. كوپتەگەن ۇسىنىس ىسكە اسىرىلىپ تا جاتىر. بىراق سولاردىڭ ەڭ وزەكتى دەگەندەرىنىڭ كۇرمەۋى ءالى شەشىلگەن جوق. قوردالانعان ماسەلە وتە كوپ. ءبىز بارلىق اگروبيزنەس نىسانىن سالىقتان بوساتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز. ادام اۋىلدا قالۋى ءۇشىن اۋىلعا قاتىسى بار بارلىق بيزنەس تۇرىنە جاعداي جاسالۋى قاجەت. ياعني، حالىق تابىسىنىڭ باسىم بولىگىن قالادان ەمەس اۋىلدان تابۋى ءتيىس. ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى دەگەن تاقىرىپ تا وتە وزەكتى. پارتيا ماجىلىسكە وتەتىن بولسا، زاڭنامالىق تۇرعىدا قانداي ناقتى قادامدار جاسايتىنىمىزدى باعدارلامادا تۇيىندەپ، كورسەتتىك.
— جەكە ءوز باسىڭىز دەپۋتات بولىپ سايلانساڭىز، نە ىستەيسىز؟ اتقارار ءىسىڭىز قانداي بولماق؟
— اۋىلشارۋاشىلىعى سالاسىندا جۇمىس ىستەگەنىمە 22 جىل بولدى. ۇستانىمىم – تاۋلىك بويى تىنىمسىز جۇمىس ىستەۋ. قازىر سوزدەن ىسكە كوشۋ كەرەك. سوڭعى كەزدەرى حالىق ماجىلىسكە، ۇكىمەتكە، بيلىككە سەنبەيتىن بولدى. دەپۋتات بولسام، كابينەتىمە كامەرا، ءتىپتى دىبىس ميكروفوندارىن ورناتىپ، تاۋلىك بويى اشىق جۇمىس ىستەۋگە ءازىرمىن. ول نە ءۇشىن كەرەك؟ بىرىنشىدەن، ءوز-ءوزىمدى تارتىپكە سالامىن. ماجىلىسكە وتكەن ادام سوعان لايىق بولۋى كەرەك. بۇقارا مۇددەسى ءۇشىن تىنىمسىز ەڭبەك ەتۋى ءتيىس. ماجىلىستەگى دەپۋتاتتىق قىزمەتتىڭ قاس قاعىم ءساتى دە زايا كەتپەۋ كەرەك. زاڭ كوپ، شەشىلمەگەن ماسەلە ودان دا كوپ. ول سولاردىڭ ءبارىن كۇش-جىگەرىن سالىپ شەشۋى ءتيىس. وزىمە ءبىر سەكۋندتى دا بوس جىبەرمەۋ دەگەن ءتارتىپ ورناتۋ جانە ونىڭ ءبارىن حالىقپەن ءبولىسۋ تىنىمسىز ەڭبەك پەن اشىقتىقتى قاجەت ەتەدى. مەن تاڭەرتەڭ جۇمىسقا كەلگەننەن، كەشكە جۇمىستان شىققانعا دەيىن تولىعىمەن اشىق بولامىن. حالىق كابينەتتەگى بۇكىل جۇمىس بارىسىن ەش كەدەرگىسىز كورە الاتىن بولادى. وعان دايىنمىن. بىزدە ارتىق ءسوز جوق. ءبارىمىز ادال ەڭبەكتىڭ ادامىمىز. تاۋلىك بويى تىنىمسىز ەڭبەك ەتۋگە دايىنبىز. ءوز باسىم ودان قورىقپايمىن، ۋايىمدامايمىن دا.
— اۋىلدىڭ ەڭ باستى ماسەلەسى نە دەپ ويلاسىز؟ نە ىستەۋ قاجەت؟
— ءبىز ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز –جەرىمىزدى ساقتاۋىمىز كەرەك. ەل ىرزىعىن سونىڭ بەرگەن نەسىبەسى ارقىلى، مۇنايسىز دا، گازسىز دا ەسەلەي الامىز. ءار قازاقستاندىق اۋىل شارۋاشىلىق جەرلەرىن ءتيىمدى پايدالانىپ، سودان تۇسكەن پايدا ارقىلى داۋلەتىن ارتتىرۋى كەرەك. ەڭ باستى ماقسات – وسى. سوندىقتان دا اۋىلدى دامىتۋ – كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماڭىزدى ماسەلە. جەر ەڭبەك ەتەمىن دەگەن ءار قازاقستاندىققا ەش كەدەرگىسىز ءتيۋى كەرەك. ولار قاجەتتى جابدىق ساتىپ الۋ ءۇشىن تومەن پايىزدى نەسيەگە قول جەتكىزىپ، وزىنە تيەسىلى جەردى وتە ءتيىمدى بيزنەس تۇرىنە اينالدىرۋى ءتيىس. قالا ادامى اۋىلعا ەكونوميكالىق مۇددە، ەكونوميكالىق ىنتالاندىرۋ بولعاندا عانا اعىلادى. ول ءۇشىن اۋىل ينفراقۇرىلىمى جاقسى، تۇرمىسى ءتۇزۋ، اگروبيزنەستىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىگى وتە جوعارعى بولۋى شارت. قالالىقتا ەگەر اۋىلدا بيزنەس اشسام، قالاعا قاراعاندا 5, بولماعاندا 2-3 ەسە ارتىق پايدا تابامىن دەگەن وي تۋىنداۋى كەرەك جانە وعان جاعداي جاسالۋى ءتيىس. كوپ ماسەلەنىڭ شەشىلمەۋىنە زاڭنامالىق شەكتەۋدىڭ كوپتىگى سەبەپ. اۋىلدى تۇرالاتىپ تۇرعان باستى ماسەلەسى – وسى. ءبىزدىڭ مىندەت – سولاردىڭ بارلىعىن تۇزەتۋ.
