بۇگىن – قىرعىز جازۋشىسى شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ (1928-2008) تۋعانىنا - 95 جىل.
شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ شىعارماشىلىعى مەن ءومىرى قازاق حالقىمەن تىعىز بايلانىستى. جازۋشىنىڭ ءوزى قازاق اۋىلىمەن ىرگەلەس، قونىستاس جەردە تۋىپ-وسكەن. اكەسى، 1938 جىلى «حالىق جاۋى» رەتىندە اتىلىپ كەتكەن تورەقۇل ايتماتوۆ ت. رىسقۇلوۆتىڭ تىكەلەي تاربيەسىن كورگەن شاكىرتى بولعان.
جازۋشىنى العاش الەمگە تانىتقان تاڭداۋلى تۋىندىسى ايگىلى «ءجاميلا» پوۆەسى (1958). مۇحتار اۋەزوۆ پەن فرانتسۋز جازۋشىسى، لۋي اراگون وسى شىعارما ارقىلى ايتماتوۆ دارىنىن جوعارى باعالاپ، جۇرەك جاردى پىكىر ايتقان. ول قىرعىز ايەلدەرىنىڭ جاڭا بۋىنىنىڭ وكىلى رەتىندە قابىلداندى. وسىدان كەيىن-اق ايتماتوۆ شىعارماشىلىعى ەرەكشە قۇبىلىس بولىپ سانالىپ، ونىڭ قالامىنان تۋعان ءاربىر تۋىندىسى الەمدەگى مىڭ-سان وقىرمان اسىعا كۇتىپ وقيتىن قۇرمەتكە يە بولدى.
ش.ايتماتوۆتىڭ 20 استام شىعارماسى ەكراندالىپ، باسقا دا كوپتەگەن شىعارمالارى ساحنادا وينالدى.
ءبىرسىپىرا شىعارمالارىنىڭ جەلىسىمەن جاسالعان درامالىق تۋىندىلارى «شىنارىم مەنىڭ، شىرايلىم مەنىڭ»، «بوراندى بەكەت»، قازاق دراماتۋرگى قالتاي مۇحامەدجانوۆپەن بىرىگىپ جازعان «كوكتوبەدەگى كەزدەسۋ» پەساسى قازاقستاننىڭ رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق تەاترلارى ساحناسىنان بەرىك ورىن الدى. 1997 جارىق كورگەن «قۇز باسىنداعى اڭشىنىڭ زارى» كىتابى — ەكى بولەك الەمنىڭ، ياعني قازاقتىڭ قايسار اقىنى — مۇحتار شاحانوۆ پەن قىرعىز اعايىننىڭ ارداقتىسى، بۇكىل الەم باس يگەن شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ ديالوگىنان تۇرادى. ەكەۋى بىرىگىپ جازعان «سوكراتتى ەسكە الۋ ءتۇنى نەمەسە ميعۇلا تەرىسى ۇستىندەگى سوت» اتتى پەساسى قازاقستاننىڭ عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىندا قويىلدى (1998).
2008 جىلى ماۋسىمنىڭ 10 كۇنى «ادامزاتتىڭ ايتماتوۆى» اتانعان ايتماتوۆ 79 جاسىندا المانيانىڭ نۇرنبەرگ قالاسىنداعى اۋرۋحانادا بۇيرەك اۋرۋىنان قايتىس بولدى. جازۋشىنىڭ مۇردەسى ماۋسىمنىڭ 14 بىشكەك 10 كم ماڭىنداعى چون-تاش (شىن-تاس) اۋىلىنداعى «اتا-بەيىت» مەموريالدى-مۇراجاي كەشەنىنە قويىلدى. سول كۇن قىرعىزستاندا ۇلتتىق قايعىلىق دەپ جاريالاندى.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
