«قازاق راديوسى» سوناۋ 1921 جىلدان باستاپ قازاق دالاسىن ءان-جىرمەن تەربەپ، سونى جاڭالىقتارمەن سۋسىنداتىپ كەلەدى. وسى كيەلى قاراشاڭىراقتا 1966 جىلدان بەرى ەڭبەك ەتكەن بەلگىلى ديكتور، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى ساۋىق جاقانوۆا 80 جاسقا تولىپ وتىر.
مەرەيتوي قارساڭىندا، الماتىداعى ۇلتتىق كىتاپحانادا «ساحارا ساندۋعاشى» اتتى كىتاپتىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى. سالتاناتتى جيىندى بەلگىلى جۋرناليست، ايتىسكەر اقىن، «شالقار» راديوسىنىڭ اعا رەداكتورى باقىت جاعىپارۇلى جۇرگىزدى. جيىن بارىسىندا ساۋىق جاقانوۆانىڭ قۇرمەتىنە وراي «ساۋىق» ەسىمدى 6 ادامنىڭ بارى دا ايتىلدى. ديكتوردىڭ قۇرمەتىنە وراي ەسىمى قويىلعان ساۋىق كەڭەسقىزى ەسىمدى تىڭدارمان دا جيىنعا كەلىپ، ءسوز سويلەپ، ءوز كۋميرىن مەرەيتويمەن قۇتتىقتادى.
شىعارماشىلىعى مەن ەڭبەك جولى «قازاق راديوسىندا» ۇشتاسقان ديكتور بۇگىندە شاكىرت تاربيەلەپ، «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنىمەن، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى» اتاعىمەن ماراپاتتالدى. ەسىمى كۇللى تۇركى الەمىنە تانىلعان بەلگىلى ديكتوردىڭ 80 جاسقا تولۋ مەرەيتويىنا وراي جارىق كورىپ وتىرعان «ساحارا ساندۋعاشى» اتتى كىتاپتا ساۋىق جاقانوۆانىڭ ءومىر جولى، راديوداعى قىزمەتى، ۇستازدىق جولى باياندالعان.
اتالعان تۋىندى قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، باسپاگەر راقىمعالي قۇل-مۇحاممەدتىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن جانە قارجىلىق دەمەۋشىلىگىمەن «اتامۇرا» باسپاسىنان جارىق كورىپ وتىر. كىتاپتىڭ قۇراستىرۋشىلارى – قر اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى، كورنەكتى قالامگەر تاڭسۇلۋ الدابەرگەنقىزى مەن قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، ءراديوجۋرناليسى جازيرا امانتايقىزى. ال كىتاپتىڭ رەداكتورى"اتامۇرا" باسپاسىنىڭ قىزمەتكەرى گۇلىم سىدىقوۆا.
"بۇل كىتاپتى شىعارۋ ويىمىزعا 4-5 جىل بۇرىن كەلگەن. اپاي تۋعان اۋداننىڭ قىزىمىن. بىزدە ديكتور، اكتەر، مادەنيەت، ونەر قايراتكەرلەرى كىتاپتار كوپ قوي. بىراق ديكتورلار جايلى كىتاپ شىقپاعان ەكەن. سونداي وي كەلىپ، اپايعا ايتقانمىن. ء"سىز تۋرالى ەلدىڭ ايتارى كوپ، ءسىزدىڭ ددە ايتارىڭىز كوپ دەدىم". ديكتورلاردىڭ اتاسى، ابىزى انۋاربەك بايجانباەۆتىڭ ءوزى "ەفيردىڭ اقبايانى" دەپ اتاعان. ءسىز تۋرالى ءبىر دۇنيە قالۋى كەرەك قوي، 80 جىلدىعىڭىز كەلە جاتىر" دەگەنىمىزدە اپاي ات-تونىن الا قاشتى. "انۋاربەك اعالارىم بار. ول كىسىلەردەن بۇرىن قالاي كىتاپ شىعارامىن؟ كىتاپ وقيتىن ۇرپاق بار ما قازىر؟" دەپ اپاي ويلانىپ قالعان. بىراق مەنىڭ ويىمنان كەتكەن جوق. سونى ويلانىپ ءجۇرىپ، وسى 80 جىلدىققا ويلاستىردىق. وسىدان 2 جىل بۇرىن ءبىراز ماقالاعا تاپسىرىس بەرگەنبىز. يليا جاقانوۆتىڭ، ءاسانالى ءاشىموۆتىڭ جاقسى دۇنيەسى بار. اس اعاڭ ء"بىزدىڭ زاماننىڭ بويجەتكەنى عوي" دەپ جاقسى سۇحباتتار بەردى. دۋلات اعامىز، ءامىرحان مەڭدەكە كەرەمەت دۇنيە جازدى. سول ءۇشىن وقۋ كەرەك", - دەدى كىتاپتى قۇراستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى تاڭسۇلۋ الدابەرگەنقىزى.
