ۇلى ويشىلدىڭ جيەنشارى ءلايلا بايماعامبەتوۆا وتباسىمەن بىرگە ەلورداعا ون جىل بۇرىن قونىس اۋدارعان، قازىر زەينەتتە
ۇلى ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا اقىننىڭ ۇرپاعىنىڭ شاڭىراعىندا قوناق بولىپ، سۇقباتتاسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. جاسى جەتپىسكە تاقاپ قالعان ءلايلا بايماعامبەتوۆا وتباسىمەن بىرگە ەلوردانىڭ شەت جاعىنداعى كوپقاباتتى ۇيدە تۇرادى. اڭگىمە بارىسىندا ءلايلا مۇحلەسقىزى حاكىم اباي تۋرالى ەستەلىكتەرىمەن ءبولىستى.
ابايدىڭ ۇرپاعى كىممەن توقتاپ تۇر؟
ءلايلا بايماعامبەتوۆا – ابايدىڭ بايبىشەسى دىلدادەن سۇيگەن تۇڭعىش بالاسى اقىلبايدان تارايدى.
"اقىلبايدان الىمقۇل، الىمقۇلدان – مەنىڭ انام قاۋاش. شەشەم 1910 جىلى تۋىپ، 1988 جىلى دۇنيەدەن ءوتتى. ەندى ۇرپاق جالعايتىن ۇل بالاسى عوي. انامنىڭ باعفۋر دەگەن باۋىرى بولعان. سول باعفۋردان ايدار، ايداردىڭ ۇلى دانيار. ول قازىر وتباسىمەن الماتىدا تۇرادى. ءۇش قىزى بار، ايەلى ورىس. سوندىقتان ابايدىڭ ۇرپاعى ازىرگە دانيارمەن توقتاپ تۇر", - دەدى اقىننىڭ جيەنشارى.
سوڭعى رەت اقىننىڭ ۇرپاقتارى ابايدىڭ 160 جىلدىق مەرەيتويىندا باس قوسقان.
"باسقا قالادا تۇراتىندىقتان، كوپ ارالاسپايمىز. تەك ماعاۋيانىڭ ۇرپاقتارى يششاعى جانە عازەل تاتەلەرمەن ۇنەمى بايلانىستا بولدىم", - دەدى بايماعامبەتوۆا.
اقىن جيەنشارىنىڭ قازىرگى ءومىرى
ءلايلا مۇحلەسقىزى – اباي قۇنانبايۇلىنىڭ عانا ەمەس، ەرتەكشى بايماعامبەتتىڭ دە ۇرپاعى. ارعى اتاسى بايماعامبەت – ابايدىڭ سەنىمدى سەرىگى، ارقا سۇيەر دوسى بولعان.
"اباي قالتاسىندا ەشقاشان كوپ اقشا ۇستاماعان. كوبىنەسە مەنىڭ اتاما بەرىپ قويادى ەكەن. بايماعامبەت جايلى "اباي جولى" رومانىندا دا كەزدەسەدى. اباي ءتىپتى ول كىسىگە ارناپ ولەڭ دە شىعارعان. ءبىر قىزىعى، اتام بايماعامبەت – ابايدىڭ جاقىن دوسى بولسا، ونىڭ اكەسى مىرزاحان قۇنانبايدىڭ سەرىگى بولعان", - دەپ اڭگىمەلەدى ويشىلدىڭ ۇرپاعى.
ءلايلا بايماعامبەتوۆا – ورىس ءتىلى ءپانىنىڭ مۇعالىمى. ۇزاق جىلدار وقۋ-اعارتۋ سالاسىندا ەڭبەك ەتكەن. كەيىن سەمەيدەگى اباي مۋزەيىنە اۋىسقان. استاناعا قونىس اۋدارعانىنا ون جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. جارى وسكەنبايمەن بىرگە ءبىر ۇل، ەكى قىز تاربيەلەپ وسىرگەن. قازىر زەينەتتە.
زۇلمات جىلدار
اقىننىڭ ۇرپاقتارى تاعدىردىڭ تالاي تاۋقىمەتىن تارتتى. "بايدىڭ بالاسى" دەگەن جەلەۋمەن قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرادى.
"قولىمىزدا اباي اتامىزدىڭ كوزى تىرىسىندە ۇستاعان بىردە ءبىر دۇنيەسى قالعان جوق. ءبارى دە تاركىلەندى. اباي ۇرپاقتارىنىڭ تاعدىرى وتە اۋىر بولدى. ونىڭ ۇرپاقتارى نەگە نەكەن-ساياق؟ سەبەبى سول زاماندا قۇنانبايدىڭ ۇرپاقتارىنىڭ ىزىنە ءتۇستى. ابايدىڭ تۇراعۇل دەگەن ۇلى ەكى رەت اباقتىعا جابىلدى. اقىرى الماتىنى پانالاۋعا ءماجبۇر بولدى. ول جەردە مۇحتار اۋەزوۆپەن جولىعىپ، جازۋشىنىڭ تۇرتكى بولۋىمەن اكەسى جايلى ەستەلىك كىتاپ جازدى", - دەپ ەسكە الدى بايماعامبەتوۆا.
