«Äkımder jaiau jürsın degendı nauqanǧa ainaldyrmaǧan jön»

Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyŋ äleumettık-ekonomikalyq damu mäselelerı jönındegı keŋeitılgen otyrysta äkımderdıŋ öz qalasy men auylyn jaiau aralau keregın aitqan. Būl äleumettık jelıde qyzu talqy tudyrdy. Qoldanuşylardyŋ keibırı jaiau jürgenmen jūmys bıtpeitın aitsa, endı bırı jelıde äkımderdıŋ jaiau jürgen beinesı köp taraidy dep boljaidy. Toqaevtyŋ mūndai toqtamǧa keluıne ömır täjıribesı, Europa elderınıŋ basqaru jüiesı jetıstıkterıne arqa süieuı äser etkenı baiqalady. Prezident öz däiektemesınde kärı qūrlyq qalalaryn basqarǧan «qarapaiym» äkımderdıŋ äreketın alǧa tartty. QALA JÄNE QALALYQTAR

«Qalalardyŋ, onyŋ ışınde Astananyŋ jaily boluyna köŋıl böluımız kerek. Qazır qalalardyŋ jai-küiı köŋıl könşıterlıktei emesın moiyndauymyz qajet. Balalar alaŋdary jabdyqtalmaǧan, üiler tozǧan. Mysaly, bız şetelge baramyz. Äsırese, Şyǧys Europadaǧy Balqan qalalaryn alaiyqşy. Olardyŋ biudjetı äldeqaida az, al qalalary öte taza», - deidı Toqaev.

Toqaev öz baiandamasynda azamattyq qoǧamdy qalyptastyrudy qala tūrǧyndarynyŋ ekologiialyq mädenietınen bastaǧysy keledı. Onyŋ paiymdauynşa, qalanyŋ jai-küiıne eŋ aldymen jergılıktı bilık jäne qala tūrǧyndarynyŋ özı jauapty.

«Bırınşıden, būl – munisipaldy bilıktıŋ jūmysy. Ekınşıden, qala tūrǧyndarynyŋ da qatysy bar. Bız bärımız qala tūrǧyndarynyŋ öz köşelerıne, üilerıne jäne taǧy basqaǧa müldem nemqūraily qaraitynyna tap bolyp otyrmyz. Ärine, būl elımızdıŋ imidjı men bedelıne äser etedı. Aitpaqşy, mūndai jaǧdai elordada bolyp jatyr. Osyǧan deiın men tek qala ortalyǧy emes, onyŋ şetındegı eldımekender Astananyŋ joǧary märtebesıne sai boluy kerek dep bırneşe ret aittym», - dedı memleket basşysy.

Baiandama arasynda tosyn tapsyrmalar da berıldı. Äkımderge Qazaqstan qalalary men audandardaǧy mäselelerdı tereŋdete, ındete şeşu üşın «auyzdan auyzǧa» taraǧan aŋyz-äŋgımelerge jügınbei, el ışın el qatarly aralauy tapsyryldy.

«Sızder Astana nemese oblystyq maŋyzy bar qalalar bolsyn, tıptı märtebesı odan tömen qalalardyŋ jai-küiı öte naşar ekenın bılesızder. Mūnda barlyq deŋgeidegı äkım, mäslihat ökılderı qatysyp jatyr. Mäselege nazar audaryŋyzdar. Jaqynda siujet körsetıldı: Semeidegı oiyn alaŋyn paidalanu qauıptı. Äkımder özı basqaratyn qalalar men eldımekenderdı jaiau aralauǧa tiıs. Būl Astanaǧa da qatysty,»- dedı Qasym-Jomart Toqaev.