كىتاپتى قۇراستىرعان راديوجۋرناليست جازيرا امانتايقىزى كىتاپتىڭ ۇلكەن ەڭبەكپەن جازىلعانىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.
"مالىمەتتەردى جيناۋ بارىسىندا 80% جازبا تاقىرىپسىز، "ساۋىق اپاي، ساۋىق اپاي تۋرالى" دەپ كەلدى. تاقىرىپتى سويلەتكەن، ۇلەس قوسقان بەلگىلى پۋبليتسيست، "تۇلعالار" سەرياسى بويىنشا كىتاپ شىعارىپ جۇرگەن، ءاسانالى ءاشىموۆتىڭ 5 تومدىعىن، ءسابيت ورزباەۆتىڭ كىتابىن شىعارعان قالي سارسەنبايدىڭ قولتاڭباسى دا بار. ونى قوسا كەتۋ كەرەك. كىتاپقا مالىمەت جيناۋدى 2020 جىلدارى باستاعانبىز. ساۋىق اپايمەن قىزمەتتەس بولعان، ارالاسقان ءىرى تۇلعالاردان ەستەلىكتەر الىپ قالۋعا تىرىستىق. مەن ءوزىم ارنايى بارىپ، دۋلات يسابەكوۆپەن سۇحباتتاسىپ، كىتاپتاعى جازبانى دايىنداعانمىن. ول كىسىنىڭ شاڭىراعىندا قوناق بولىپ، اڭگىمەلەستىك.
وكىنىشتىسى، ءبىز ۇلكەن اعا بۋىننىڭ قولىندا باردى، ساناسىندا باردى الىپ قالا المايمىز. 2020 جىلى ماتەريال جيناپ، باستاۋىمىزدىڭ ناتيجەسىندە سول كەزدەگى كوپەن امىربەك سىندى ءىرى جازۋشىلارىمىزدان پىكىر الىپ ۇلگەردىك. قازىر ول كىسىلەر ومىردە جوق", - دەدى جۋرناليست جازيرا امانتايقىزى
«ەسىمى التىن ارىپتەرمەن جازىلادى»
بۇگىنگى جيىنعا جان-جاقتان قۇتتىقتاۋلار كەلىپ، العىس حاتتار تابىستالدى. ساۋىق جاقانوۆانىڭ مەرەيتويىنا ءحانبيبى ەسەنقاراقىزى، نۇرلان جانە فاۋزيا ورازاليندەر، باق سالاسىنىڭ مايتالمانى نۇرجان جالاۋقىزى، "اتامۇرا" كورپوراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى، اقىن-جازۋشىلار، ساۋىق جاقانوۆانىڭ تۋىستارى، دوستارى، شاكىرتتەرى مەن زامانداستارى قاتىستى. "ەندى 100 جىلدان استام قازاق راديوسىنىڭ تاريحىندا الپىس جىلعا جۋىق ءومىرىن ارناعان، مەرەيتويىن اتاپ ءوتىپ وتىرعان ساۋىق ماسىعۇتقىزى جاقانوۆانىڭ داۋسى التىن قوردا ساقتالعان. مەنىڭ ويىمشا، "قازاق راديوسىنىڭ" جالناماسىندا ساۋىق اپايدىڭ ەسىمى التىن ارىپتەرمەن جازىلادى. سەبەبى ساۋىق جاقانوۆانىڭ داۋسى بۇكىل ەلىمىزدى، قازاق دالاسىن كەڭىنەن شارلاپ كەتكەن داۋىس. ءاربىر كىشكەنتاي بالادان، ۇلكەنگە دەيىن بىردەن تانيتىن، بىردەن وزىنە باۋراپ الاتىن، سيقىرلى ءارى سازدى داۋىستىڭ يەسى. سوندىقتان دا بۇگىنگى مەرەيتويدا ساۋىق اپامىزدى شىنايى تىلەكپەن قۇتتىقتايمىن. داۋسى، داۋىسىنىڭ قۇدىرەتى، ءسوز ارقىلى مايەگىن جەتكىزە وتىرىپ، حالىقتىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەندى. ەگەر راديو تەك قۇلاقپەن ەستىلەتىن دۇنيە دەيتىن بولساق، سول قۇلاققا ءۇننىڭ جاعىمدى بولۋى، ءۇننىڭ ادەمى ەستىلۋى، ءسوزدىڭ ءوز جەرىنە جەتۋى ۇلكەن ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى. سوندىقتان دا مەن ويلايمىن راديو تىڭدارمان قاۋىم ساۋىق اپايدىڭ ادەمى، سيقىرلى داۋسىن ۇمىتپايدى دەپ"- دەپ پىكىر ءبىلدىردى نۇرجان جالاۋقىزى.
