مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەيتىلگەن وتىرىستا اكىمدەرءدىڭ ءوز قالاسى مەن اۋىلىن جاياۋ ارالاۋ كەرەگىن ايتقان. بۇل الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ تالقى تۋدىردى. قولدانۋشىلاردىڭ كەيبىرى جاياۋ جۇرگەنمەن جۇمىس بىتپەيتىن ايتسا، ەندى ءبىرى جەلىدە اكىمدەردىڭ جاياۋ جۇرگەن بەينەسى كوپ تارايدى دەپ بولجايدى.
توقاەۆتىڭ مۇنداي توقتامعا كەلۋىنە ءومىر تاجىريبەسى، ەۋروپا ەلدەرىنىڭ باسقارۋ جۇيەسى جەتىستىكتەرىنە ارقا سۇيەۋى اسەر ەتكەنى بايقالادى. پرەزيدەنت ءوز دايەكتەمەسىندە كارى قۇرلىق قالالارىن باسقارعان «قاراپايىم» اكىمدەردىڭ ارەكەتىن العا تارتتى.
قالا جانە قالالىقتار
«قالالاردىڭ، ونىڭ ىشىندە استانانىڭ جايلى بولۋىنا كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك. قازىر قالالاردىڭ جاي-كۇيى كوڭىل كونشىتەرلىكتەي ەمەسىن مويىنداۋىمىز قاجەت. بالالار الاڭدارى جابدىقتالماعان، ۇيلەر توزعان. مىسالى، ءبىز شەتەلگە بارامىز. اسىرەسە، شىعىس ەۋروپاداعى بالقان قالالارىن الايىقشى. ولاردىڭ بيۋدجەتى الدەقايدا از، ال قالالارى وتە تازا»، - دەيدى توقاەۆ.توقاەۆ ءوز بايانداماسىندا ازاماتتىق قوعامدى قالىپتاستىرۋدى قالا تۇرعىندارىنىڭ ەكولوگيالىق مادەنيەتىنەن باستاعىسى كەلەدى. ونىڭ پايىمداۋىنشا، قالانىڭ جاي-كۇيىنە ەڭ الدىمەن جەرگىلىكتى بيلىك جانە قالا تۇرعىندارىنىڭ ءوزى جاۋاپتى.
«بىرىنشىدەن، بۇل – مۋنيتسيپالدى بيلىكتىڭ جۇمىسى. ەكىنشىدەن، قالا تۇرعىندارىنىڭ دا قاتىسى بار. ءبىز ءبارىمىز قالا تۇرعىندارىنىڭ ءوز كوشەلەرىنە، ۇيلەرىنە جانە تاعى باسقاعا مۇلدەم نەمقۇرايلى قارايتىنىنا تاپ بولىپ وتىرمىز. ارينە، بۇل ەلىمىزدىڭ ءيميدجى مەن بەدەلىنە اسەر ەتەدى. ايتپاقشى، مۇنداي جاعداي ەلوردادا بولىپ جاتىر. وسىعان دەيىن مەن تەك قالا ورتالىعى ەمەس، ونىڭ شەتىندەگى ەلدىمەكەندەر استانانىڭ جوعارى مارتەبەسىنە ساي بولۋى كەرەك دەپ بىرنەشە رەت ايتتىم»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.بايانداما اراسىندا توسىن تاپسىرمالار دا بەرىلدى. اكىمدەرگە قازاقستان قالالارى مەن اۋداندارداعى ماسەلەلەردى تەرەڭدەتە، ىندەتە شەشۋ ءۇشىن «اۋىزدان اۋىزعا» تاراعان اڭىز-اڭگىمەلەرگە جۇگىنبەي، ەل ءىشىن ەل قاتارلى ارالاۋى تاپسىرىلدى.
«سىزدەر استانا نەمەسە وبلىستىق ماڭىزى بار قالالار بولسىن، ءتىپتى مارتەبەسى ودان تومەن قالالاردىڭ جاي-كۇيى وتە ناشار ەكەنىن بىلەسىزدەر. مۇندا بارلىق دەڭگەيدەگى اكىم، ءماسليحات وكىلدەرى قاتىسىپ جاتىر. ماسەلەگە نازار اۋدارىڭىزدار. جاقىندا سيۋجەت كورسەتىلدى: سەمەيدەگى ويىن الاڭىن پايدالانۋ قاۋىپتى. اكىمدەر ءوزى باسقاراتىن قالالار مەن ەلدىمەكەندەردى جاياۋ ارالاۋعا ءتيىس. بۇل استاناعا دا قاتىستى،»- دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.«كىم ءبىرىنشى باستايدى؟» پرەزيدەنتتىڭ بۇل ايتقاندارى الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى اراسىندا اراسىندا ەداۋىر تالقىلاندى. ەل باسشىسىنىڭ اتاۋلى بايانداماسىنىڭ جۇرت نازارىن اۋدارتقان تۇسى دا وسى بولعان سياقتى. پىكىر بىلدىرگەندەر اراسىندا قاراپايىم ادامدار دا، بەلسەندىلەر مەن جۋرناليستەر دە بار. ماسەلەن، جۋرناليست ريزا يساەۆانىڭ پىكىرى مىنانداي:
«اكىمدەر جاياۋ ءجۇرسىن… محم، ەل ارالاسىن، جۇرتپەن ارالاسسىن، پروبلەمانى ءوزى كوزىمەن كورسىن دەگەن ماعىنادا ما؟ الدە، كەشقۇرىم، سۆيتاسىمەن سەرۋەندەسىن دەپ تۇر ما؟ ەكەۋى، ەكى بولەك ماعىنا عوي. سپيچرايتەر [بايانداما جازۋشى مامان] مىرزا ناقتىلاپ جىبەرسەڭىز. ا تاك، ءبىزدىڭ اياداي اۋىلدىڭ اكىمى ونسىز دا جاياۋ جۇرەدى. كىم جازسا دا، اۋىلداردىڭ اكىمدىگىن بارىپ، عيماراتىن كورمەگەن، اۋىلدا تۇرماعان ادام جازعان عوي،»- دەپ پىكىر بىلدىرگەن.اكىمدەردىڭ جاياۋ نە قىزمەتتىك كولىكپەن كوشە كەزىپ، قىر اسۋىنا قاراعاندا ءونىمدى قارەكەتىمەن ەل جۇرەگىنەن ورىن الۋى ماڭىزدى ەكەنىن ماقۇلداعاندار دا بار. ولار ايماق ارالاپ، «اقىرىن ءجۇرىپ انىق باسۋدى» قاپەرىندە ۇستاۋى ءتيىس اكىمدەرگە پرەزيدەنت ءسوزىن جەڭىل تۇردە تاپسىرلەپ تە بەرگەن. ارينە، اكىمدەردىڭ شاش ال دەسە، باس الاتىنىن بىلگەندىكتەن:
«اكىمدەر كوشەدە جاياۋ ءجۇرسىن، دەگەن ناۋقانعا دەرەۋ كىرىسىپ كەتپەگەن ءجون. ءالىپتىڭ ارتىن باعىڭىزدار. كىم ءبىرىنشى باستايدى، سول ەرتەڭ حيت بولادى (80% نەگاتيۆ جاعدايدا). پرەزيدەنت ودان دا ماڭىزدى شارۋالاردى ايتتى. مىسالى، جۇمىس ورىندارىن اشۋ، ازىق-تۇلىك باعاسىن رەتتەۋ، ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋ ت.س.س. ناقتى ىستەن ءسوزىمىز كوپ بولىپ كەتتى، دەدى پرەزيدەنت. بۇل جەردە ارزان پيارلارىڭ مەن بىتپەيتىن جينالىستارىڭدى ازايتىڭدار، ناتيجەسى بار ناقتى جۇمىس كورسەتىڭدەر، دەپ تۇر،»- دەيدى عابيت ۇزاقباي ەسىمدى قولدانۋشى.«اكىمدەر جاياۋ ءجۇرسىن دەگەندى قولدامايمىن» اكىمدەردىڭ جۇمىس ۋاقىتىنىڭ ءتيىمدى وتۋىنە الاڭداپ، اكىمدى جاياۋ جۇرۋگە قيماعاندار دا تابىلدى. ۇيتولعان جارەكە ەسىمدى قولدانۋشى ءوز ءوڭىرى اكىمىنىڭ جۇمىس كەستەسىنە جاياۋ ءجۇرۋ اسا نۇقسان كەلتىرەتىنىن ايتىپ، شىر-پىر بولادى.
«اكىمدەر جاياۋ ءجۇرسىن دەگەندى قولدامايمىن ءوز باسىم. گرافيك قايدا قالادى؟ تەكسەرۋدىڭ باسقادا ناتيجەلىرەك تۇرلەرى بار عوي. مىسالىعا نالىباەۆ تاڭەرتەڭ ەرتە ءارتۇرلى كولىكپەن تازالىق، باسقا دا جۇمىستاردى تۇراقتى باقىلاپ تۇرادى ەكەن. قاي كولىكتە وتىرعانىن بىلمەيسىڭ. بىراق جۇمىس باستالار-باستالماس بار كارتينا قولىندا،»- دەيدى ول.دەسە دە، الەۋمەتتىك جەلىدە پرەزيدەنتتىڭ دەگەنىنە مەڭزەپ «مەنىڭ مىندەتىم ايتۋ، ورىنداماسا وزدەرى ءبىلسىن دەيتىن سياقتى»، «ايتادى دا قويادى، ايتقانى ورىندالىپ جاتقانىن كورمەدىم»، «عابيدوللانىڭ [ۆەلوسيپەدپەن ءجۇرىپ، ەل ەسىندە قالعان اكىم] يدەياسىن ۇرلاپ، "جاڭا يدەيا" ويلاپ تاپقان» دەگەن سياقتى پىكىرلەردى دە بايقاۋعا بولادى. مۇنىڭ ءبارى ءبىر جاعى «حالىق ءۇنىن ەستيتىن ۇكىمەت» يدەياسىنىڭ قوعام اراسىندا ءالى قولداۋ تاۋىپ، جالاڭ ۇراننان شىنايى قادامعا ۇلاسا قويماعانىن ايعاقتايتىن سياقتى. قاراپايىم مىندەتتىڭ قوعام تالقىسىنا سوندىق قاتتى ۇشىراۋى اكىمدەر قىزمەتىنىڭ ءالى دە بولسا جاندانۋى، شيراۋى، جەتىلۋى ءتيىس ەكەندىگىن كورسەتەدى. پىكىرلەردىڭ كوبىنەن حالىققا قاجەتى – اكىمدەردىڭ جاياۋ ەل ارالاۋى ەمەس، الەۋمەتتىك ءومىر ساپاسىنىڭ ارتۋى ەكەنىن اڭداۋعا بولادى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
#توقاەۆ
ساياسات
بيلىك
جاڭا قازاقستان
اكىمدەر جاياۋ ءجۇرسىن
قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەيتىلگەن وتىرىس