O, Mahabbat!
(Aqyn-jazuşylardyŋ şyǧarmalary boiynşa)
«Abai jolymen» kele jatqanmyn. Ǧabit Müsırepovtyŋ «Ūlpanyn» kezdestırıp qaldym. Būrynnan tanimyn ǧoi, jön sūrasam, epostyq jyrdaǧy– «Baian sūlu» sauda ortalyǧynda Mūhtar Maǧauinnıŋ «Alasapyrany» (Menedjer degenım ǧoi..) bolyp jūmys ıstep jatyr eken. Özımşe «dvijenie» jasaǧym kelıp kettı. Säbit Mūqanovtyŋ «Möldır mahabbatyn» basymnan ötkerıp tūrmyn. Baiaǧyda Tynymbai Nūrmaǧanbetovtıŋ «Ata qonysyna» barǧanymda, bır ret körgenmın. Boijetıp qalypty. Jüsıpbek Aimauytovtyŋ «Aq bılegındei bılegı appaq eken... Spandiiar Köbeevtıŋ «Qalyŋ malyn» tölep, üilenıp alsam ba eken? Äi, bıraq qu kedeişılık-ai, Beiımbet Mailinnıŋ «Seksen somy» jetpeidı ǧoi. Meilı, Maǧjannyŋ «Batyr Baiany» siiaqty ölıp ketsem de şırenıp tūruym kerek qoi. Ölgenı qūrysyn, Berdıbek Soqpaqbaev jazyp ketken: «Ölgender qaityp kelmeidı»... Şynymdy aitsam, Äbdıjämıl Nūrpeisovtıŋ «Qan men terındei» bolyp tūrmyn. Qyz da ündemeidı.Tūtqabai İmanbekovtıŋ «Tūt aǧaşynyŋ köleŋkesınde» älı tūrmyz. Būl qyz maǧan Mūqaǧali Maqataevtıŋ «Armany» siiaqty ma? Joq älde, Şyŋǧys Aitmatovtyŋ «Jan pidasy» bolyp, alyp qaşsam ba? Sottalyp ketemın-au! Rymǧali Nūrǧalidyŋ «Aiaqtalmaǧan tragediiasy» bolyp jürsem şe? Ne dep kettım? Säken İmanasov siiaqty «Aitar edım», bıraq tılım kürmelıp...
–Keşırıŋız, Teodor Draizerdıŋ «Aiauly Kerriıne» ūqsaidy ekensız...– dedım men.
– Aǧai, Halldor Laksnesstıŋ «Armanyn aŋsaǧan jandar» küiın keşken jalǧyz sız emes...–dedı boijetken.
–Keşırıŋız, Äzılhan Nūrşaiyqovtyŋ «Mahabbat qyzyq, mol jyldaryn» bastasaq qaitedı? –dep äzıldedım men.
–Mūstafinnıŋ «Millionerı»bolsaŋyz, köremız...
–Hamit Erǧalievşe «Bızdıŋ auyldyŋ qyzy» eken dep oilap tūrsam... Aqşany ǧana oilaidy ekensız, Bekkojinnıŋ «Märiiam Jagor qyzynan» ülgı alsaŋyz edı!
–Aǧai deimın, äzıldı kötere almaisyz ba, jüdä Tahaui Aqtanovtyŋ «Qaharly künderıne» ūqsap barasyz...
–Iliias Esenberlinnıŋ «Jantalasyndai» jarmasyp jatqanym ǧoi, qaryndas...
–Nemene,Säken Jünısovtıŋ «Aqan serısı» sız be?
–Bolsam şe? Sız de İsabekovtıŋ «Äpkesıne»ūqsaidy ekensız.
Aitpaqşy, qolyŋyz bos pa? Kafege baryp, Rollan Seisenbaevtıŋ «Tüngı dialogyn» bastasaq?
–Mūratbekovtıŋ «Ai tuar aldynda» ma?
–İia. Ǧabit Müsırepovtıŋ «Kezdespei ketken bır beinesındei» ah ūryp qalmaiyn...
–Jaraidy... Şeksipirdıŋ «Korl Lirındei» qoimadyŋyz ǧoi.
O, «Möldır mahabbat!» «O, Mahabbat qyzyq mol jyldar!" "Maqataevtıŋ «Aqqulary ūiyqtaǧanda» «Ūlpannyŋ» qypşa belınen qapsyra qūşaqtap, Qali Särsenbaidyŋ «Tūlǧa –taǧdyryndai» bolmasam da, keudemdı kere ūstap, «Oianǧan Ölke» –Şymqalanyŋ şyraily köşelerınde «Almas qylyştai» jarqyrap kele jattym... O, Mahabbat!