ۇلكەن قۇرمەت
296 بەتتەن تۇراتىن كىتاپ "اتامۇرا" باسپاسىندا 1000 دانامەن باسىلىپ شىقتى. بۇل كىتاپتى جارىققا شىعارۋ يدەياسى بىرنەشە جىل بۇرىن پايدا بولعانى بۇگىنگى جيىندا ءسوز بولدى. "شىنىندا دا وسىدان ءبىر جىل بۇرىن بەلگىلى اقىن، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى عالىم جايلىبايدىڭ «جالعىز قاراعاي» دەگەن كىتابىن "اتامۇرا" باسپاسىنان شىعاردىق. ول وتە ۇلكەن، كەڭ كولەمدە اتالىپ ءوتتى. سەبەبى حالىقارالىق كىتاپ جارمەڭكەسىندە شەتەلدىك جازۋشىلار كەلدى، وقىرماندار كوپ جينالدى. مەن وسىنداي ساحنادا سويلەپ تۇرىپ، وقىرماننىڭ اراسىنان ساۋىق اپاىزدى بىردەن بايقاپ قالدىم. جانىندا تاعى ءبىر اپايىمىز وتىر ەكەن. سول كەزدە كەتىپ بارا جاتقانىمدى ساۋىق اپايىمىز ماعان قاراي جۇگىرىپ كەلە جاتتى. مەن بۇرىلىپ بارىپ، "سالەمەتسىز بە ساۋىق اپاي" دەپ امانداستىم. ساۋىق اپايىمىز قۋانىپ كەتتى. سول كەزدە "مەن 2025 جىلى 11 اقپاندا 80 جاسقا تولامىن. وسى مەرەيتويىما وراي شاكىرتتەرىم كىتاپ دايىنداپ جاتىر. تاڭسۇلۋ الدابەرگەنقىزى دەگەن اپايىمىزدى بىلەتىن شىعارسىز. جازيرا دەگەن شاكىرتىمىز بار. سول كىتاپتى شىعارىپ بەرۋگە قالاي قارايسىڭ؟" دەدى. مەن بىردەن "شىعارامىز، قانداي كولەمدە بولادى، قانشا فوتو قوساسىز، قانشا تارالىم بولادى، ەشقانداي شەكتەۋ جوق. 80 جاسىڭىزدا وسى كىتاپتى قولىڭىزعا اپارىپ ۇستاتامىن" دەدىم. وسىدان ەكى-ءۇش كۇن بۇرىن، 11 اقپان كۇنى ۋادەمدە تۇرىپ، كىتاپتى اپايدىڭ قولىنا ۇستاتتىم. بۇل بىرىنشىدەن، ارداگەرلەرگە دەگەن قۇرمەت بولسا، ەكىنشىدەن، "قازاق" راديوسىنا دەگەن قۇرمەت", - دەپ قورىتىندىلادى ءسوزىن راقىمعالي ابرارۇلى.
كىتاپتاعى ەستەلىكتەن
كىتاپتا يليا جاقانوۆتىڭ، ءاسانالى ءاشىمۇلىنىڭ، دۋلات يسابەكوۆتىڭ، دۇكەنباي دوسجاننىڭ، قاسىمحان ەرساريننىڭ، كوپەن امىربەكتىڭ، نامازالى وماشەۆتىڭ، نازاربەك قاناپياۇلىنىڭ، امانجول ەڭسەباەۆ، باۋىرجان ومارۇلى، ءامىرحان مەڭدەكە سىندى زيالى قاۋىمنىڭ پىكىرى جيناقتالعان. ساۋىق جاقانوۆا تۋرالى روزا باعلانوۆا:
"ساۋىق جاقانوۆانى جاقسى كورەمىن. ماعان ونىڭ ءسوزدى بۇزباي مانىنە كەلتىرىپ ايتاتىنى، جاقسىلىق نەمەسە جامانشىلىق بولىپ جاتسا، ونى دا ادامنىڭ كوكەيىنە جەتەرلىكتەي زەردەپ، زەردەلەپ اسەرلى جەتكىزەتىنى ۇنايدى. ءارى ايتىپ تۇرعان تاقىرىبىنا ساي مازمۇنىن ءدال بەرەدى. مەن ونىڭ تالانتىن جوعارى باعالايمىن", - دەگەن ەكەن.
ال كىتاپتىڭ سوڭعى بەتتەرىندە ديكتور بولعىسى كەلەتىن جانعا ارنالعان كەڭەستەر مەن ارنايى جاتتىعۋلار بەرىلگەن. سونداي-اق، كىتاپ سوڭىندا ەكى QR سۋرەتتەلدى. وندا ساۋىق جاقانوۆانىڭ وقىعان ولەڭدەرى ۇسىنىلعان.
قازاق راديوسىنىڭ «التىن قورىندا» ساۋىق جاقانوۆانىڭ وقۋىندا 600-دەن استام ادەبي-مادەني، دەرەكتى، كوركەم شىعارمالار مەن جۇزدەن استام ەرتەگى ساقتالعان.
سىمبات ناۋحان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
