Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev Ǧylym jäne tehnologiialar jönındegı ūlttyq keŋestıŋ otyrysynda taiauda Qazaqstandaǧy alǧaşqy atom elektr stansiiasyn salu boiynşa jūmystar bastalǧanyna nazar audardy. Būl turaly Aqorda jazdy, dep habarlaidy "Adyrna".
Jobany halyqaralyq konsorsium jüzege asyrady. Onyŋ jetekşısı – «Rosatom» kompaniiasy.
"Tiıstı Agenttık, jalpy, Ükımet osy kompaniiamen kelıssözder ötkızgen kezde ärdaiym elımızdıŋ müddesın eskeruı qajet, kelısımderdıŋ barlyǧy ädılettı, teŋgerımdı, tiımdı boluy kerek. Tabiǧi bailyǧymyzdy, iaǧni urandy talan-tarajǧa saluǧa bolmaidy. Bügın men mūny ǧalymdardyŋ jäne bükıl ǧylym qauymdastyǧynyŋ aldynda ädeiı aityp otyrmyn. Būl – asa maŋyzdy mäsele. Ärine, bız bır atom elektr stansiiasymen şektelıp qalmaimyz. Ekınşı, üşınşı atom stansiiasyn qazırden bastap josparlai beruımız kerek. Qytai Töraǧasymen kezdesude bız osy mäselenı talqyladyq. Elderımız beibıt atom baǧytyndaǧy yqpaldastyǧyn küşeite beredı. Qytaidyŋ özınde aldaǧy on bes jylda 76 jaŋa reaktor ıske qosylmaq. Şyǧystaǧy körşımız – osy saladaǧy jetekşı memlekettıŋ bırı", – dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Prezident atom energetikasyn damytuǧa strategiialyq mineraldy resurstar kerek ekenın atap öttı.
"Qazaqstanda būl salaǧa qajettı sirek kezdesetın metaldar jetkılıktı. Bız – uran öndırısı boiynşa älemdık köşbasşy memlekettıŋ bırımız. Älemdegı uran qorynyŋ 40 paiyzy – qazaq jerınde. Osy basymdyǧymyzdy dūrys paidalanu qajet. Atom stansiiasy salynǧan soŋ urannyŋ ekonomikadaǧy rölı tübegeilı özgeredı. Būryn eksportqa ǧana ketıp jatqan būl bailyq endı ışkı naryqtyŋ qajetıne jaraityn bolady. Būl jūmysqa qazırden bastap daiyndalǧan jön, tiıstı taldau jürgızıluge tiıs. Ǧalymdarymyz osyny eskeruı kerek. Jalpy, elımızde atom salasynyŋ ǧylymi negızı būrynnan bar. Kezınde äigılı akademik Qanyş Sätbaev KSRO Ministrler kabinetıne hat jazyp, Qazaqstanda iadrolyq fizikany damytu mäselesın kötergen. Köp ūzamai 1957 jyly Almatyda Iаdrolyq fizika instituty aşyldy. Mıne, sol kezeŋnen bastap elımızde älemdık talapqa sai ǧylymi-tehnologiialyq infraqūrylym qalyptasa bastady. Astana, Almaty jäne Kurchatov qalalarynda arnaiy qondyrǧylar ıske qosyldy, onda otandyq jäne şeteldık ǧalymdar belsendı jūmys ısteude. Bertınge deiın Qazaqstan, negızınen, şikızat eksporttady. Endı bız iadrolyq otyn siklındegı öŋdeu ülesın däiektı türde arttyramyz. Mysaly, 2021 jyly elımızde jylu böletın toraptar şyǧaratyn zauyt aşyldy. Atom elektr stansiiasy būl saladaǧy öndırıstık sikldı tolyq aiaqtauǧa mümkındık beredı. Sonyŋ arqasynda atom energetikasy syrtqy naryqqa täuelsız, ūlttyq salaǧa ainalmaq. Būl – öte kürdelı jūmys. Sondyqtan ǧalymdarymyzǧa zor jauapkerşılık jükteledı", – dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basşysy elımızdıŋ atom ǧylymyndaǧy özektı mäselelerge toqtalyp, bırınşı kezekte osy salanyŋ kadrlyq äleuetın arttyru qajet ekenın jetkızdı.
"Elımızde bılıktı injenerler, tehnikalyq mamandar tapşy. Būl – şyn mänınde, öte özektı mäsele. Atom salasyndaǧy jaǧdai da däl osyndai. Ahualdy jedel tüzeu kerek. Bügınde joǧary oqu oryndaryn bıtırıp jatqan tülekterdıŋ 90 paiyzy – bakalavrlar. Al ǧylym doktorlarynyŋ ülesı 1 paiyzǧa da jetpeidı. Sondyqtan doktoranturaǧa bölınetın grant sanyn köbeitu qajet. Äsırese, tehnikalyq mamandyqtarǧa basymdyq bergen abzal. Menıŋ tapsyrmam boiynşa «Bolaşaq» stipendiiasynyŋ 70 paiyzǧa juyǧy tehnikalyq-injenerlık mamandyq ielerıne berıle bastady. Byltyr jasandy intellekt salasyna jyl saiyn 50-den astam stipendiia bölu turaly şeşım qabyldadyq. Kelesı jyldan bastap atom mamandaryn daiyndau üşın jylyna 20 kvota berıledı. Mūny tehnokrat ūlt bolu jolyndaǧy maŋyzdy qadam deuge bolady", – dedı Memleket basşysy.
