ۇكىمەتتەن مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قاجەتتىگىن تالاپ ەتكەن «اق جول» پارتياسىنىڭ پارلامەنتتەگى دەپۋتاتتىق ساۋالدارى وڭ ناتيجە بەرە باستادى. قازاقستان ستاندارتتاۋ جانە مەترولوگيا ينستيتۋتى ءۇن قوسىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ستاندارتتار جوباسىن جاساپ شىعاردى. بۇل تۋرالى Qazaq Uni جازدى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
ەلوردادا 2023 جىلى 11 قازاندا ستاندارتتاۋ جونىندەگى كەڭەيتىلگەن عىلىمي-تەحنيكالىق كەڭەس ءوتتى، وندا قر ۇلتتىق ستاندارتتارىنىڭ جوبالارى قارالدى. دەڭگەيلەر بويىنشا قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋدىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك تىلدىك قۇزىرەتتىلىكتەرى جونىندەگى جوبالار ماقۇلداندى. جيىندى قازاقستان ستاندارتتاۋ جانە مەترولوگيا ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى عابيت مۇحامبەتوۆ جۇرگىزدى.
عىلىمي-تەحنيكالىق كەڭەسكە قر پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتى، «اق جول» پارتياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، پارلامەنتتە مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋدى وتكىر كوتەرىپ جۇرگەن قازىبەك يسا جارىلقاسىنۇلى قاتىسىپ، ءسوز سويلەدى. سونداي-اق قر ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعىنىڭ وكىلى ەرسۇلتانوۆا گۇلنۇر سەرىكبايقىزى قاتىستى.
ستاندارتتىڭ نەگىزگى ماقساتى – قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىن بەلگىلەۋ، سودان كەيىن قر ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعى تەستىلەۋدى وتكىزىپ، ءتيىستى سەرتيفيكاتتار بەرەدى.
ءماجىلىس دەپۋتاتى قازىبەك يسا قازىرگى ءتىل زاڭىنىڭ زامان تالابىنا ساي جاۋاپ بەرە المايتىنىن، سوندىقتان مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ قاجەتتىگىن قاداپ ايتتى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تiل تۋرالى» زاڭنىڭ قابىلدانۋىمەن بايلانىستى جوعارىدا اتالعان ستاندارتتار وتە قاجەت، ويتكەنى ولار جۇمىستى ناقتى رەگلامەنتتەر مەن تالاپتارعا سايكەس كەلتىرەدى.
بيىل 25 مامىردا «اق جول» پارتياسىندا وسى مەملەكەتتىك ءتىل قۇزىرەتتىلىگىن كەڭەيتۋ ستاندارتىنىڭ جوباسى تانىستىرىلعان بولاتىن. مىنە، ەندى سول كەزدە ايتىلعان ۇسىنىستار مەن ەسكەرتپەلەر قارالىپ، ستاندارتتاۋ جوباسى جاسالىپتى.
«بۇل ستاندارتتاۋ نە ءۇشىن كەرەك؟ ەل ءبىرتۇتاس بىرىگۋ ءۇشىن بارلىق ۇلت مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋى كەرەك. تۇرىك رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كەمال اتاتۇرىك مەملەكەت باسشىسى بولىپ سايلانا سالىسىمەن، العاشقى جىلى-اق: «تۇركيا مەملەكەتى مىقتى بولۋى ءۇشىن ەلىمىزدەگى 78 ۇلت بۇگىننەن باستاپ ءبارىمىز ءبىر تىلدە – تۇرىك تىلىندە سويلەيتىن ءبىر ۇلتپىز!» - دەپ جاريالادى. تەك تالاپ ەتىپ، مىندەتتەپ قانا قويعان جوق، مەملەكەت باسشىسى اتاتۇرىكتىڭ ءوزى مەملەكەتتىك قىزمەتتە قولدانىلاتىن مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ستاندارتىن جاساپ شىقتى. وسىنداي قازاق ۇلتى الدىنداعى تاريحي جاۋاپكەرشىلىك پەن ۇلى امانات بىزدە دە ورىندالۋى ءتيىس ەدى... وكىنىشكە وراي، 30 جىلىمىز، ءبىر ءداۋىر بوسقا ءوتتى. قازاقستان حالقىن توپتاستىرۋدىڭ اسا ماڭىزدى فاكتورى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتiك تiلدi مەڭگەرۋ – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءاربiر ازاماتىنىڭ پارىزى» دەپ ايقىن جازىلعان زاڭ ورىندالدى ما؟ جوق!»، - دەپ اتاپ ءوتتى قازىبەك يسا.
