ادەبيەت سىنشىسى، پروفەسسور قۇلبەك ەرگوبەك وزىنە بولىنەتىن اي سايىنعى مەتسەناتتىق ستيپەندياسىن ءۇش شاكىرتىنە ءبولىپ بەرۋىن ءوتىنىپ، جازۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما توراعاسى، جازۋشى مەرەكە قۇلكەنگە حات جولدادى. بۇل تۋرالى ول Facebook پاراقشاسىندا جازدى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
سىنشىنىڭ حاتىن تومەنگە جاريالايمىز:
قادىرمەندى مەرەكە دوس!
بىلتىردان بەرى مەنى ءبىر جايتقا كوندىرە الماي جۇرسىڭدەر. بىلتىر قاراكۇزدە ساتيرا ساردارى كوپەن امىربەكتى جەرلەپ كەلگەن قاسىرەتتى كۇنى بەلگىلى مەتسەنات بەكەت تۇرعاراەۆ ۇيىندە وتىرىپ مەن جايىندا ءوتىنىش ايتتىڭ وعان. ءبىرىڭ اعا، ءبىرىڭ دوس - ەكەۋىڭ كەڭەسە كەلە ماعان اي سايىن 300 مىڭ تەڭگە كولەمىندە ستيپەنديا تولەۋگە كەلىستىڭدەر! سۇراۋشى سەن، جارىلقاۋشى بەرەكەلى قولدىڭ يەسى، بەلگىلى كاسىپكەر بەكەت تۇرعاراەۆ! بەكەت اعا، جالما-جان سارىاعاشتىق ءبىر سۋ شىعاراتىن فيرماسىنىڭ ەمبلەماسىن كورسەتىپ، فيرمانىڭ ايتىلعان قاراجاتتى اي سايىن جەكە ەسەبىمە اۋدارىپ بەرىپ وتىراتىنىن مالىمدەدى. مەن سۇراق قويدىم: «قامقورلىعىڭا راحمەت. بىراق، ءبىز اعا بۋىنعا، ءتىپتى قارت بۋىن قالامگەرگە جاتساق كەرەك. مەتسەناتتىق ستيپەنديا كەلەشەگى مول دارىندى جاستارعا تاعايىندالماس پا؟» سەن «ادەبيەتكە ەڭبەگى سىڭگەن اعا بۋىننىڭ دەنىنە دەرلىك مەتسەناتتار تاراپىنان ستيپەنديا تاعايىندالاتىنىن»- ايتىپ مەنى سەندىردىڭ. سەندىردىڭ دە، كوندىردىڭ. اقشاسى قۇرعىردىڭ ادام بالاسىنا ءجۇزى ىستىق قوي قاشاندا. سەنىڭ ىقىلاسىڭا مەن دە قۇلادىم. ومىردە قانجىعالاس جۇرگەن، ونەردە قاناتتاس جۇرگەن، قازاقتىڭ كەمەڭگەر جازۋشىسى ءابىش كەكىلبايۇلى اينالاسىندا تاربيەسىن الىپ ءبىر جۇرگەن سەنىڭ ماعان دەگەن سەنىمىڭە دە، قامقورلىعىڭا دا ءدان ريزامىن. قۇمبىل قولداعان بەكەت اعاعا دا. استە، سىيلاس، سىرلاس دوس-جار جاندار بۇدان ءبىراز بۇرىن مەنىڭ قىزمەتتىك، تۇرمىستىق بيوگرافيامدا ورىن العان ءبىر جاعدايسىزدىقتى ەسكەرىپ وتىرسىڭدار-اۋ... ول ەندى كىسىلىك. كىسىلىككە قالاي قۇل بولمايسىڭ؟!
