كەشە استانادا اۆتوبۋس ۇلكەن جول اپاتىنا ۇشىراپ، ءبىر ادامنىڭ جاعدايى اسا اۋىر ەكەنى ايتىلدى. كەيىنىرەك ءبىر ادامنىڭ اياعىنا امپۋتاتسيا جاسالعانى بەلگىلى بولدى. جۇرگىزۋشى قاماۋعا الىندى دەيدى. وكىنىشتى جاعداي. زارداپ شەككەن ازاماتتارعا تەزىرەك ساۋىعىپ كەتۋىن تىلەيمىز. شىنداپ كەلسەك، استانادا بولسىن، باسقا قالادا بولسىن، جول اپاتتارى ءجيى بولادى.
ماسەلەن، شەتەلدە اپتالاپ، ايلاپ جۇرسەڭىز دە ءبىرىن-ءبىرى سىرىپ كەتكەن نەمەسە ۇلكەن قاقتىعىسپەن اياقتالعان جول اپاتىن كورمەيسىز. بىزدە كۇنىگە بىرنەشە جول اپاتىن بايقاۋعا بولادى. نەگە اۆتوبۋس پەن كولىك جۇرگىزۋشىلەرى ءبىر-بىرىمەن جارىسىپ، جولدى بولىسە الماي جۇرەدى.
اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ مادەنيەتىنە كەلسەك، بولەك اڭگىمە. ماسەلەن، الماتىدا اۆتوبۋسقا جۇگىرگەن جولاۋشىلاردى جۇرگىزۋشى كۇتىپ، ەسىگىن اشىپ تۇرادى. استانادا ونداي اتىمەن جوق. جاڭا عانا دياگنوستيكا ورتالىعىنان ءبىر جۇكتى كەلىنشەك ايالدامادا ەسىگىن اشپاي تۇرعان اۆتوبۋستىڭ ەسىگىن قاعىپ ەدى، جۇرگىزۋشى قولىن سەرمەپ، داۋىس كوتەرە سويلەدى. جۇكتى ايەل “ايالدامادا تۇرسىز عوي، نەگە ەسىك اشپايسىز” دەيدى. جۇگىرىپ كەلگەن جولاۋشىلارعا ەسىكتى اشپاي كەتەتىنىن تالاي بايقادىق. بۇل دۇرىس ەمەس.
ەكىنشىدەن، بالالار ارباسىمەن/كولياسكامەن جۇرەتىن انالارعا دا اۆتوبۋسقا وتىرۋ قيىننىڭ قيىنى. جولاۋشىعا ىڭعايلى بولسىن دەپ جاقىننان توقتامايدى. ايالدامادان وتىڭكىرەپ توقتايتىنىن دا بايقادىق. ارتىنان اۆتوبۋستار ءتىزىلىپ كەلسە، بولەك اڭگىمە. ونداي دا جوق. ءتىپتى، پاندۋستى دا تۇسىرمەيدى عوي. بىزگە ەۋروپاعا جەتۋ قايدا؟!
نەگىزى، كوپ نارسە پەيىلگە بايلانىستى. وتكەندە الماتىدا ءبىر جۇرگىزۋشى ارباعا تاڭىلعان ازامات ءۇشىن ارنايى پاندۋستى قويىپ، ءوزى دە شىعىپ، وعان كومەكتەسىپ جاتىر. قۇداي بۇل جۇرگىزۋشىنىڭ پەيىلىنە جاقسىلىقتى ءۇيىپ-توگىپ بەرسىن دەپ تىلەيمىز. استانادا ونداي كەڭ پەيىلدى كورمەدىك. استىرتىن ەرەجەلەرى بار ما، بىلمەدىك، جۇگىرىپ كەلىپ، ەسىكتى اشۋدى سۇراعان تالاي جولاۋشىنى وكىندىرىپ، كەتە بارادى. ال ءار اۆتوبۋستىڭ اراسى 5-10 مينۋت دەگەنمەن، ءىس جۇزىندە 15-20 مينۋتتا كەلەدى.