اقىننىڭ شوبەرەلەرىنىڭ دەنى سوعىسقا اتتانىپ قازا تاپسا، ەندى ءبىرى اشارشىلىق جىلدارىندا كوز جۇمىپتى.
"ماعاۋيانىڭ ءولىمى اۋىر ءتيدى"
"1904 جىلى مامىر ايىندا ابايدىڭ سۇيىكتى ۇلى ماعاۋيا (ماعاش) سىرقاتتانىپ قايتىس بولدى. ول نەبارى 34 جاستا بولاتىن. ماعاۋيانىڭ قازاسى ابايعا وتە اۋىر ءتيدى. ماعاشتى جەر قوينىنا تاپسىرعاننان كەيىن، ءوزى دە اۋىرىپ قالدى. قالىڭ ويعا باتتى. ەشكىممەن سويلەسپەدى. وتىر دەسە، وتىرادى، تۇر دەسە، تۇرادى. بىردە اعاسى تاڭىربەردى كەلىپ، "انادان تورتەۋ ەدىك، ەندى سەنەن دە ايىرىلعانىمىز با؟" دەپ كوزىنە جاس الادى. سوندا اباي "قورقاق مىڭ ولەدى، باتىر ءبىر ولەدى" دەگەن ەكەن", - دەپ ەسكە الدى بايماعامبەتوۆا.
ماعاۋيانىڭ ولىمىنەن كەيىن اباي كوپ ۇزاماي بالاشاقپاق دەگەن جەردە دۇنيەدەن ءوتتى.
"23 ماۋسىم بولاتىن. اعايىن-تۋىس اقىندى اقشوقىعا جەرلەيمىز دەدى. ول جەردە اكەسى قۇنانباي، بالاسى ءابدىراحمان جاتىر. كۇن ىستىق ەدى، مولدا قارسى بولدى. ءسويتىپ، ون شاقتى جىگىت تۇندەلەتىپ، جيدەبايعا اپارىپ جەرلەيدى. قازىر ول جەردە اباي، ءىنىسى وسپان، شاكارىم، احات جاتىر", - دەدى ول.
وسى ورايدا، ۇلى ويشىلدىڭ ۇرپاعى حاكىم ابايدىڭ تۋعان كۇنىن 23 تامىزدا ەمەس، 10 تامىزدا اتاپ وتەتىنىن جەتكىزدى. ايتۋىنشا، اقىننىڭ اتا قونىسى جيدەبايعا ءساتى تۇسكەندە بارىپ تۇرۋعا تىرىسادى ەكەن. ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى كەزىندە دە ات باسىن بۇرۋدى جوسپارلاپ وتىر.
باۋىرجان مومىشۇلىمەن تانىسقان ءسات
ءلايلا بايماعامبەتوۆانىڭ باعىنا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى باۋىرجان مومىشۇلىمەن تانىسۋ بۇيىرىپتى.
"1967 جىل ەدى. مەكتەپ ءبىتىرىپ، الماتىعا جول تارتقان كەزىم. يششاعى تاتەمەن باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ ۇيىنە قوناققا باردىم. ول كىسى مەنى قاسىنا وتىرعىزىپ، اق باتاسىن بەردى. داۋسى ءالى قۇلاعىمدا. بىرنەشە ءتىل بىلەدى. وتە كەرەمەت جان ەدى", - دەپ ەسكە العان ول باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ سىيعا تارتقان كىتابىن كورسەتتى.
كىتاپتىڭ العاشقى بەتىندە قازاق باتىرىنىڭ قولتاڭباسى بار ەكەن.
"اباي قازىرگى قوعامنان شوشيتىن ەدى"
بايماعامبەتوۆا ويشىلدىڭ قارا سوزدەرىن وقىعان سايىن، قالىڭ ويعا شومىپ، قاپالاناتىنىن جاسىرمادى.
"مەنىڭشە، اباي قازىرگى قوعامنان شوشيتىن ەدى. ول ادامگەرشىلىكتى، ادامدىقتى، دوستىق پەن ادىلدىكتى باعالاعان جان. ال قازىرگى ادامدار بيلىك پەن اقشاعا ۇمتىلادى. سوڭعى كەزدە "رۋحاني جاڭعىرۋ" دەپ ءجيى ايتادى عوي. مەنىڭ ويىمشا، رۋحاني جاڭعىرۋ ءار ادامنىڭ وزىنەن باستالۋى كەرەك. ادامداردىڭ مادەنيەتى تومەندەپ بارادى", - دەيدى اقىننىڭ ۇرپاعى.
ونىڭ پىكىرىنشە، اباي مەن قازاق ەلى ەگىز ۇعىم. كەمەڭگەر اقىندى قازاقتىڭ تولقۇجاتى دەيتىنى دە سوندىقتان.
Sputnik