— پارلامەنتتىك سايلاۋعا از عانا كۇن قالدى؟ وسى ۋاقىت ارالىعىندا جانە الداعى ۋاقىتتا «اۋىل» پارتياسى قانداي شارالار وتكىزبەك؟
ء—بىزدىڭ پارتيا اتىنان سايلاۋعا پارتيالىق تىزىممەن 25, ءبىر مانداتتىق جۇيەمەن 8 ادام تۇسەدى. ۇگىت-ناسيحات بارىسىندا 5000-عا جۋىق ءىس-شارا وتەدى. سىن بار، سىناۋشى بار. ونسىز بولمايدى. ولارمەن دە جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. كوبى ءبىزدى پارلامەنتتىك پارتيا دەپ ويلايدى. سىن دا سوعان بايلانىستى بولادى. ءبىز پارلامەنتكە جەتە الماي ءجۇرمىز. وسى جولى ماجىلىسكە وتسەك، ناقتى ءىسىمىزدى كورسەتەمىز. جۇمىسىمىز جالعاسىپ جاتىر. 300 مىڭعا جۋىق پارتيالاسىمىز اۋىلدا تۇرادى. ولار – ەڭبەك ادامدارى، شارۋالار، كاسىپكەرلەر. سولاردىڭ وزدەرى اۋىلدارعا كوپ جاقسىلىق جاسايدى. وسى ۇگىت-ناسيحات بارىسىندا قازاقستاننىڭ بارلىق اۋىلى قامتىلادى. قازىر جۇمىسىمىز ويداعىداي ءجۇرىپ جاتىر.
— كانديداتتاردىڭ ىشىندە كىمدى لايىق دەپ اتاپ وتە الاسىز؟
— ءبولىپ-جارا المايمىن. بارلىعى لايىق، ءوز جەكە، دارا ورىندارى بار جاندار. ءبىر ماقتاناتىنىم – ناعىز وندىرىستە جۇرگەن، قوعامدىق جۇمىستاردا وتە بەلسەندى ادامدار جانە كوبىسى اۋىل ازاماتتارى.
— «اۋىل» پارتياسىنىڭ الەۋەتىن قالاي باعالايسىز؟
— «اۋىل» پارتياسىنىڭ الەۋەتى جوعارى. اۋىل – ەلدىڭ اسىراۋشىسى. ەلگە ەڭ ءبىرىنشى توقشىلىق كەرەك. ونى بەرەتىن – اۋىل. سوندىقتان پارتيا اۋىل تۇرعىندارىنىڭ دا، فەرمەرلەردىڭ دە مۇددەسىن قورعاۋعا مىندەتتى. ماجىلىستە ءبىز جەڭۋگە مۇددەلىمىز جانە سايلاۋشىلارىمىزعا سەنىمدىمىز. اۋىل ماسەلەسى شەشىلسىنشى دەگەن ءار ازاماتتى بىزگە داۋىس بەرۋگە شاقىرامىز.
— وپپونەنت پارتيالارعا ايتارىڭىز بار ما؟
— بىرەۋدى اق، بىرەۋدى قارا دەمەيمىز. باسەكەلەس پارتيالارعا تەڭ قارايمىز. ءار پارتيا ءادىل سايلاۋعا شاقىرسىن، ءادىل وتۋىنە كۇش سالسىن، قاداعالاسىن! سايلاۋ ءادىل ءوتسىن! ادىلدىك جەتسىن، ادىلەت سالتانات قۇرسىن!
— سۇحباتتاسقانىڭىزعا راحمەت!
ماتەريالدىڭ اقىسى «اۋىل» حدپپ سايلاۋ قورى قاراجاتىنان تولەندى.
تاپسىرىس بەرۋشى: «اۋىل» حدپپ;
«اۋىل» حدپپ سايلاۋ قورى قاراجاتى ەسەبىنەن تولەندى