ادامگەرشىلىك بولۋى كەرەك. جاقىندا 55ب دەگەن اۆتوبۋس قاتتى توقتاپ،
كوپ جولاۋشى جەردە قۇلاپ جاتتى. مۇندا جۇرگىزۋشىدەن بۇرىن الدىنان شىعا كەلگەن جەڭىل كولىك شوپىرى كىنالى. ءبىر ايەل اياعىن سوعىپ الىپتى. جۋاس حالىقپىز عوي. شەتەلدە اياعىن ۇرىپ العان تۇگىلى شوشىپ كەتكەن ادامعا دەيىن سوتتاسىپ، دەنساۋلىققا كەلتىرگەن زالالى مەن مورالدىق شىعىنىن ءوندىرىپ الار ەدى. بىردە 27 اۆتوبۋس دا قاتتى توقتاپ، قولىمدى اۋىرتىپ الدىم. قويشى، جۇمىستارى قيىن عوي دەپ قويا سالامىز… بولماسا جالاقىسى جامان ەمەس قوي. وتكەندە ءبىر اۆتوبۋستىڭ ىشىندە “اۆتوبۋس پاركىنە جۇرگىزۋشىلەر كەرەك، جالاقى 600 مىڭنان باستالادى” دەپ تۇر. ءيا، كولىك كەپتەلىسى قاجىتادى، ۇنەمى ءبىر كوشەمەن اينالىپ ءجۇرۋ دە وڭاي ەمەس. بىراق سونشاما ادامنىڭ ومىرىنە جاۋاپكەرشىلىك العان سوڭ اسىقپاي، جەڭىل كولىكتەرمەن جارىسپاي، باسقا شوپىرلارمەن ۇرىسپاي، جول ەرەجەسىن بۇزباي جۇرۋگە دە بولادى عوي.
جەڭىل كولىك يەلەرى دە ءارتۇرلى. ەسىگىن اشىپ، قاقىرىپ تۇكىرەتىندەر دە بار. اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىلەرىمەن ەرەگىسىپ، بوقتاناتىندار دا بارشىلىق. جالپى، كولىكتى تىزگىندەۋ مادەنيەتى ءالى دە كەمشىن. مۋزىكانى دا باقىرتىپ قويۋ دا مادەنيەتسىزدىك. اسىرەسە ايناسىن اشىپ، رەسەيلىك اندەردى قوياتىنداردى تۇك تۇسىنبەيمىن. ءوز ۇيىڭدە وتىرعان جوقسىڭ، سىرتتا ادەپتى ساقتاۋ كەرەك. بوعاۋىز سوزدەر قوسىلعان اندەر ءۇشىن جەكە جاۋاپكەرشىلىك تە زاڭدا بار شىعار.
وكىنىشكە قاراي، قايبىر جىلى سوعىس بوپ جاتقان ەلدەردەن گورى قازاقستاندا جول-كولىك وقيعالارىنان كوبىرەك ادام قازا تابادى، دەنساۋلىعىنان ايىرىلادى دەگەندەي ستاتيستيكانى كورىپ شوشىدىق. بۇل ەلىمىزدە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتىڭ جوقتىعىن كورسەتەدى. پراۆانى ساتىپ الۋ، ءىشىپ الىپ كولىك جۇرگىزۋ، اشۋلانىپ تۇرىپ، ماشيناعا وتىرۋ جاقسى ەمەس، مۇنىڭ وتەۋى تىم قىمباتقا ءتۇسۋى مۇمكىن. جولدىڭ ءبىر-اق ەرەجەسى بار: اسىقپا! “اسىققان جولاۋشى اتىنا تەرىس مىنەدى” دەيدى. اللا ەلىمىزدى جول-اپاتتارىنان ساقتاسىن. جول-ءجۇرۋ ەرەجەلەرىنە بايلانىستى ەلىمىزدە كەشەندى شارالار اتقارۋ كەرەك-اق.
ۇقساس جاڭالىقتار
