زاماننىڭ قارۋىنا اينالعان ينتەرنەتتىڭ مۇكىندىكتەرىن جان-جاقتى، ءارى ساۋاتتى پايدالانا الۋ - تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتىڭ دەڭگەيىن كورسەتەدى. كەرەكتى اقپاراتتاردى دۇرىس ىزدەپ قانا قويماي، كيبەر قاۋىپتەردەن ساقتانا الۋ قاجەت. بۇل، ياعني، تسيفرلىق بىلىكتىلىك – تەك IT, نە ەكونوميكا سالاسىنىڭ عانا سۇراعى ەمەس، جالپى الەۋمەتتىك پروبلەما بولىپ وتىر. بۇل تۋرالى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالىنا ءىت مامانى، Amjilt Cyber School وقۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ءتاپسىر جانىبەكۇلى ايتىپ بەردى.
“ساندىق ساۋاتتىلىق - بۇل تسيفرلىق تەحنولوگيالار مەن تسيفرلىق مەديانى، سونداي-اق ولارمەن بايلانىستى قۇرالدار مەن پروتسەستەردى ءتۇسىنۋ جانە پايدالانۋ مۇمكىندىگى. بۇعان ساندىق اقپاراتتى پايدالانۋ، قۇرۋ، بەرۋ جانە تۇتىنۋ مۇمكىندىگى كىرەدى جانە ول ءتيىمدى تسيفرلىق كوممۋنيكاتسيا داعدىلارىن دامىتۋ مەن ساقتاۋدى قامتيدى. تسيفرلىق سالادا ساۋاتتى بولۋ قازىرگى دامىپ كەلە جاتقان تسيفرلىق الەمدە الدا بولۋ ءۇشىن ماڭىزدى. سەبەبى، تسيفرلىق تەحنولوگيالار كەڭ تارالۋدا جانە ءبىزدىڭ ومىرىمىزدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. تسيفرلىق ساۋاتتىلىق ادامدارعا سوڭعى تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەردەن حاباردار بولۋعا جانە ولاردى كۇندەلىكتى ومىردە تيىمدىرەك پايدالانۋعا كومەكتەسەدى. مىسالى، تسيفرلىق ساۋاتتىلىق ادامدارعا جۇمىس تابۋعا، وقۋعا تۇسۋگە، مانسابىن دامىتىپ، وتباسىمەن جانە دوستارىمەن بايلانىسۋعا كومەكتەسەدى. سايىپ كەلگەندە، تسيفرلىق ساۋاتتىلىق زاماناۋي تسيفرلىق لاندشافتتى شارلاۋ ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ودان بولەك، جاھاندىق داۋىردە تەز ارادا تسيفرلىق داۋىردە تابىسقا جەتۋ ءۇشىن قاجەتتى داعدىعا اينالادى”، - دەدى مامان.
ءتاپسىر جانىبەكۇلىنىڭ ايتۋىنشا، ءاربىر ادام ءوزىنىڭ تسيفرلىق ساۋاتتىلىق دەڭگەيىن انىقتاۋعا بولادى.
“ءاربىر ازامات GenPROTEC تسيفرلىق دايىندىق سىناعى سياقتى ونلاين داعدىلاردى باعالاۋدان ءوتۋ ارقىلى ءوزىنىڭ تسيفرلىق ساۋاتتىلىق دەڭگەيىن انىقتاي الادى. مۇنداي تەست ءسىزدىڭ ساندىق ءبىلىمىڭىزدى باعالاپ، قانداي اسپەكتىلەرمەن جۇمىس ىستەۋ كەرەگىن انىقتاپ بەرەدى. Digital Marketing Institute سياقتى باسقا ۆەب-سايتتار ءسىزدىڭ تسيفرلىق ساۋاتتىلىعىڭىزدى ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن ارنالعان. ولار تەگىن كۋرستار ۇسىنادى”، - دەدى ءتاپسىر جانىبەكۇلى.
ال تسيفرلىق ساۋاتتىلىق دەڭگەيىن ودان ارمەن ارتتىرۋ ءۇشىن بىرنەشە ءتاسىل بار.
“تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن بىرنەشە ءتاسىلدى ۇسىنعىم كەلەدى. الدىمەن، ادامدا قىزىعۋشىلىق بولۋ كەرەك. قىزىعۋشىلىق بولعان جەردە سۇراق تا تۋىندايدى. بىلمەگەن سۇراقتى ماماندارعا قويىپ، تەحنولوگيالار تۋرالى تۇسىنىكتى ارتتىرۋ قاجەت. ەكىنشى، كۋرستاردان وتۋگە بولادى. كومپيۋتەرلەر، ينتەرنەت، باعدارلامالار تۋرالى ونلاين كۋرستاردى قاراستىرعان دۇرىس. ۇشىنشىدەن، تاجىريبە ادامدى وسىرەدى. سوندىقتان جاڭا تەحنولوگيالارمەن، عالاتورمەن تاجىريبە جاساۋ ارقىلى تسيفرلىق ساۋاتتىلىق داعدىلارىن دامىتا الاسىز. ءتورتىنشى، باعدارلامالىق جاساقتامالاردى ۇنەمى جاڭارتىپ وتىرۋ قاجەت. ولار ۆيرۋس پەن زياندى باعدارلامالاردان ساقتاپ، كەيىن قولايسىزدىق تۋدىرمايدى. بەسىنشى، قۇپيالىق پارامەترلەرىن قولدانۋ ماڭىزدى. بارلىق جۇيەنىڭ، قىزمەتتەردىڭ قۇپيالىلىق دەڭگەيىنە كوز جەتكىزگەن دۇرىس. التىنشى، كومەك سۇراۋدان قىسىلماۋ. تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋعا ونلاين نەمەسە وفلاين رەجيمىندەگى قولجەتىمدى تسيفرلىق ساۋاتتىلىق رەسۋرستارىن پايدالانعان الدەقايدا دامۋعا اكەلەدى”، دەپ بىرنەشە تاسىلمەن بولىسە كەتتى.
