بۇگىن «Tomiris» باعدارلاماسى اياسىندا «ايەلدەردىڭ كوشباسشىلىعى» تاقىرىبىنداعى ترەنينگ-ۆوركشوپتىڭ اشىلۋ سالتاناتى ءوتتى. «AMANAT» پارتياسىنىڭ ساياسي مەنەدجمەنت اكادەمياسى اتالعان جوبانى قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيامەن، كونراد ادەناۋەر قورىمەن بىرگە قولعا الدى.
قر پارلامەنتى ماجىلىسىندەگى «AMANAT» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتى، ءىس-شارا مودەراتورى جۇلدىز سۇلەيمەنوۆانىڭ ايتۋىنشا، بيىل جوباعا قاتىسۋعا 300-دەن استام ادام ءوتىنىم ءبىلدىرىپ، ونىڭ 75-ءى ىرىكتەۋ كەزەڭىنە جولداما الدى. ناتيجەسىندە، 42 قاتىسۋشى ىرىكتەۋدەن ىركىلمەي ءوتتى. ايتا كەتەيىك، بىلتىر جوباعا قاتىسقان 37 قىز-كەلىنشەكتىڭ 12-ءسى كەيىن وبلىستىق، قالالىق جانە اۋداندىق ءماسليحاتتاردىڭ دەپۋتاتى بولىپ سايلاندى.
«AMANAT»-تىڭ اتقارۋشى حاتشىسى داۋلەت كارىبەك «Tomiris» – ايەل كوشباسشىلاردىڭ قوعامدىق-ساياسي ومىردەگى، ەكونوميكامىز بەن وزگە دە سالالارداعى ءرولىن ارتتىرۋدى كوزدەيتىن پارتيالىق جوبا ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ جاڭاشا كەلبەتىنىڭ ءبىرى تەڭ ءارى ادىلەتتى قوعام قۇرۋ ەكەنىن باسا ايتقانى بەلگىلى. ونىڭ العى شارتتارى دا جاسالۋدا. بىلتىر ەل تاريحىنداعى اسا ماڭىزدى ساياسي وقيعالاردىڭ ءبىرى جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم وتكىزىلىپ، اتا زاڭىمىزعا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. 2020 جىلدان بەرى جاڭا سايلاناتىن قر پارلامەنتى ءماجىلىسى مەن بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ 30 پايىزىن ايەلدەر مەن جاستار قۇراۋى ءتيىس دەگەن مىندەت قويىلدى. بيلىكتەگى ايەلدەر ۇلەسى ارتىپ، ىسكەر ايەلدەرگە مەملەكەتتىك ءتۇرلى قولداۋ كورسەتىلۋدە. مۇنىڭ بارلىعى جوعارىدا اتالعان كوشباسشى ايەلدەردىڭ قوعامداعى ءرولىن ارتتىرۋدىڭ العىشارتى دەپ بىلەمىن»، – دەدى پارتيانىڭ اتقارۋشى حاتشىسى.
ءوز كەزەگىندە، قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ءلاززات سۇلەيمەن ورتا ازيا ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا، قازاقستاندا ايەلدەر كوشباسشىلىعى ايتارلىقتاي دامىپ كەلە جاتقانىن ايتتى.
«1991-2010 جىلدار ارالىعىندا ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك وڭىرىندەگى اۋداندىق ءماسليحاتتاردا ءبىر دە ءبىر ايەل دەپۋتات بولعان جوق. كەيىن، 2010-2022 جىلدارى ۇلتتىق كوميسسيا بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتاردا ايەل دەپۋتاتتاردىڭ بولۋىن باقىلاۋعا الدى. ماسەلەن، 2010 جىلى ماسليحاتتارداعى ايەل دەپۋتاتتاردىڭ ۇلەسى نەبارى 10%-دى قۇراسا، 2022 جىلى بۇل كورسەتكىش 30%-عا جەتتى. بۇۇ-نىڭ 2021-2022 جىلدارداعى دەرەگىنە سايكەس، ەرلەر مەن ايەلدەر اراسىنداعى دامۋ يندەكسى بويىنشا رەسۋرسى وتە جوعارى ەلدەردىڭ قاتارىندا تۇرمىز. سونداي-اق، قازاقستان ءبىلىم بەرۋ كورسەتكىشى بويىنشا ەرلەر مەن ايەلدەر اراسىنداعى تەڭدىكتى قالىپتاستىرا بىلگەن ساناۋلى مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى سانالادى. بۇل – ساياسي كوشباسشىلىققا قاجەت ەڭ باستى رەسۋرس. ءبىلىمدى، اقىلدى قىز-كەلىنشەكتەر – ەل تىرەگى»، – دەدى ول.