دەپۋتات زاڭنىڭ تiلدi مەملەكەتتiك قورعاۋ تۋرالى 23-بابىنداعى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتiك تiل جانە بارلىق باسقا تiلدەر مەملەكەتتiڭ قورعاۋىندا بولادى. مەملەكەتتiك ورگاندار بۇل تiلدەردiڭ قولدانىلۋى مەن دامۋىنا قاجەتتi جاعداي جاسايدى; تiلدiڭ دامۋى مەملەكەتتiك تiلدiڭ باسىمدىعىن جانە iس قاعازدارىن جۇرگiزۋدi قازاق تiلiنە كەزەڭ-كەزەڭمەن كوشiرۋدi كوزدەيتiن قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتiك جوسپارلاۋ جۇيەسىنىڭ قۇجاتتارىمەن قامتاماسىز ەتiلەدi; مەملەكەتتiك تiلدi بەلگiلi بiر كولەمدە جانە بiلiكتiلiك تالاپتارىنا سايكەس بiلۋi قاجەت كاسiپتەردiڭ، ماماندىقتاردىڭ جانە لاۋازىمداردىڭ تiزبەسi قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭدارىمەن بەلگىلەنەدi دەپ كورسەتىلگەن. جازبا اۆتورى 30 جىلدا بىردە ءبىر ءتىزىم قابىلدانباعانىن جازدى» كورسەتىلگەندەردى تىلگە تيەك ەتىپ، قازستاندارتتاۋ ينستيتۋتى «اق جول» پارتياسىنىڭ پارلامەنتتە مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قاجەتتىگىن كوتەرگەن دەپۋتاتتىق ساۋالدارىنا ءۇن قوسىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ستاندارتتار جوباسىن جاساپ شىعارعانىن العا تارتتى.
«ءۇشىنشى، 9-باپ. مەملەكەتتiك ورگاندار اكتiلەرiنiڭ تiلi: مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ اكتiلەرi مەملەكەتتiك تiلدە ازiرلەنiپ، قابىلدانادى، قاجەت بولعان جاعدايدا، مۇمكiندiگiنشە، باسقا تiلدەرگە اۋدارىلۋى قامتاماسىز ەتiلە وتىرىپ، ولاردى ازiرلەۋ ورىس تiلiندە جۇرگiزiلۋi مۇمكiن. بۇل دا وسى ۋاقىتقا دەيىن ىسكە اسپاي كەلەدى. ءتورتىنشى، 13-باپ. سوت iسiن جۇرگiزۋ تiلi: قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا سوت iسi مەملەكەتتiك تiلدە جۇرگiزiلەدi, ال، قاجەت بولعان جاعدايدا، سوت iسiن جۇرگiزۋدە ورىس تiلi نەمەسە باسقا تiلدەر مەملەكەتتiك تiلمەن تەڭ قولدانىلادى. قازىر باسقا، سولتۇستىك، شىعىس وڭىرلەردەگى سوتتى ايتپاعاندا استاناداعى سوتتاردىڭ جاعدايى قازاق تىلىندەگى ءبىر جارىم بەت قاۋلىدان 76 قاتە جىبەرەتىن جاعدايدا»، - دەپ اتاپ ءوتتى دەپۋتات قازىبەك يسا.
مىندەتتى تەستىلەۋدەن مىناداي ساناتتار وتەدى:
- ماگيستراتۋرا مەن دوكتورانتۋراعا تۇسەتىن ستۋدەنتتەر.
- مەملەكەتتىك اكىمشىلىك قىزمەتتىڭ «ا» ورگانىنىڭ كادر رەزەرۆىنە ەنگىزىلگەن قىزمەتكەرلەر.
- «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسىنا ۇمىتكەر تالاپكەرلەر.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ اكادەمياسىنا تۇسۋگە ۇمىتكەر ستۋدەنتتەر.
- «نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ» وقىتۋشىلارى.
ەسكە سالا كەتەيىك، بيىلعى جىلدىڭ 25 مامىرىندا استانا قالاسىنداعى «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ ورتالىق كەڭسەسىندە ۇلتتىق ستاندارتتاردىڭ العاشقى رەداكتسيالارىنىڭ قايتا قارالۋىن تالقىلاۋعا ارنالعان دوڭگەلەك ۇستەل وتكەن بولاتىن. پارتيا توراعاسى، ءماجىلىس دەپۋتاتى ازات پەرۋاشەۆتىڭ باسقارۋىمەن وتكەن دوڭگەلەك ۇستەل جۇمىسىنا فراكتسيا مۇشەلەرى، ءماجىلىس دەپۋتاتتارى قازىبەك يسا، سەرىك ەرۋباەۆ، ەرجان بەيسەنباەۆ، قازاقستان ستاندارتتاۋ جانە مەترولوگيا ينستيتۋتىنىڭ، قر بعم قازتەست جۇيەسىن دامىتۋ باسقارماسىنىڭ، «قازستاندارت» رمك-ءنىڭ ماماندارى، ۇعا اكادەميكتەرى، ءتىل جاناشىرلارى مەن باق وكىلدەرى قاتىسقان.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