ءىت ماماننىڭ ايتۋىنشا، الەمدىك تاجىريبەدە تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن كوپتەگەن ەل تسيفرلىق الشاقتىقتى ازايتۋعا ىقپال ەتەتىن كودتاۋ لاگەرلەرى، ونلاين ساباقتار مەن سەمينارلار، باعدارلامالار ەنگىزۋدە.
“الەمدەگى تسيفرلىق ساۋاتتىلىق تاجىريبەسى بارعان سايىن قارقىندى دامۋ ۇستىندە. ءاربىر ەل كومپيۋتەرلىك ينفراقۇرىلىمعا ينۆەستيتسيا سالۋ جانە تسيفرلىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىن ۇسىنۋ ارقىلى ءوز ازاماتتارىنىڭ تسيفرلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋعا تىرىسادى. ءۇندىستان، قىتاي جانە جاپونيا سياقتى ەلدەر تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتى دامىتۋعا ۇلكەن ينۆەستيتسيا سالدى. امەريكا قۇراما شتاتتارى، ۇلىبريتانيا جانە اۆستراليا سياقتى باسقا ەلدەر دە ءوز حالقىن نەگىزگى تسيفرلىق داعدىلارعا ۇيرەتۋدە تابىسقا جەتۋدە. تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن كوپتەگەن ەلدەر تسيفرلىق الشاقتىقتى ازايتۋعا ىقپال ەتەتىن كودتاۋ لاگەرلەرى، ونلاين ساباقتار جانە سەمينارلار سياقتى باعدارلامالاردى ەنگىزدى”، - دەدى ءتاپسىر جانىبەكۇلى.
وسىنداي الەمدىك تاجىريبەلەردى ەسكەرە وتىرا، ءتاپسىر جانىبەكۇلى قازاقستاندا ءىت سالاسىندا دايارلايتىن وقۋ ورتالىعىن اشقان. ورتالىق ءىت سالاسى بويىنشا كوش باستاپ تۇرعان ءۇندىستان ەلىنىڭ بانگfلور ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ حالىقارالىق باعدارلاماسىمەن پروگرامميست جانە گرافيكالىق ديزاين ماvاندىعى بويىنشا وقىتادى. وقۋ مەرزىمى - 1,5 جىل ۋاقىتقا سوزىلادى.
“وقۋ ورتالىعىنا 12 جاستان اسقان كەز كەلگەن ادام وقۋعا بولادى. قازىر ەڭ جوعارى جاستاعى ستۋدەنتىمىز 45 جاستا. وسىدان-اق، جاس ەرەكشەلىگىنە قاراماي، ۇلكەن ادامدار دا تسيفرلىق دامۋعا ۇلەستەرىن قوسقىسى كەلەتىنىن كورۋگە بولادى. ۇستازدارىمىز بىلىكتى، تاجىريبەلى ماماندار. ودان بولەك، ورتانشى دەڭگەيدەگى ستۋدەنتتەرىمىزگە ءۇندىستان ەلىنەن ماماندار كەلىپ، تاجىريبەسىن الماسىپ، بىلىمىمەن بولىسەدى. كۇردەلى ساباقتاردى ارنايى ماماندارمەن جۇمىس جاساۋ ارقىلى وزدەرىن جەتىلدىرەدى. وقىپ شىققاننان كەيىن كەز كەلگەن جەردە جۇمىس جاساي الادى. ءبىزدىڭ وقۋ ورتالىعىن ءبىتىرىپ، ۇلكەن پلاتفورمالار جاساپ جاتقان، انيماتسيا سالاسىنا ۇلەسىن قوسىپ جاتقان ستۋدەنتتەرىمىز كوپ”، دەپ Amjilt Cyber School وقۋ ورتالىعىمەن تانىستىرىپ ءوتتى.
حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ، باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن اتتىرۋ، وقۋ پروتسەسىن جەڭىلدەتۋ جانە جەدەلدەتۋ، وقۋشىلارعا، ستۋدەنتتەرگە، ۇستازدار مەن اتا-انالارعا جۇكتەمەنى ازايتۋ، بۇل - تسيفرلاندىرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى. مەملەكەت باسشىسى اتاپ كورسەتكەندەي، ەلدى تسيفرلاندىرۋ – بۇل ماقسات ەمەس، بۇل – قازاقستاننىڭ ابسوليۋتتىك ارتىقشىلىققا قول جەتكىزۋ قۇرالى. سوندىقتان حالىقتىڭ تسيفرلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ مەملەكەتتىڭ كيبەرقاۋىپسىزدىگىن دە قورعاۋ ەكەنىن دە ۇمىتپاعان ءجون.
“قازاقستان ناقتى كيبەرقاۋىپسىز دەپ ايتۋعا كەلمەيدى. ويتكەنى، ۇلكەن شەتەلدىك كومپانيالار ەندى-ەندى قاۋىپسىزدىكتەرىن قامتىپ جاتىر. ءبىزدىڭ ەل كەشۋىلدەپ كەلەدى. سوندىقتان تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتى ءار ادام ۇيرەنۋ كەرەك. بۇل قازىرگى زاماننىڭ تالابى، بولاشاقتىڭ سۇراۋى”، دەپ ءسوزىن قورىتىندىلادى ءتاپسىر جانىبەكۇلى.