وسى ورايدا، كونستيتۋتسيالىق سوت توراعاسى ەلۆيرا ءازىموۆا ايەلدەر كوشباسشىلىعىنىڭ ماڭىزىنا توقتالىپ، ونىڭ ەل دامۋىنا، قوعامدى ىزگىلەندىرۋگە جانە دەموكراتيانى نىعايتۋعا قوساتىن ۇلەسى تۋرالى ايتتى.
«بۇگىن وسىندا ەلىمىزدىڭ ىسكەر، بەلسەندى ءارى مىقتى ايەلدەرى باس قوسىپ وتىر. ارينە، ءار ازاماتقا جاناشىر بولىپ، قول ۇشىن سوزۋ مۇمكىن ەمەس. الايدا، سىزدەر كوپشىلىك قول جەتكىزەتىن وڭ وزگەرىستەر جاساي الاسىزدار. پارتيا ەل دامۋىنا ۇلەس قوساتىن كوشباسشىلاردى تاربيەلەپ، قولداۋ كورسەتەدى. سوندىقتان، بۇل جوبا سىزدەرگە بايىپتى باعىت-باعدار سىلتەپ، شەبەرلىكتەرىڭىزدى شىڭدايدى، جىگەرلەرىڭىزدى جانيدى دەگەن سەنىمدەمىن»، – دەدى ول.
بۇل رەتتە، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى اجار عينيات ايەلدەر قاۋىمى ەلىمىزدىڭ مەديتسينا سالاسىن دامىتۋ ىسىندە ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن اتاپ ءوتتى.
«ايەلدەر تەك مەديتسينا مەكەمەلەرىنىڭ جۇمىسىن ۇيىمداستىرىپ، ونى ءتيىمدى باسقارۋمەن شەكتەلىپ قالماي، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە جانە مەديتسينا عىلىمىن دامىتۋدىڭ ستراتەگيالارىن ازىرلەۋگە ايرىقشا اتسالىسادى. جالپى، بىلتىر ەلىمىزدە ايەلدەردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاسىنىڭ ورتاشا ۇزاقتىعى 78-گە جەتتى. بۇعان دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى تىڭ قادامدار مەن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ تۇراقتىلىعى اسەر ەتتى دەگەن ويدامىن. سونداي-اق، ەلىمىزدەگى 78 مىڭ دارىگەر مەن 180 مىڭنان استام ورتا مەديتسينا پەرسونالىنىڭ قاجىرلى ەڭبەگىن دە جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ولاردىڭ 80%-عا جۋىعى – ايەلدەر»، – دەدى مينيستر.
ال قر پارلامەنتى ماجىلىسىندەگى «AMANAT» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتى ايگۇل قۇسپان تاريحتا ەسىمى قالعان، ەل تىنىشتىعى مەن جەر تۇتاستىعىن ساقتاۋعا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان قازاق قىز-كەلىنشەكتەرىنىڭ ونەگەلى ءومىرىن تىلگە تيەك ەتتى.
«بۇل جوبانىڭ ەجەلدە ەل بيلەگەن تۇمار پاتشايىمنىڭ اتىمەن اتالۋىندا تەرەڭ ماعىنا بار. ونىڭ ەل ەركىندىگى جولىنداعى قاستەرلى ءىسىن كەنەسارى حاننىڭ قارىنداسى بوپاي حانىم جالعاستىرىپ، جانىن قۇرباندىققا شالدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جىلدارىندا دا قازاق قىزدارى العى شەپتەن تابىلىپ، مانشۇك مامەتوۆا، ءاليا مولداعۇلوۆا جانە حيۋاز دوسپانوۆا سىندى اياۋلى ارۋلارىمىز ەرلىكپەن كوزگە ءتۇستى. ەل ەگەمەندىگىنىڭ ەلەڭ-الاڭىندا قازاق ايەلدەرى ەرلەرمەن قاتار جۇمىس ىستەپ، وتباسىن اسىرۋعا اتسالىستى. ەلدىگىمىز، دەربەستىگىمىز ءۇشىن ەرەن ەڭبەك ءسىڭىردى. بۇگىندە ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ ىسىندە اۋىزبىرلىك، سابىرلىق، بىلىمدىلىك جانە ەڭبەكقورلىق سىندى اسىل قاسيەتتەر اۋاداي قاجەت. وسى قاسيەتتەردى حالىقتىڭ بويىنا ءسىڭىرىپ، قالىپقا اينالدىرۋدا ەلىمىزدەگى ايەلدەر قاۋىمى ايرىقشا ءرول اتقاراتىنى انىق. سەبەبى ايەل – وتباسىنىڭ، قوعامنىڭ جانى مەن ءسانى، قانى مەن ارى»، – دەدى حالىق قالاۋلىسى.
