قازاقستاننىڭ قورعانىس مينيسترلىگى قايىرىمدىلىق جاساپتى. رەسەيدىڭ باستى اسكەري شىركەۋىنىڭ قۇرىلىسىنا قىرۋار قاراجات ءبولىپتى. ورىس اقپاراتى وسىنى الاقايلاپ ايتىپ جاتقانى.
«تvzvezda.ru» دەيتىن سايت 14 مامىر كۇنى «مينوبورونى كازاحستانا سدەلالو پوجەرتۆوۆانيە نا سترويتەلستۆو گلاۆنوگو حراما ۆس رف» اتتى ماقالا جاريالادى. پاۆەل ناستين دەيتىن ءجۋرناليستتىڭ شاپ-شاعىن اقپاراتى ەكەن.
«باستى اسكەري شىركەۋدىڭ قۇرىلىسىنا قارجىلاي ۇلەس قوسۋ ماقساتىندا قر قورعانىس مينيسترلىگى بەلگىلى ءبىر سومانى اۋداردى»، دەپتى التىنباەۆ. بىراق، ناقتى قانشا قاراجات اۋدارىلعانىن اشىپ ايتپاپتى.
ءمۇسىلىم التىنباەۆ قر قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، گەنەرال-لەيتەنانت شەنىندەگى ادام. لاۋازىمدى تۇلعا.
سويتكەن التىنباەۆتىڭ ايتۋىنشا، 2019 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا قازاقستان رەسەيگە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان قازاقستاندىقتار تۋرالى اقپارات جىبەرگەن. سول قازاقستاندىقتاردىڭ ەسىمى الگى رەسەيدىڭ باس اسكەري شىركەۋىندە ساقتالاتىن كورىنەدى.
ورىس اقپاراتىنىڭ جازۋىنشا، بۇل سالىنىپ جاتقان شىركەۋ كولەمى جاعىنان رەسەيدەگى ءۇشىنشى ۇلكەن شىركەۋ بولماق كورىنەدى. ول ماسكەۋ ماڭىنداعى كۋبينكا قالاسىندا سالىنباق. 2020 جىلى جەڭىستىڭ 75 جىلدىعىنا وراي اشىلادى دەپ جوسپارلانعان.
قورعانىس ءمينيسترى نۇرلان ەرمەكباەۆ قايسىبىر جىلى قازاقستاننىڭ ءدىن ىستەرى مينيسترلىگىن باسقارعان ادام عوي. 2016 جىلى الماتى مەن اقتوبەدە بولعان تەررورلىق اكتىلەردەن كەيىن وسىنداي مينيسترلىك قۇرىلعان. ءسويتىپ، ول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى قىزمەتىندە جۇرگەن نۇرلان ەرمەكباەۆتى ءدىن ىستەرى مينيسترلىگىنە تاعايىنداعان. ەرمەكباەۆ 2 جىل مينيسترلىكتى باسقاردى. ال 2018 جىلى قورعانىس مينيسترلىگىن تىزگىندەدى. 2019 جىلدىڭ ناۋرىزىندا پرەزيدەنتتىڭ ۇكىمىمەن نۇرلان ەرمەكباەۆقا گەنەرال-مايور شەنى تابىستالدى.
ەرمەكباەۆ ساياسات عىلىمىنىڭ كانديداتى، ونداعان عىلىمي ماقالا جازعان. «قازاقستان جانە الەم ەلدەرى» دەيتىن كىتاپتىڭ اۆتورى.
