«بۇگىن مەنىڭ تۋعان كۇنىم، وي، ءپالى-اي!»

4730
Adyrna.kz Telegram

بۇگىن قازاقتىڭ ليريك، مۇزبالاق اقىنى، وزىنە دەيىنگى ولەڭ ءورۋ مەن جىر سومداۋداعى ۇلتتىق مەكتەپتەرىمىز بەن ۇلى داستۇرلەرىمىزدى جالعاپ قانا قويماي، ونى جان-جاقتى دامىتقان، تەرەڭدەتكەن قازاقتىڭ ولەڭ-ءسوزىن جاڭا زاڭعارلارعا كوتەرگەن، جاڭا كەڭىستىكتەرگە الىپ شىققان ساناۋلى ساڭلاقتارىمىزدىڭ ءبىرى مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ تۋعان كۇنى.

كوزى ءتىرى بولعاندا 93 جاسقا تولار ەدى.

ول 1931 جىلى 9 اقپاندا الماتى وبلىسى، قازىرگى رايىمبەك (بۇرىنعى نارىنقول) اۋدانىنىڭ قاراساز اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى سوعىستا قازا تاۋىپ، اناسى مەن اجەسىنىڭ تاربيەسىندە وسەدى.

مۇقاعالي ماقاتاەۆ 1962 جىلى الماتىعا قونىس اۋدارىپ، ادەبي ورتاعا ەتەنە ارالاسا باستايدى. الماتى شەت تىلدەرى ينستيتۋتىندا، قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىندە، ماسكەۋدەگى م. گوركي اتىنداعى الەم ادەبيەتى ينستيتۋتىندا ءبىلىم الادى.

كەيىن «سوتسياليستىك قازاقستان» (قازىرگى «ەگەمەن قازاقستان») گازەتىنىڭ (1962-1963 جج.), «مادەنيەت جانە تۇرمىس» (قازىرگى «پاراسات») (1963-1965 جج.), «جۇلدىز» (1965-1972 جج.) جۋرنالدارىنىڭ رەداكتسياسىندا، قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا (1972-1973 جج.) قىزمەت اتقارادى.

«يليچ» (1964), «ارمىسىڭدار دوستار» (1966), «قارلىعاشىم كەلدىڭ بە؟»، «ماۆر» (1970), «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» (1973), «شۋاعىم مەنىڭ» (1975) اتتى جىر جيناقتارىن كوزىنىڭ تىرىسىندە جاريالاپ ۇلگەردى.

اقىن پوەزياسىنىڭ قاينار كوزى، شابىت تۇعىرى – تۋعان ەلى، وسكەن جەرى، وتان تاعدىرى، زامانا تىنىسى، زامانداستارىنىڭ ارمان-اڭسارى.  اقىننىڭ تۇڭعىش ولەڭدەرى «قىرمان باسىندا»، «قويشى بالا - اكىتاي» اۋداندىق  «سوۆەتتىك شەكارا» گازەتىندە جاريالاندى (1949). «ءىنىمنىڭ ويى»، «شەبەر» ولەڭدەرى «جاستىق جىرى» اتتى جيناققا ەندى (1951).

العاش مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ  تالانتىن باعالاعان ءا.تاجىباەۆ: «وزىڭنەن دە جىگەرلىلەۋ، وتتىلاۋ جاس جەتكىنشەك جەتكەندە، ماقتانباسقا بولا ما؟!»، دەپ باعا بەرگەن.

اقىننىڭ «قارلىعاشىم، كەلدىڭ بە؟»، «داريعا جۇرەك» (1972 ج.), «اققۋلار ۇيىقتاعاندا»، «شۋاعىم مەنىڭ» (1975 ج.), «سوعادى جۇرەك»، «شولپان»، «جىرلايدى جۇرەك»، «ءومىر-وزەن»، «ءومىر-داستان» جانە ت.ب. جىر جيناقتارى، سونداي-اق، «قوش، ماحاببات!» (1988 ج.) اتتى پروزالىق كىتابى دا بار.

ءبىرشاما ولەڭدەرىنە ءان جازىلدى. ءوزىن اۋدارماشىلىق قىرىنان دا سىناپ كورگەن مۇقاعالي دانتەنىڭ «قۇدىرەتتى كومەدياسىنىڭ»  «تامۇق» دەگەن ءبولىمىن (1971 ج.), شەكسپيردىڭ «سونەتتەرىن» (1970 ج.), ۋولت ۋيتمەننىڭ ولەڭدەرىن (1969 ج.) قازاق تىلىنە اۋداردى.

ول سونىمەن قاتار، ۋ.ۋيتمەن، ۋ.شەكسپير، ن.تيحونوۆ، ر.بەرنس، ف.انساري، ا.اكوپيان، ا.يسااكيان، ە.ەۆتۋشەنكو، ف.مورگۋننىڭ بىرنەشە ولەڭدەرىن قازاقشالادى. يۋ.ا. الەكساندروۆ، م.م. كۋرگانتسەۆ تارجىمالاعان اقىن ولەڭدەرى «زوۆ دۋشي» دەگەن اتپەن ورىس تىلىندە باسىلىپ شىقتى.

پىكىرلەر