13 مامىردا اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ ءوزىنىڭ ەكىنشى پرەزيدەنتتىك مەرزىمىندەگى العاشقى رەسمي شەتەلدىك ساپارىن تاياۋ شىعىسقا جاسادى. بۇل ساپاردىڭ العاشقى كۇنى اقش پەن ساۋد ارابياسى اراسىندا قورعانىس، تەحنولوگيا جانە ەنەرگەتيكا سالالارىن قامتيتىن اۋقىمدى كەلىسىمدەرگە قول قويىلدى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى ۆۆس-گە سىلتەپ.
اق ءۇيدىڭ رەسمي مالىمەتىنە سۇيەنسەك، ساۋد ارابياسىنا زاماناۋي اسكەري تەحنيكا مەن قىزمەتتەردى جەتكىزۋ بويىنشا تاريحي كەلىسىمگە قول قويىلدى. جالپى قۇنى 142 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن بۇل كەلىسىم اقش-تىڭ 15-كە جۋىق قورعانىس كومپانياسىن قامتيدى. قارۋ-جاراق كەلىسىمى بەس نەگىزگى باعىت بويىنشا جۇزەگە اسادى:
- اسكەري-اۋە كۇشتەرى مەن عارىش سالاسىن دامىتۋ;
- اۋە جانە زىمىرانعا قارسى قورعانىس;
- تەڭىز جانە جاعالاۋ قاۋىپسىزدىگىن كۇشەيتۋ;
- شەكارا قاۋىپسىزدىگى مەن قۇرلىق كۇشتەرىن جاڭعىرتۋ;
- اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق جۇيەلەردى دامىتۋ.
سونىمەن قاتار، ساۋد ارابياسى ءوز ارمياسىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ ماقساتىندا اسكەري اكادەميالار مەن مەديتسينالىق قىزمەتتەرگە دە ينۆەستيتسيا سالماق.
ساپار بارىسىندا ەكى ەل اراسىندا باسقا دا ماڭىزدى كەلىسىمدەر جاسالدى. ساۋد ارابياسى اقش ەكونوميكاسىنا 600 ميلليارد دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيا سالۋعا مىندەتتەمە الدى. بۇل ينۆەستيتسيالاردىڭ ءبىر بولىگى اقش اۋماعىندا جاساندى ينتەللەكت دەرەكتەرىن وڭدەۋ ورتالىقتارىن قۇرۋعا باعىتتالادى.
ءوز كەزەگىندە اقش-تىڭ تەحنولوگيالىق الپاۋىت كومپانيالارى — OpenAI, Nvidia, Alphabet, IBM جانە Qualcomm — ساۋد ارابياسىنا 80 ميلليارد دوللار كولەمىندە «الدىڭعى قاتارلى تەحنولوگيالىق شەشىمدەردى» جەتكىزەتىن بولدى.
ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى كەلىسىمدەر دە نازار اۋدارۋعا تۇرارلىق: اقش ساۋد ارابياسىنا 14,2 ميلليارد دوللارلىق گاز تۋربينالارىن جانە 4,8 ميلليارد دوللارلىق Boeing 737-8 ۇشاقتارىن ەكسپورتتاماق. ەكى ەل سونىمەن قاتار ەنەرگەتيكا مەن تاۋ-كەن ونەركاسىبىندە ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا ۋاعدالاستى.
ترامپ ەر-ريادتا ساۋد ارابياسىنىڭ تاق مۇراگەرى مۇحاممەد بين سالمانمەن كەزدەسىپ، ساۋدا جانە ينۆەستيتسيالىق ماسەلەلەردى تالقىلادى. سونداي-اق، ول ساۋد-امەريكالىق ينۆەستيتسيالىق فورۋمعا قاتىسىپ، وندا Citigroup, IBM, Qualcomm, Alphabet جانە Franklin Templeton سياقتى ءىرى كومپانيالاردىڭ باسشىلارىمەن كەزدەستى.
فورۋم اياسىندا ترامپتىڭ دەلەگاتسيا قۇرامىندا ونىڭ كەڭەسشىسى يلون ماسك، OpenAI باس ديرەكتورى سەم التمان، Nvidia باسشىسى دجەنسەن حۋانگ، سونداي-اق FIFA پرەزيدەنتى دجانني ينفانتينو بولدى. بۇل ساپاردىڭ باستى ماقساتى – اقش-قا ينۆەستيتسيا تارتۋ جانە ترامپتىڭ «امەريكا ءبىرىنشى ورىندا» دەگەن ۇرانىن ناقتى ىسپەن دالەلدەۋ.
ترامپ تاياۋ شىعىستاعى ساپارىن كاتار مەن بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنە جالعاستىرماق. ونىڭ ساپارى بارىسىندا اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى ماركو رۋبيو، تاياۋ شىعىس بويىنشا ارنايى وكىل ستيۆ ۋيتكوفف جانە قورعانىس ءمينيسترى پيت حەگسەت تە بىرگە ءجۇر.
ساپار بارىسىندا ترامپتىڭ يزرايلگە بارماۋى حالىقارالىق ساراپشىلار نازارىن اۋدارتتى. يزرايل تاراپى بۇل شەشىمگە نارازى بولعانىمەن، اق ءۇي تاياۋ شىعىستاعى ساياساتىن قايتا باعدارلاپ جاتقانىن بايقاتتى. اقش-تىڭ حاماس-پەن تىكەلەي كەلىسسوزدەرى، يەمەندەگى حۋسيتتەرمەن جاسالعان كەلىسىمدەر جانە يرانمەن يادرولىق باعدارلاما بويىنشا قايتادان تىكەلەي ديالوگ ورناتۋى ءيزرايلدىڭ قاتىسۋىنسىز ءوتىپ جاتقانى ايماقتىق باسىمدىقتاردىڭ وزگەرگەنىن كورسەتەدى.
