و، ماحاببات!
(اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارى بويىنشا)
«اباي جولىمەن» كەلە جاتقانمىن. عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «ۇلپانىن» كەزدەستىرىپ قالدىم. بۇرىننان تانيمىن عوي، ءجون سۇراسام، ەپوستىق جىرداعى– «بايان سۇلۋ» ساۋدا ورتالىعىندا مۇحتار ماعاۋيننىڭ «الاساپىرانى» (مەنەدجەر دەگەنىم عوي..) بولىپ جۇمىس ىستەپ جاتىر ەكەن. وزىمشە «دۆيجەنيە» جاساعىم كەلىپ كەتتى. ءسابيت مۇقانوۆتىڭ «ءمولدىر ماحابباتىن» باسىمنان وتكەرىپ تۇرمىن. باياعىدا تىنىمباي نۇرماعانبەتوۆتىڭ «اتا قونىسىنا» بارعانىمدا، ءبىر رەت كورگەنمىن. بويجەتىپ قالىپتى. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ «اق بىلەگىندەي بىلەگى اپپاق ەكەن... سپانديار كوبەەۆتىڭ «قالىڭ مالىن» تولەپ، ۇيلەنىپ السام با ەكەن؟ ءاي، بىراق قۋ كەدەيشىلىك-اي، بەيىمبەت ءمايليننىڭ «سەكسەن سومى» جەتپەيدى عوي. مەيلى، ماعجاننىڭ «باتىر بايانى» سياقتى ءولىپ كەتسەم دە شىرەنىپ تۇرۋىم كەرەك قوي. ولگەنى قۇرىسىن، بەردىبەك سوقپاقباەۆ جازىپ كەتكەن: «ولگەندەر قايتىپ كەلمەيدى»... شىنىمدى ايتسام، ءابدىجامىل نۇرپەيسوۆتىڭ «قان مەن تەرىندەي» بولىپ تۇرمىن. قىز دا ۇندەمەيدى.تۇتقاباي يمانبەكوۆتىڭ «تۇت اعاشىنىڭ كولەڭكەسىندە» ءالى تۇرمىز. بۇل قىز ماعان مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ «ارمانى» سياقتى ما؟ جوق الدە، شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ «جان پيداسى» بولىپ، الىپ قاشسام با؟ سوتتالىپ كەتەمىن-اۋ! رىمعالي نۇرعاليدىڭ «اياقتالماعان تراگەدياسى» بولىپ جۇرسەم شە؟ نە دەپ كەتتىم؟ ساكەن يماناسوۆ سياقتى «ايتار ەدىم»، بىراق ءتىلىم كۇرمەلىپ...
–كەشىرىڭىز، تەودور درايزەردىڭ «اياۋلى كەرريىنە» ۇقسايدى ەكەنسىز...– دەدىم مەن.
– اعاي، حاللدور لاكسنەسستىڭ «ارمانىن اڭساعان جاندار» كۇيىن كەشكەن جالعىز ءسىز ەمەس...–دەدى بويجەتكەن.
–كەشىرىڭىز، ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ «ماحاببات قىزىق، مول جىلدارىن» باستاساق قايتەدى؟ –دەپ ازىلدەدىم مەن.
ء–مۇستافيننىڭ «ميلليونەرى»بولساڭىز، كورەمىز...
–حاميت ەرعاليەۆشە «ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ قىزى» ەكەن دەپ ويلاپ تۇرسام... اقشانى عانا ويلايدى ەكەنسىز، بەككوجيننىڭ «ءماريام جاگور قىزىنان» ۇلگى الساڭىز ەدى!
–اعاي دەيمىن، ءازىلدى كوتەرە المايسىز با، ءجۇدا تاحاۋي اقتانوۆتىڭ «قاھارلى كۇندەرىنە» ۇقساپ باراسىز...
ء–ىلياس ەسەنبەرليننىڭ «جانتالاسىنداي» جارماسىپ جاتقانىم عوي، قارىنداس...