بىراق، مەن بىلتىردان بەرى ول ستيپەنديانى المادىم. بىراق، ەندى «الايىن» دەپ شەشتىم... الماعان سەبەبىم، ىستىق ىقىلاسقا «قۇلاعان» مەن سۋىنا كەلە ويلاندىم. مەتسەناتتىق ستيپەنديا ۇلت ادەبيەتىنە مەنەن گورى ۇزاعىراق قىزمەت ەتەتىن، كەلەشەگى مول دارىندى جاسقا بەرىلۋى كەرەك. بۇگىنىنەن ەرتەڭى باياندى، بەرگەنىنەن الدا بەرەرى ءتىپتى جويقىن ءۇمىتتى ءۇش قالامگەردىڭ اتىن اتايمىن ورايىندا. ولار:
1. ۇلاربەك دالەيۇلى (جازۋشى)
2. ۇمىتبەك باعدات (اقىن)
3. نارقۇلان رايحانۇلى (اقىن)
ءبىرى موڭعوليادان، ەكەۋى قىتايدان ەلىم دەپ ەمىنىپ، ۇكىلى ۇمىتپەن كەلگەن
جاستار. ەڭ باستىسى قازاق ادەبيەتىنىڭ ءۇمىتى. ادەبيەتتە كورىنىپ، ءتىپتى تانىلىپ ۇلگەرگەن تەگەۋرىندى جاس تالانتتار. بۇل سەمىز ءسوزدى مامان ادەبيەت سىنشىسى رايىندا ايتىپ وتىرمىن وزىڭە. تۇركىستانعا كەلىپ، ق.ا.ياساۋي حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنەن لايىقتى ءبىلىم الۋىنا قولىمنان كەلگەنىنشە ىقپال ەتكەنمىن كەزىندە. تۇرمىستىق جاي-جاعدايىنا دا تيىسىنشە جاردەم بەردىم. «جامان بەرگەنىن ايتادى...»-دەي كورمەشى، مەرەكە! ولاردىڭ وزدەرى اعىمداعى اقپاراتتا مەنەن كورگەن قامقورلىعىن ايتىپ، ءباسپاسوز بەتىندە تاسقا باسقان تاڭباداي ەتىپ دابىرايتىپ جازىپ قويعان سوڭ جاسىرا الماي وتىرعانىم. وقۋ بىتىرگەن سوڭ تۇركىستان اۋدانىنان جەر تەلىمىن الىپ بەرگىم كەلىپ، ءبىراز جۇگىردىم. باسىندا كەلىسكەن ءبىر اۋىلدىڭ جەمپاز اكىمى كۇن تاقاعان كوگەنتۇپتە بالالاردىڭ جەر تەلىمىنە وتكىزگەن قۇجاتتارىن جوعالتىپ جىبەرىپ، ۇيات جاسادى. ۇيات دەگەن ءسوز از. ءوڭىردى تۇتاس ساتىپ الۋعا قاراعان ول اكىمنىڭ تويىمسىز ارەكەتى – كەلەشەك ۇرپاق الدىنداعى كەشىرىلمەس كۇنا، ءتىپتى قىلمىس دەر ەدىم. ءجا، ونى الدا شيەسىن شىعارىپ جازارمىز. تۇركىستانىم دەپ جۇرەك جىرىن پەرزەنتتىك بەيىلدەن مازداتىپ جازىپ باستاعان وسى پەرزەنتتەرىم تۇرمىس اۋىرتپالىعىن كوتەرە الماي، قايىسىپ، استانا، الماتىعا باق سىناپ، جول جۇرۋگە بەل بايلاپ وتىر قازىرگى تاڭدا. مەكتەپ عيماراتىن كوتەرۋگە سۇراعان جەرىم تيەر بولسا، سودان سەندەرگە جەر ءبولىپ بەرەيىن دەگەن تىلەگىمە قاراماي، الدى جول ءجۇرىپ كەتتى. تۇركىستاندى كوتەرۋگە، دۇرىسى كوتەرىسۋگە 1992 جىلدان الماتىداعى جايلى قىزمەت، سالقىن ءۇي – سالۋلى توسەكتى تاستاپ، ءبىرجولاتا كەلگەن باسىم باۋىرىمنان ونگەن پەرزەنتىمدەي كورەتىن دارىندى جاستاردىڭ جادىگەر شاھاردان سايا تاپپاي، بەتى اۋعان جاعىنا كەتىپ بارا جاتۋى – ورنى تولماس وكىنىش مەن ءۇشىن! ءبىر قازاق قانا ەمەس، «كۇللى تۇرىك (تۇركى ەمەس. ق.ە.) دۇنيەسىنە رۋحاني استانا بولىپ وسەدى»-دەپ ۇلكەن ۇمىتپەن تالماي جازىپ كەلە جاتقان تۇركىستانىما - تەمىرقاناتتانىپ قالعان ءۇش تالانتتى قالام يەلەرىن سىيعىزا الماي، تۇراقتاتىپ الىپ قالا الماي جان-دۇنيەمدى وت-جالىن وكىنىش ورتەپ بارادى.
