ون ەكى مۇشەسى ساۋ، وي-ءورىسى تولىقتاي جەتىلگەن ۇرپاق - بولاشاققا باستايتىن باستى جول. “قانى تازا، تەكتى، ەرەكشە قاسيەتتەرگە يە” دەپ ماقتاناتىن ۇلتتىڭ ۇل-قىزدارى دا ارلى، ۇياتتى، جامان ادەتتەردەن اۋلاق، جاقسىعا بەيىم بولعانى دۇرىس. بىراق زامان با، الدە ادام وزگەردى مە، قايدام، سوڭعى ۋاقىتتا كوشەدە كوك تۇتىندەتىپ جۇرەتىندەردىڭ كوبەيىپ كەتكەنى قىنجىلتادى. نەگە سونداي كۇيدەمىز؟ مەملەكەت بۇل ماسەلەدەن ارىلۋ ءۇشىن قانداي قادامدار جاساپ جاتىر؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەت رەتىندە، حالقىنىڭ دەنساۋلىعىنا الاڭدايتىن ەل رەتىندە الكوگولدى تۇتىنۋعا جانە تەمەكى شەگۋگە قارسى كۇرەس بويىنشا بىرقاتار شارالاردىڭ ءتۇر-ءتۇرىن قابىلدادى. ماسەلەن،
- الكوگول مەن تەمەكى ونىمدەرىنە اكتسيزدەردى كوبەيتۋ، الكوگول مەن تەمەكىنى ساتۋ جانە تاراتۋ تۋرالى زاڭنامانى بۇزعانى ءۇشىن ايىپپۇلداردى قاتاڭداتۋ سياقتى شارالار;
- ناشاقورلىقتىڭ الدىن الۋعا جانە ەمدەۋگە، الكوگول مەن تەمەكىنى تۇتىنۋدىڭ زيانى تۋرالى اقپاراتتىق كامپانيالار جۇرگىزۋگە باعىتتالعان الكوگوليزمگە قارسى كۇرەس باعدارلامالارىن قابىلداۋ;
- الكوگول مەن تەمەكىنى جارنامالاۋعا شەكتەۋلەر ەنگىزۋ، كامەلەتكە تولماعاندارعا الكوگول مەن تەمەكى ونىمدەرىن ساتۋعا تىيىم سالۋ، تەمەكى شەگۋگە ارنالعان ارنايى ايماقتاردى بەلگىلەۋ;
- سالاۋاتتى ءومىر سالتى داعدىلارىن، ونىڭ ىشىندە جاستار مەن وقۋشىلار اراسىندا وقىتۋ جانە دامىتۋ بويىنشا ءىس-شارالار وتكىزۋ;
- الكوگول مەن تەمەكىگە تاۋەلدىلىكتەن ارىلعىسى كەلەتىن ادامداردى قولداۋ جونىندەگى باعدارلامالاردى ازىرلەۋ جانە ەنگىزۋ، مەديتسينالىق كومەككە جانە مامانداردىڭ كونسۋلتاتسيالارىنا قول جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ.
ارەكەت بار، بىراق بەرەكەت قايدا؟ قولدان كەلگەندى مەملەكەت جاساپ الەك، بيۋدجەتتەن قانشاما قارجى ءبولىپ تە جاتىر. قول سىلتەي سالاتىن ماسەلە ەمەس. سوندىقتان بيىلعى جىلدىڭ باسى ناتيجەلى باستالعانى قۋانتادى.
وتكەن جىلدىڭ مامىر ايىندا دەپۋتات نۇرگۇل تاۋ ءاليحان سمايىلوۆتىڭ اتىنا بەرگەن وتىنىشىندە قازاقستاندا ۆەيپتەردى ساتۋعا تولىق تىيىم سالۋدى ۇسىندى. ونىڭ ايتۋىنشا، ولاردىڭ بالالار اراسىندا كەڭىنەن تارالۋىنا ولاردىڭ باقىلاۋسىز ساتىلۋى مەن باعاسىنىڭ قولجەتىمدىلىگى ىقپال ەتەدى ەكەن. مىسالى، ءبىر ۆەيپتىڭ ورتاشا باعاسى 2000 تەڭگەدەن اسپايدى. كەيىن ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ باسشىسى الىبەك قۋانتىروۆ مۇمكىن بولاتىن تىيىمعا تۇسىنىكتەمە بەرىپ، بۇل شارانى ءوزى قولدايتىنىن مالىمدەدى. بۇل رەتتە ول باسقا دا رەتتەۋشى شارالاردى پىسىقتاۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ايتا كەتەيىك، 2022 جىلى ماجىلىستە قازاقستان اۋماعىندا ۆەيپتەردى ساتۋعا عانا ەمەس، پايدالانۋعا دا تىيىم سالۋ جوسپارى تۋرالى ايتىلعان بولاتىن. سونداي-اق، تەمەكىنى جىلىتۋعا ارنالعان اكتسيزدەر مولشەرلەمەسىن قايتا قاراۋ تۋرالى ايتىلدى. 2023 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ جاستار اراسىندا تانىمال ەلەكتروندى تەمەكىنىڭ زيانى تۋرالى ايتىپ، بۇل ماسەلەنى جەكە باقىلاۋدا ۇستايتىنىن ايتتى. كەيىن قارجى مينيسترلىگىنىڭ باسشىسى ەرۇلان جاماۋباەۆ تولىق تىيىم سالۋ جوسپارىن راستادى
ەڭ قۋانىشتىسى، جىل باسىندا قوعامنىڭ ۇلكەن دەرتىنە اينالعان ەلەكتروندى شىلىمدارعا قازاقستاندا تولىق تىيىم سالىندى، ەندى ولار ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى. مۇنداي زاڭدى ءماجىلىس قابىلدادى، سەناتتىڭ قاراۋىنا جىبەرىلدى. قۇجاتقا سايكەس، ەندى ۆەيپتاردى ەلگە اكەلۋگە، وندىرۋگە، ساتۋعا جانە تاراتۋعا بولمايدى.
“زاڭدا ۆەيپتەردى اكەلۋگە، وندىرۋگە، ساتۋعا جانە تاراتۋعا تولىق تىيىم سالۋدى بەلگىلەۋ جونىندەگى نورمالار كوزدەلگەن. ولاردىڭ اينالىمى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك ەنگىزىلەدى: ساتقانى – 50 تاۋلىككە دەيىن قاماۋعا الىنادى، اكەلگەنى جانە تاراتقانى ءۇشىن – 2 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان، قىلمىستىق توپ نەمەسە اسا ءىرى مولشەردە جاساعان سول ارەكەتتەرى ءۇشىن نەمەسە بىرنەشە رەت – 5 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى", - دەلىنگەن زاڭعا قول قويعان قورىتىندىدا ءماجىلىس دەپۋتاتى اسحات ايماعامبەتوۆ.
شارا كوپ، بىراق مەملەكەت جاسايدى ەكەن دەپ قول قۋسىرىپ قاراپ وتقان جارامايدى. كەيبىر دۇنيەلەر بىرلەسىپ قانا شەشىلەدى. ماسەلەن، وسى قوعامدى ۋلاعان شىلىم، الكوگول، ۆەيپتەر. ارىلامىز دەسەك اردان اتتاماي، بۇگىننەن باستايىق. ءومىر بىزبەن توقتاپ قالماسى انىق. بىزدەن كەيىن دە ءومىر سۇرەتىندەر بار. سولاردى ۇمىتپاعان ابزال.
فوتو: Shutterstock