–نەمەنە،ساكەن ءجۇنىسوۆتىڭ «اقان سەرىسى» ءسىز بە؟
–بولسام شە؟ ءسىز دە يسابەكوۆتىڭ «اپكەسىنە»ۇقسايدى ەكەنسىز.
ايتپاقشى، قولىڭىز بوس پا؟ كافەگە بارىپ، روللان سەيسەنباەۆتىڭ «تۇنگى ديالوگىن» باستاساق؟
–مۇراتبەكوۆتىڭ «اي تۋار الدىندا» ما؟
–يا. عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «كەزدەسپەي كەتكەن ءبىر بەينەسىندەي» اح ۇرىپ قالمايىن...
–جارايدى... شەكسيپيردىڭ «كورل ليرىندەي» قويمادىڭىز عوي.
و، «ءمولدىر ماحاببات!» «و، ماحاببات قىزىق مول جىلدار!" "ماقاتاەۆتىڭ «اققۋلارى ۇيىقتاعاندا» «ۇلپاننىڭ» قىپشا بەلىنەن قاپسىرا قۇشاقتاپ، قالي سارسەنبايدىڭ «تۇلعا –تاعدىرىنداي» بولماسام دا، كەۋدەمدى كەرە ۇستاپ، «ويانعان ولكە» –شىمقالانىڭ شىرايلى كوشەلەرىندە «الماس قىلىشتاي» جارقىراپ كەلە جاتتىم... و، ماحاببات!
كۇلمەيتىن كەلىنشەكتەر
تاعدىرىن تاسقا ۇرىپ، ەكى قولىن باسقا ۇرىپ، جات ءدىنىڭ جەتەگىندە كەتكەن كەلىنشەكتەر تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟ ولار جاس بالالارىنىڭ بولاشاعىنا بالتا شاۋىپ، ءوز ءومىرىن وگىز تەپكەندەي ەتەتىندەرىن العاشقىدا بىلمەيدى دە. ۋاعىزدىڭ ۋىن توككىش ساقالدىلاردىڭ ساناسىنا سەنىپ، نەمەسە كۇلگە اۋناعانداي كۇي كەشكەن كۇيەۋىنىڭ ايداۋىنا كونىپ، تۇركيا ارقىلى سيرياعا قالاي بارىپ قالعانىن باعامدامايدى دا.
–سيارياعا كەتەمىز، ءبىز باقىتقا جەتەمىز، مۇندا قالىپ نەتەمىز، بول تەز، كەتەمىز دە، كەتەمىز! –دەيدى كۇيەۋى ناعيماعا.
–ويباي، تابان استىندا استىمىزدان الباستى، نەمەسە «كوكوكولا» شىقتى ما؟ –دەپ سۇرايدى ايەلى.
–بالالاردى دايىندا، ول جاقتا جاقۇت، ءوزى كەلىپ تۇر باقىت...
ءبىز ول جاقتا جيحاد بولامىز.
–ول نە جيحاد دەگەن؟
–تورت، –دەدى كۇيەۋى كۇيىپ كەتىپ.