KÜLMEITIN KELINŞEKTER
Taǧdyryn tasqa ūryp, ekı qolyn basqa ūryp, jat dınıŋ jetegınde ketken kelınşekter turaly ne aituǧa bolady? Olar jas balalarynyŋ bolaşaǧyna balta şauyp, öz ömırın ögız tepkendei etetınderın alǧaşqyda bılmeidı de. Uaǧyzdyŋ uyn tökkış saqaldylardyŋ sanasyna senıp, nemese külge aunaǧandai küi keşken küieuınıŋ aidauyna könıp, Türkiia arqyly Siriiaǧa qalai baryp qalǧanyn baǧamdamaidy da.
–Siiariiaǧa ketemız, bız baqytqa jetemız, mūnda qalyp netemız, bol tez, ketemız de, ketemız! –deidı küieuı Naǧimaǧa.
–Oibai, taban astynda astymyzdan albasty, nemese «Kokokola» şyqty ma? –dep sūraidy äielı.
–Balalardy daiynda, ol jaqta jaqūt, özı kelıp tūr baqyt...
Bız ol jaqta jihad bolamyz.
–Ol ne jihad degen?
–Tort, –dedı küieuı küiıp ketıp.
–Olai bolsa, tättııı tort bolamyz, bolmasa, orysşa aitsaq, şort bolamyz! –degen kelınşek keŋkıldei küldı. Būl onyŋ soŋǧy küluı edı. Adam bolǧan soŋ, külu kerek, jymiyp, olai bylai jüru kerek emes pe? Siriǧa kelgen soŋ künı kün emes, sasyǧan jün boldy, är qadamy mūŋ boldy, qysqasy, sodyrlarǧa küŋ boldy. Küieuı atylyp ölgen soŋ, balalary būrynǧydan da beter aş boldy, özınıŋ büiregınde tas boldy, jegenderı jelım, şainaǧandary şaş boldy. Küluge de, it siiaqty «üruge» de tiym salyndy. Öitkenı, är sözı, är qadamy aŋduşylardyŋ baqylauynda edı. Qaida, älgı jyltyraǧan jaqūty? Qaida, älgı men mūndalaǧan baqyty? Elde eşkınıŋ emşegın sorsa da, erkelep otyra bermedı me? Küluden, anda- mūnda qydyryp jüruden qaldy ǧoi? Mūnda, Siriiada külmeitın kelınşekter köp edı.
Bır künı saqaly būira–būira, jelkesı qūiqa–qūiqa kısı kelıp:
–Senıŋ küieuıŋ qaitys boldy, endı menıŋ qasyma jatyp, arqamdy qasyp beresıŋ! –dedı.–E, nege?–Sol, maǧan baiǧa tiesıŋ.–Men sızdı ūnatpaimyn.–Qazır ışıŋnen bır ūramyn. Bıraq, ūstap qalyp, qūlatpaimyn...
Şynynda, ol Naǧimanyŋ ışıne bır ūryp, qūlap bara jatqanda ūstap qaldy. Amal joq tidı. Sosyn taǧy bıreuı keldı:
–Naǧimasyŋ ba?–Nataşamyn, –dedı ol ötırık aitsa, qūtylyp keterdei bolyp.–O, Naǧima, bekerden- beker qaqima! Maǧan tiesıŋ!–Menıŋ küieuım bar ǧoi? Jaqynda tigen?–Ol senı qoidyŋ qiy, malaq dedı, aşyǧyn aitsam, talaq dedı.
Keşe ǧana külıp –oinap jürgen kelınşek otyra qalyp, oi jylasyn. Jylaǧanǧa anau jyndybas qarasyn ba? Amal joq tidı, altyn basyn idı. Arada ai ötpei jatyp, taǧy bır sodyr keldı kerılıp, tıptı söileuge erınıp:
–Naǧimasyŋ ba? –dep sūrady.
–Joq, Ǧimamyn.–Naǧimasyŋ ǧoi?–Ǧima.–Sen büitıp aqima?
–Nege keldıŋ?–Senı qatyn etemın.–Onsyz da qatynmyn.
–Endı menıŋ qatynym bolasyŋ.
Amal joq, qatyny boldy. Söitıp jürıp, on toǧyz ret tūrmysqa şyqty. Qūdaiǧa şükır, sodyrlardyŋ betıne bes ret tükır, «Jusan» operasiiasy boiynşa tızımge ılınıp, Otanyna, elıne, tuǧan jerıne bala–şaǧasymen qaitty. Jata qalap, jerdı jalady, jan–jaǧyna qarady. O, tuǧan jer, jat jerden jylap keldım, qabyldaisyŋ ba?
Söz soŋynda aitarymyz mynau: aidyŋ künı amandaryŋda adaspaŋdar, aǧaiyn!
Mūhtar ŞERIM
"Adyrna" ūlttyq portaly