سويتكەن نۇرەكەڭ ەندى ورىسقا شىركەۋ سالىپ «ساۋاپ» جيناماق كورىنەدى. نۇرەكەڭنىڭ بۇل قۇلشىنىسى «ءوز ۇيىندە ويۋ ويماعان، كىسى ۇيىندە سىزۋ سىزادىنىڭ» كەرى ىسپەتتى. ەرمەكباەۆ ورىسقا شىركەۋ سالۋ ارقىلى ءپۋتيننىڭ دارگەيىنە جاقپاق پا؟ ايتپەسە، رەسەي سالىپ جاتقان شىركەۋگە قايىرىمدىلىق جاساپ، قارجى ءبولۋدى باسقاشا قالاي تۇسىنەمىز؟
تۇپتەپ كەلگەندە رەسەي – ءبىز ءۇشىن قورعانۋعا ءتيىس وبەكتى. الەم جۇرتى اگرەسسور دەپ تانيتىن رەسەي مەن اسكەري بايلانىسىمىز وزگەلەردەن گورى تىم جاقىن. قايسىبىر جىلى رەسەي بىزگە 5 بىردەي س-300پس زەنيتتى-زىمىراندىق كەشەنىن سۋ تەگىن بەرە سالعانى ەسىمىزدە. ەندى مىنە، قازاقستان قايىرىمدىلىق جاساپتى. ەندى وسى اقپاراتتاردى كەڭىرەك پايىمداپ كورەيىكشى.
رەسەيدىڭ وزگە ءبىر مەملەكەتكە ەش قايتارىمسىز اسكەري تەحنيكالىق زاماناۋي قارۋدى بەرە سالۋىنىڭ، قازاقستاننىڭ ورىس ارمياسىنا ارناپ شىركەۋ سالۋىنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ پوستكەڭەستىك تەرريتوريالىق ەكسپانسيانى كۇشەيتۋگە تىراشتانۋىنىڭ ءبىر كورىنىسى ەمەس پە بۇل؟
ءبىزدىڭ بيلىك باسىندا وتىرعانداردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى – كەشەگى كلاندىق ەليتالىق توپتاردىڭ شەڭگەلىندە تاربيەلەنگەندىگى بەلگىلى. الەمدىك ساياسي كارتادا – جاڭا پوستكوممۋنيستىك جۇيەنى قۇرىپ، ءبىر ورتالىقتان باسقارۋعا مەملەكەتتەر تۇرعىندارىنىڭ 70 پايىزانان استامى كەلىسپەيتىنى دە ايعاق. ەندەشە، ەسكى شەكپەننەن شىققان قوس مەملەكەتتىڭ اراسىندا قورعانىس سالاسىندا ورتاقتاسۋ، بىرىگۋ، بىر-ءبىرىن كەنەت «جارىلقاۋ» دەگەن قانشالىقتى اقىلعا قونىمدى؟رەسەيدى اگرەسسور دەپ قالدىق قوي. سول تۋرالى جازايىىق...
بىرىنشىدەن، سولتۇستىكتەگى كورشىلەرىمىزدىڭ ونسىز دا ورىسى مول اۋماقتارعا كوزىن الارتىپ وتىرعانى بەلگىلى. ەرتەڭ الاعاي دا بۇلاعاي كەزەڭ تۋا قالسا، ءپۋتيننىڭ پيعىلى اۋىسىپ، ءورىستىلدى تۇرعىنداردىڭ قۇقىعى دەگەندى جەلەۋ ەتىپ، باسىپ كىرۋى دە عاجاپ ەمەس. ول تۋرالى ورىس تەلەەفيرىنىڭ توسەكتەگى تەورەتيكتەرى اشىق ايتىپ تا ءجۇر.
ەكىنشىدەن، قازاقستان اۋماعىنداعى رەسەيگە جالعا بەرىلگەن ايماقتاردىڭ ماسەلەسى تۇر. بايقوڭىردان وزگە قازاقستاندا 11 ميلليون گەكتار جەر رەسەيدىڭ اسكەري پوليگونىنا اينالىپ وتىر. ول ءۇشىن تولەنۋى ءتيىس 27 ميلليون دوللار قۇمعا سىڭگەن ايرانداي جوق بولدى. وسى پوليگونداردى جابۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە بيلىك باسىنداعى بيشىكتەر بەيتاراپتىق تانىتىپ وتىرعانى تۋرالى وسىعان دەيىن دە جازدىق.