–ولاي بولسا، ءتاتتىىى تورت بولامىز، بولماسا، ورىسشا ايتساق، شورت بولامىز! –دەگەن كەلىنشەك كەڭكىلدەي كۇلدى. بۇل ونىڭ سوڭعى كۇلۋى ەدى. ادام بولعان سوڭ، كۇلۋ كەرەك، جىميىپ، ولاي بىلاي ءجۇرۋ كەرەك ەمەس پە؟ سيريعا كەلگەن سوڭ كۇنى كۇن ەمەس، ساسىعان ءجۇن بولدى، ءار قادامى مۇڭ بولدى، قىسقاسى، سودىرلارعا كۇڭ بولدى. كۇيەۋى اتىلىپ ولگەن سوڭ، بالالارى بۇرىنعىدان دا بەتەر اش بولدى، ءوزىنىڭ بۇيرەگىندە تاس بولدى، جەگەندەرى جەلىم، شايناعاندارى شاش بولدى. كۇلۋگە دە، يت سياقتى «ۇرۋگە» دە تيىم سالىندى. ويتكەنى، ءار ءسوزى، ءار قادامى اڭدۋشىلاردىڭ باقىلاۋىندا ەدى. قايدا، الگى جىلتىراعان جاقۇتى؟ قايدا، الگى مەن مۇندالاعان باقىتى؟ ەلدە ەشكىنىڭ ەمشەگىن سورسا دا، ەركەلەپ وتىرا بەرمەدى مە؟ كۇلۋدەن، اندا- مۇندا قىدىرىپ جۇرۋدەن قالدى عوي؟ مۇندا، سيريادا كۇلمەيتىن كەلىنشەكتەر كوپ ەدى.
ءبىر كۇنى ساقالى بۇيرا–بۇيرا، جەلكەسى قۇيقا–قۇيقا كىسى كەلىپ:
–سەنىڭ كۇيەۋىڭ قايتىس بولدى، ەندى مەنىڭ قاسىما جاتىپ، ارقامدى قاسىپ بەرەسىڭ! –دەدى.–ە، نەگە؟–سول، ماعان بايعا تيەسىڭ.–مەن ءسىزدى ۇناتپايمىن.–قازىر ىشىڭنەن ءبىر ۇرامىن. بىراق، ۇستاپ قالىپ، قۇلاتپايمىن...
شىنىندا، ول ناعيمانىڭ ىشىنە ءبىر ۇرىپ، قۇلاپ بارا جاتقاندا ۇستاپ قالدى. امال جوق ءتيدى. سوسىن تاعى بىرەۋى كەلدى:
–ناعيماسىڭ با؟–ناتاشامىن، –دەدى ول وتىرىك ايتسا، قۇتىلىپ كەتەردەي بولىپ.–و، ناعيما، بەكەردەن- بەكەر قاقيما! ماعان تيەسىڭ!–مەنىڭ كۇيەۋىم بار عوي؟ جاقىندا تيگەن؟–ول سەنى قويدىڭ قيى، مالاق دەدى، اشىعىن ايتسام، تالاق دەدى.
كەشە عانا كۇلىپ –ويناپ جۇرگەن كەلىنشەك وتىرا قالىپ، وي جىلاسىن. جىلاعانعا اناۋ جىندىباس قاراسىن با؟ امال جوق ءتيدى، التىن باسىن ءيدى. ارادا اي وتپەي جاتىپ، تاعى ءبىر سودىر كەلدى كەرىلىپ، ءتىپتى سويلەۋگە ەرىنىپ:
–ناعيماسىڭ با؟ –دەپ سۇرادى.
–جوق، عيمامىن.–ناعيماسىڭ عوي؟–عيما.–سەن ءبۇيتىپ اقيما؟
–نەگە كەلدىڭ؟–سەنى قاتىن ەتەمىن.–ونسىز دا قاتىنمىن.
–ەندى مەنىڭ قاتىنىم بولاسىڭ.
امال جوق، قاتىنى بولدى. ءسويتىپ ءجۇرىپ، ون توعىز رەت تۇرمىسقا شىقتى. قۇدايعا شۇكىر، سودىرلاردىڭ بەتىنە بەس رەت تۇكىر، «جۋسان» وپەراتسياسى بويىنشا تىزىمگە ءىلىنىپ، وتانىنا، ەلىنە، تۋعان جەرىنە بالا–شاعاسىمەن قايتتى. جاتا قالاپ، جەردى جالادى، جان–جاعىنا قارادى. و، تۋعان جەر، جات جەردەن جىلاپ كەلدىم، قابىلدايسىڭ با؟
ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز مىناۋ: ايدىڭ كۇنى اماندارىڭدا اداسپاڭدار، اعايىن!
مۇحتار شەرىم
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