«KIM BIRINŞI BASTAIDY?» Prezidenttıŋ būl aitqandary äleumettık jelı qoldanuşylary arasynda arasynda edäuır talqylandy. El basşysynyŋ atauly baiandamasynyŋ jūrt nazaryn audartqan tūsy da osy bolǧan siiaqty. Pıkır bıldırgender arasynda qarapaiym adamdar da, belsendıler men jurnalister de bar. Mäselen, jurnalist Riza İsaevanyŋ pıkırı mynandai:

«Äkımder jaiau jürsın… Mhm, el aralasyn, jūrtpen aralassyn, problemany özı közımen körsın degen maǧynada ma? Älde, keşqūrym, svitasymen seruendesın dep tūr ma? Ekeuı, ekı bölek maǧyna ǧoi. Spichraiter [baiandama jazuşy maman] myrza naqtylap jıberseŋız. A tak, bızdıŋ aiadai auyldyŋ äkımı onsyz da jaiau jüredı. Kım jazsa da, auyldardyŋ äkımdıgın baryp, ǧimaratyn körmegen, auylda tūrmaǧan adam jazǧan ǧoi,»- dep pıkır bıldırgen.

Äkımderdıŋ jaiau ne qyzmettık kölıkpen köşe kezıp, qyr asuyna qaraǧanda önımdı qareketımen el jüregınen oryn aluy maŋyzdy ekenın maqūldaǧandar da bar. Olar aimaq aralap,  «aqyryn jürıp anyq basudy» qaperınde ūstauy tiıs äkımderge Prezident sözın jeŋıl türde täpsırlep te bergen. Ärine, äkımderdıŋ şaş al dese, bas alatynyn bılgendıkten:

«Äkımder köşede jaiau jürsın, degen nauqanǧa dereu kırısıp ketpegen jön. Älıptıŋ artyn baǧyŋyzdar. Kım bırınşı bastaidy, sol erteŋ HİT bolady (80% negativ jaǧdaida). Prezident odan da maŋyzdy şarualardy aitty. Mysaly, jūmys oryndaryn aşu, azyq-tülık baǧasyn retteu, infraqūrylymdy jaqsartu t.s.s.  Naqty ısten sözımız köp bolyp kettı, dedı Prezident.  Būl jerde arzan piarlaryŋ men bıtpeitın jinalystaryŋdy azaityŋdar, nätijesı bar naqty jūmys körsetıŋder, dep tūr,»- deidı Ǧabit Ūzaqbai esımdı qoldanuşy.

«ÄKIMDER JAIаU JÜRSIN DEGENDI QOLDAMAIMYN» Äkımderdıŋ jūmys uaqytynyŋ tiımdı ötuıne alaŋdap, äkımdı jaiau jüruge qimaǧandar da tabyldy.  Üitolǧan Jareke esımdı qoldanuşy öz öŋırı äkımınıŋ jūmys kestesıne jaiau jüru asa nūqsan keltıretının aityp, şyr-pyr bolady.

«Äkımder jaiau jürsın degendı qoldamaimyn öz basym. Grafik qaida qalady? Tekserudıŋ basqada nätijelırek türlerı bar ǧoi. Mysalyǧa Nälıbaev taŋerteŋ erte ärtürlı kölıkpen tazalyq, basqa da jūmystardy tūraqty baqylap tūrady eken. Qai kölıkte otyrǧanyn bılmeisıŋ. Bıraq jūmys bastalar-bastalmas bar kartina qolynda,»- deidı ol.

Dese de, äleumettık jelıde prezidenttıŋ degenıne meŋzep «Menıŋ mındetım aitu, oryndamasa özderı bılsın deitın siiaqty», «Aitady da qoiady, aitqany oryndalyp jatqanyn körmedım», «Ǧabidollanyŋ [velosipedpen jürıp, el esınde qalǧan äkım] ideiasyn ūrlap, "jaŋa ideia" oilap tapqan» degen siiaqty pıkırlerdı de baiqauǧa bolady. Mūnyŋ bärı bır jaǧy «halyq ünın estitın ükımet» ideiasynyŋ qoǧam arasynda älı qoldau tauyp, jalaŋ ūrannan şynaiy qadamǧa ūlasa qoimaǧanyn aiǧaqtaityn siiaqty. Qarapaiym mındettıŋ qoǧam talqysyna sondyq qatty ūşyrauy äkımder qyzmetınıŋ älı de bolsa jandanuy, şirauy, jetıluı tiıs ekendıgın körsetedı. Pıkırlerdıŋ köbınen halyqqa qajetı – äkımderdıŋ jaiau el aralauy emes, äleumettık ömır sapasynyŋ artuy ekenın aŋdauǧa bolady.

"Adyrna" ūlttyq portaly