الەۋمەتتىك جەلىدە حيدجاب كيگەن قىزدىڭ «احيرەتكە ۇلتشىلدىعىمىزبەن وتپەيمىز، يمانىمىزبەن، نەكەمىزبەن وتەمىز. دومبىرا – حارام»، - دەگەن ءسوزى كوپ قازاقتىڭ نامىسىنا ءتيىپ، كوڭىلىنە كەلدى. «دومبىراعا تيىسۋ – ۇلتقا ءتىل تيگىزۋ» دەگەن ايتىسكەر اقىن، قازىرگى ءماجىلىس دەپۋتاتى امانجول ءالتاي ۇلتتىق اسپاپتى قارالاپ، اۋزىنا كەلگەندى كوكىگەن «ءپاتۋاشىلداردى» زاڭ بويىنشا جازالاۋدى تالاپ ەتتى.
راسىندا دا، قازاق قازاق بولعالى بىرگە جاساپ، ۇلتىمىزبەن ەگىز ۇعىمعا اينالعان ۇلتتىق اسپابىمىزعا ءجونسىز ءتيىسىپ، جۇيەسىز ءسوز ايتقاندارعا كوز جۇما قاراپ، كەشىرىم تانىتا بەرۋگە بولا ما؟! مۇنىڭ سوڭى ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدان ايىرىپ، تاريحىمىزعا تۇكىرگەن ۇرپاقتار لەگىن تاربيەلەۋگە الىپ كەلمەسىنە كىم كەپىل؟!
قوس ىشەكتى قارا دومبىرامىزدىڭ قادىرىنە جەتپەي، قاتە سويلەپ، ءتىل تيگىزگەندەر بۇرىن دا بولعان. وسى تۇستا «بۇل نە قىلعان قۋ اعاش، قايدان كەلدى بۇل اعاش؟!» دەپ ۇلتتىق اسپابىمىزدى مەنسىنبەگەن ەسقالي سوپىنى قاشاعان جىراۋدىڭ دومبىرانى بوقتاعانىڭ – ماعان ءتىل تيگىزگەنىڭ دەپ قارا سوزبەن سازايىن بەرگەنى ويعا ورالادى:
قولىمداعى قۋ اعاش،
سايراپ وتىر بۇل اعاش.
قولىمداعى اعاشىم –
الىپ جۇرگەن دومبىرا،
تارتقان سايىن داڭعىرا.
دومبىرا كۇنا دەگەن ءسوز،
تەك ءبىر ايتقان دابىرا.
وسى جىرداعى وقيعا جەلىسى بۇگىنگى قوعامدا دا قايتالانىپ جاتقانداي. تەك ۇلتتىق اسپابىمىزدى قور ساناعاندار ەسقالي سوپىدان دا قاۋىپتى. ولار مىڭجىلدىق قازاق تاريحىن، سالت-ءداستۇرىن، ءدىني ۇستانىمدارىن جوققا شىعارىپ، ءوز دەگەندەرىمەن جۇرگىزگىسى كەلەدى، ارام پيعىلدارىن جۇزەگە اسىرىپ، ءدىن ارقىلى ەلدى اداستىرۋدى ماقسات ەتەدى. بۇل تۇستا قوعام پىكىرى قارس ايرىلدى. باسىم بولىگى دومبىرانى حارام دەگەندەرگە قارسى شىقتى. تەك وكىنىشتىسى، ءوزىن اسا تاقۋا ەتىپ كورسەتكىسى كەلەتىندەردىڭ ويلاماي سويلەپ، ءورت تۋدىرۋىنان دىنگە دەگەن كوزقاراس تا وزگەرىپ بارا جاتقانداي.
قوڭىر ءۇندى قازاقتىڭ قارا دومبىراسىن ومىرىنە سەرىك ەتكەن ونەر قايراتكەرلەرىنىڭ دە «حارامشىل» جاماعاتقا ءوز ايتارلارى بار. وسى تۇستا
«كەيىنگى ۋاقىتتا بەلگىلى ءبىر ورتالار، تەرىس اعىم وكىلدەرى، حالىق اراسىندا «ساقالدىلار» اتانعان شالا دۇمشەلەر كوبەيىپ كەتتى. وندايلاردى حالقىمىز ۇرىعىنان جەرىگەن دەيدى. دەپۋتات رينات زايتوۆ تا وسى تۇرعىدا جاقسى، نىق ويلارىن دەر كەزىندە ءبىلدىردى. دومبىرا – ەرەكشە ءۇندى مۋزىكالىق اسپاپ. مۋزىكا حارام بولسا، ونى تىڭداۋعا بولمايتىن بولسا، نەگە ولار قۇراندى اسەمدەتىپ، كەرەمەت ءۇن شىعارىپ، اۋەندەتىپ وقيدى؟! ونىڭ بەرگى جاعىندا قازاق دەگەن ۇلى حالىقتىڭ تاريحي دۇنيەسىنە سۇڭگىسەك، كەتبۇقا بابامىز حانعا ۇلىنىڭ ولگەنىن تىزەرلەپ وتىرىپ، «اقساق قۇلان» كۇيىمەن جەتكىزدى ەمەس پە؟! «قىرىمنىڭ قىرىق باتىرىن» قالاي ەسكە المايسىڭ؟ قازاق ادەبيەتى مەن مۋزىكاسىندا كۇي اڭىزدارىنىڭ ءوزى بولەك سارالانادى. بۇل دا وزىنشە عىلىم سالاسى دەۋگە بولادى. قازاقتى دومبىراسىز ەلەستەتۋ وتە قورقىنىشتى، قازاقتىڭ دومبىراسىز بولۋىنىڭ ءوزى – ۇلكەن كۇنا دەيمىن.
اتا-بابامىزدىڭ قوس كۇرەتامىرى بۇلكىلدەپ سوعىپ جاتسا، سونىڭ ءبىرى – قوبىزى ەكىنشىسى – دومبىراسى.
ءدىن مەن دومبىرانى قارسى قويىپ، ورتاسىندا قاقىراتۋدى ماقسات ەتكەندەردى قازاقستاننان تابانىن تالدىرىپ، الاستاۋ كەرەك. وسى تۇستا ءمۇفتيات پەن زاڭ شىعارۋشى ورگاندار بىرلەسە وتىرىپ، اۋزىنا كەلگەندى ايتىپ، قوعامدى ءدۇبارا ويعا سالعانداردى جازالاۋ قاجەت دەپ ويلايمىن. الەۋمەتتىك جەلىلەردەن كورشىلەس وزبەكستاندا قارا جامىلىپ، ساقالىن بەلىنە تۇسىرگەندەردى قاتاڭ جازالاپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. وسىنداي زاڭ قازىر ءبىزدىڭ ەلىمىزگە دە قاجەت بولىپ تۇر. ولاردى زاڭمەن تۇزەمەسەك اسقىنعان اۋرۋداي ءتۇبى جاقسىلىققا اپارمايدى. مەكتەپتە حيدجاب كيۋ ماسەلەسى قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. ءبىز حيدجابتى ەمەس، ءبىلىم ماسەلەسىن كوتەرۋىمىز كەرەك. يمان، ءدىن ءار ادامنىڭ جۇرەگىندە بولعانى ابزال. سول سياقتى وتكەنىمىزدى تۇگەندەيتىن قازاقتىڭ جانى، ءتانى سالالاتىن دومبىرانى قازاققا قارسى قويىپ حالىقتىڭ ميىن اشىتپاۋ كەرەك»، – دەيدى رامازان ستامعازيەۆ.