مەرەكە دوس، بەكەت اعا! ماعان ۇيعارعان اي سايىنعى 300 مىڭ تەڭگە مولشەرىندەگى مەتسەناتتىق ستيپەنديانى وسى باۋىرىمنان ونگەن ءوز پەرزەنتىمدەي كورەتىن ءۇش شاكىرتىمە، ايىنا 100-100 مىڭنان ءبولىپ، قايتا تاعايىنداساڭىزدار ەكەن. سوندا، مەن سىزدەردىڭ مەتسەناتتىق سىيلارىڭىزدى العان، قابىلداعان بولامىن! قازاق ادەبيەتىنە، ۇلت ادەبيەتىنىڭ كەلەشەگىنە وسى دارىندى ءۇش ازامات مەنەن گورى قاي-دا كوپ، ەسەلەي-ەسەلەي ۇلەس قوسارىنا سەنەمىن! ەگەر، عايىپتان تايىپ جومارتتىق بەيىل ويانىپ كەتىپ، بەكەت اعا تاعى دا 100 مىڭ قوسار بولسا، جاس جارى، ءسابي پەرزەنتىن قۇشاقتاپ، الماتىدان پانا تاپپاي تۇرمىستان قينالىپ جۇرگەن دارىندى شاكىرتىم باتىرحان سارسەنحاندى اتار ەدىم...و، ول ايشىقتى اقىن!
مەن ءوزىم ۇستازعا جارىعان اداممىن. د.ا.قوناەۆ وزىنە سىيلاعان ءۇيدى، ءوز پەرزەنتىنە ەمەس، ماعان – شاكىرتىنە قالدىرىپ (اماناتتاپ) كەتكەن ءبىر بەيسەكەڭدى – قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنا ارىدان (تۇرىك قاعاناتى داۋىرىنەن) باستاپ 15 عاسىر قوسقان، «قازاق ادەبيەتى تاريحىن زەرتتەۋشىلەردىڭ ءپىرى» (م.جولداسبەكوۆ) اتانعان ۇلى ۇستازىم، اكەم پروفەسسور بەيسەمباي كەنجەبايۇلىنىڭ ءبىر ءوزىن اتاسام دا اۋىز تولماس پا، دوسىم-اۋ!؟ مەنىڭ عانا ۇستازىم با بەيسەكەڭ؟ ت.كاكىشۇلى، ز.احمەتوۆ، ز.قابدول، ر.بەردىباي باستاعان ءۇش بۋىن ادەبيەتشى عالىمداردىڭ، ءا.ءتاجىبايۇلى، ءا.كەكىلبايۇلى، م.ماعاۋين، د.يسابەكوۆتەن تارتىپ ءۇش بۋىن جازۋشىلاردىڭ ۇستازى! شاكىرتتەرىن بالاسىنداي كورەتىن ەدى، جارىقتىق. شاكىرتىنىڭ كەنجەسى، «جامانى» مىنا مەن، قۇلبەك ەرگوبەك! شاكىرتتەرىمە دە وكپەم جوق، شۇكىر! ۇلى ۇستاز بەيسەكەڭنەن العان ونەگەم بولسىن، جاستارعا جولىمدى بەرەيىن. قولداڭدارشى! بەكەت تۇرعاراەۆ تا «جوق» دەمەس! سىياقىنى جاستاردىڭ العانى – مەنىڭ العانىم دەپ بىلىڭدەر!
اياۋلى دوسىم مەرەكە!
ءوزىڭ قر جازۋشىلار وداعى باسقارما توراعاسى بولىپ سايلانعان سوڭ، قولقالاپ مەنى باسقارما حاتشىلىعى ورىنتاعىنا وتىرعىزدىڭ. كوپشىلىكتىڭ ۇيعارىمى شىعار. باس تارتا المادىم. قولىمنان كەلگەنىنشە جازۋشىلار وداعىنا قىزمەت ەتەمىن. ال جازۋشىلار وداعى توراعاعا، توراعا ورىنباسارىنا، قاتارداعى حاتشىلارىنا ەمەس، الدىمەن كەلەشەگى مول تەگەۋرىندى جاستارعا قىزمەت ەتسىن، قامقورلىق جاساسا – جاستارعا جاساسىن ءدا. وسى جاعىنا ىقتياتتى بولايىقشى جاڭا قۇرام جازۋشىلار وداعى باسشىلارى! ۇلى سۋرەتكەر عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ەكىدۇنيە اراسىندا قينالىپ جاتىپ، ايتقان اماناتىن ۇمىتپايىقشى. «ۇلت ادەبيەتى ۇلى بولماي – ۇلت ۇلى بولمايدى!» (ع.مۇسىرەپوۆ). ۇلت ادەبيەتىن ۇلىلاندىرۋ ۇيىمداستىرا بىلۋدەن. ۇلت ادەبيەتىن ۇلىلاندىرۋ – اسىلىندا مەملەكەتتىك ءىس. جاپون ادەبيەتىندەگى ءۇردىستى ەسكە الايىق. ۇلت ادەبيەتىن ۇلىلاندىرۋدىڭ ءبىر جولى - جاس دارىندارعا قامقورلىق جاساۋ!
سالەممەن، قۇلبەك ەرگوبەك!