ۇشىنشىدەن، رەسەي زىمىراندارىنىڭ زاردابى تۋرالى وسىعان دەيىن جۇزدەگەن ماقالا جازىلدى. رەسەي «بايقوڭىردى» جالعا الدى. الايدا ەكىجاقتى كەلىسىلگەن سومانى ءبولىپ-جارىپ تولەگىسى جوق. قازاق دالاسىنا رەسەيدىڭ 32 زىمىرانى قۇلادى. «پروتوننىڭ» اپاتىنان 600 توننا گەپتيل توگىلدى. ول از دەگەندەي 2016 جىلى قوستاناي مەن اقتوبە وبلىسىنان تاعى 63 مىڭ گەكتار جەر بەردىك. اپاتقا ۇشىراعان زىمىرانداردان تارايتىن ۋ قازاق دالاسىن ۋلاپ جاتقانى، سونىڭ سالدارىنا نەشە ءتۇرلى اۋرۋ-سىرقاۋدىڭ قاپتاعانى تۋرالى تالاي رەت جازىلدى.
بەسىنشىدەن، ءوزىمىزدىڭ «بايقوڭىردان» عارىشقا ادام ۇشىرۋ ءۇشىن رەسەيگە 20 ميلليارد اقشا تولەدىك.
التىنشىدان، قازاقستاننىڭ قورعانىس مينيسترلىگى رەسەيدەن اسكەري جابتىقتار الۋدى ادەتكە اينالدىردى. 2012 جىلى رەسەي جاساعان ان-72 ۇشاعى اپاتقا ۇشىرادى. 27 اسكەرىمىز قازا تاپتى. ارينە سەبەپ بىرەۋ – رەسەيدەن ساتىپ العان تەحنيكا ساپاسىز. ءبىز ءبىر عانا شەتىن وقيعانى ايتىپ وتىرمىز. بۇل شىنداپ كەلگەندە رەسەيلىك ۇشاقتار مەن تىكۇشاقتاردىڭ جالعىز اپاتى ەمەس.
تۇيىندەيىك. ەرمەكباەۆ وسى ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ورنىنا، قايعىلى قازالاردى بولدىرماۋدىڭ قامىنا كىرىسكەننىڭ ورنىنا شىركەۋگە قايىرىمدىلىق جاساپتى.
بىرىنشىدەن، سوعىسقا قاتىسقان قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەسىمى رەسەي شىركەۋىندە ماڭگىلىككە ساقتالادى دەگەن قانشالىقتى ابىرويلى ءىس؟ ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، پۋتين بيىل ءساۋىر ايىندا قازاقستانعا اەس سالۋ تۋرالى كەڭەس بەردى. ول ءۇشىن الماتى وبلىسىنان جەر دە قاراستىرىلىپ قويعان ەكەن. ورىستىڭ اەس-ءىنىڭ سورىن چەرنوبىلدە كوردىك. ەرتەڭ قازاقستاندا سالاتىن اەس الدا-جالدا اپاتقا ۇشىراسا، ەرمەكباەۆ سول ازاماتتاردىڭ دا ەسىمىن الگى شىركەۋگە جازىپ قويماق پا؟
ەكىنشىدەن، رەسەي ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جەڭىسىن ءوز يدەولوگياسىنا پايدالانىپ وتىر. جىل سايىن ماسكەۋدە وتەتىن اسكەري پاراد – سۇم سوعىستىڭ ارداگەرلەرىن ەمەس، ءپۋتيننىڭ اسكەري الەۋەتىن ۇلىقتايتىن مەيرامعا اينالعان.
جوعارىداعى ماسەلەلەردى بۇعان دەيىن دە ايتتىق. «ايتا، ايتا التايدى، جامال اپاي قارتايدى» دەمەكشى، ەستيتىن قۇلاق بولسا، كانە؟..«ورىستان دوسىڭ بولسا، ايبالتاڭ قاسىڭدا بولسىن» دەگەن حالىق ءتامسىلىم بىلمەيتىن ەرمەكباەۆ ەندى سول ورىسقا شىركەۋ سالىپ بەرمەكشى.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