ءوز كەزەگىندە، جامبىل وبلىسى تاراز قالالىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى – «Tomiris» جوباسىنىڭ بىلتىرعى قاتىسۋشى ايگەرىم داۋلەتباەۆا پارتيا باستاماسى ارقىلى داعدىسىن دامىتىپ، ءبىلىمى مەن قۇزىرەتىن جەتىلدىرگەنىن جەتكىزدى.
«بۇل جوبانىڭ اۋقىمى – كەڭ، بولاشاعى – جارقىن. قاتىسۋشىلار وڭىرلەردەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا باعىتتالعان ساياسي جوبالاردى ازىرلەپ، قولدانىسقا ەنگىزە الادى. ءوزىم VII جانە VIII شاقىرىلىمنىڭ دەپۋتاتى ءارى «Tomiris»-ءتى تامامداعان شاكىرت رەتىندە ايتارىم، جوبا اياسىندا جيناعان تاجىريبەنىڭ ەڭبەك جولىمدا كوپ كومەگى ءتيدى. ءالى دە ءتيىپ كەلەدى. وسىندا وقىعان كەزدەرىمدى ءاردايىم جىلىلىقپەن ەسكە الامىن. بيىلعى قاتىسۋشىلار، سىزدەر دە مامانداردىڭ اقىل-كەڭەسىن بارىنشا ىنتا قويىپ تىڭداپ، ارمان-ماقساتتارىڭىزعا جەتەسىزدەر دەگەن ويدامىن»، – دەدى ول.
سونداي-اق، جيىنعا «Tomiris» جوباسىنىڭ تاعى ءبىر جەڭىمپازى – قوستاناي وبلىسى جەتىقارا اۋداندىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى وكسانا ەرجانوۆا قاتىستى. بۇگىندە ول تەك حالىق قالاۋلىسى عانا ەمەس، سونداي-اق اۋداندىق گەندەرلىك قولداۋ ورتالىعىڭ جەتەكشىسى، وتباسىندا زورلىق-زومبىلىق كورگەن قۇرباندارعا ارنايى كريزيستىك ورتالىق اشقان جاناشىر جان سانالادى.
«Tomiris»-ءتىڭ جاڭا قاتىسۋشىلارىن كورىپ، قاتتى قۋانىپ وتىرمىن. بۇل قانشالىقتى ماڭىزدى ءارى بەرەرى مول جوبا ەكەنىن وقۋ بارىسىندا ۇعىناسىزدار. تاجىريبە الماسىپ، ەرەكشە كۇش-قۋات جينايسىزدار. بۇرىننان تانىس دۇنيەگە جاڭا كوزقاراس قالىپتاسادى. بىلتىر ءار قاتىسۋشىنىڭ جەتىستىگىنە قۋانىپ، قيىندىقتاردى بىرگە ەڭسەردىك. ءبىر-بىرىمىزگە سەنىمدى تىرەك بولىپ، شالقار شابىت سىيلادىق. سىزدەر دە شىڭدالىپ شىعاسىزدار دەگەن ويدامىن. ءبىر بيىكتەن ءبىر بيىكتى باعىندىرا بەرىڭىزدەر»، – دەدى ول.
ءىس-شارا بارىسىندا قاتىسۋشىلار وزدەرىن تولعاندىرعان سۇراقتارىن قويدى. وسىمەن ەكىنشى مارتە ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان ترەنينگ جۇمىسى ەلوردادا 21-25 تامىز ارالىعىندا وتەدى. وقىتۋ جۇمىسى اياقتالعان سوڭ، قاتىسۋشىلارعا ءتيىستى سەرتيفيكات تابىستالادى.
