قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ جالاقىسى تومەن قىزمەتكەرلەردىڭ ايلىعىن بيىل دا كوتەرۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل شەشىم ءبىر ميلليوننان استام ازاماتتىق جانە مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ جاعدايىنىڭ جاقسارۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى.
ەسكە سالا كەتسەك، بۇعان دەيىن ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تا بيۋدجەت سالاسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن 2019 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ 30 پروتسەنتكە كوبەيتۋدى تاپسىرعان بولاتىن.
ال 2019 جىلدىڭ ەكىنشى توقسانىنداعى دەرەكتەرگە جۇگىنەتىن بولساق، ەلدەگى بۇقارانىڭ كىرىسى 9,3 پايىزعا ارتقان. بىلتىر ءدال وسى ۋاقىتتا بۇل كورسەتكىش 113,7 مىڭ تەڭگە بولسا، قازىر 121,7 مىڭ تەڭگەگە ءوسىپتى. بىراق وسى كىرىستىڭ 6 پايىزىن ينفلياتسيا جەپ قويىپ وتىر.
راس، بىزدە زەينەتكەرلەرگە، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە، تۇرمىسى تومەن وتباسىلاردىڭ الاتىن جاردەماقىسىنا جىل سايىن مەملەكەت تاراپىنان قاجەتتى ۇستەماقى قوسىلىپ وتىرادى. بىراق ۇستەماقى قوسىلعان سايىن قىمباتشىلىق تا حالىقتى قىسا تۇسەدى. ماسەلەن، دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، 2015 جىلى حالىقتىڭ كىرىس كوزى رەسپۋبليكا حالقىنىڭ ارقايسىسىنا شاققاندا 76,575 تەڭگەنى قۇراعان. 2016 جىلى بۇل كورسەتكىش 99,3 مىڭ تەڭگەگە وسسە، 2017 جىلى 113,7 مىڭ تەڭگە بولعان. دەگەنمەن جىل سايىن كىرىسى ءوسىپ وتىرسا دا، الەۋمەتتىڭ الەۋەتى ايتارلىقتاي جوعارى ەمەس.
مەنىڭ ويىمشا، بىزدەگى ورتاشا جالاقى كولەمى 120 مىڭ تەڭگەنىڭ اينالاسىندا. ال ەندى قازىر ءبىر ايعا ەڭ از دەگەندە ازىق-تۇلىك ساتىپ الۋعا 70 مىڭ تەڭگە كەتەدى. قالا حالقىنىڭ تولەيتىن كوممۋنالدىق قىزمەتاقىسى بار. اۋىل حالقىنىڭ جەم-شوبىنەن باستاپ وتىن-سۋىنا دەيىن قىمباتتاعان. الداعى ۋاقىتتا دا قىمباتشىلىقتىڭ وسپەيتىنىنە قاتىستى ەشبىر ينستانتسيا كەپىلدىك بەرە المايدى. ءبىز قازىر الەۋمەتتىك از قامتىلعان توپتارعا ۇلكەن سالماق ءتۇسىرىپ وتىرمىز.. سوڭعى بەس جىلدا حالىقتىڭ اقشانى تاماقتان ۇنەمدەۋى كوپ نارسەنى اڭعارتادى.
دامىعان ەلدەرمەن ءبىزدىڭ ورتاشا جالاقى مولشەرىن سالىستىرۋدىڭ ءوزى ىڭعايسىز. بىراق ءبىز وركەنيەتكە ۇمتىلعان ەل بولعاندىقتان ولاردىڭ جاقسى جاعىن الىپ قالۋعا تىرىسۋىمىز كەرەك. بىرقاتار دامىعان ەلدەردە ورتاشا جالاقى مولشەرى 4500 دوللاردى قۇرايدى. ادام كاپيتالىن دامىتۋدى قولعا العان مەملەكەتتەر قازىر ۇتىلمايدى. سوندىقتان بىزگە دە وسى باعىتتى ۇستانۋ كەرەك»
ينفلياتسيا جەپ قويعان حالىقتىڭ قارجىسىن قايتارۋ كەرەك. ول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
ا) ينفلياتسيا جەپ قويعان حالىقتىڭ اقشاسى قايتۋى ءۇشىن ورتاشا جالاقى كولەمىن ءوسىرۋ كەرەك. بۇل اسىرەسە مەملەكەتتىك قىزمەتتە جۇرگەن الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەرگە قاتىستى ايتىلىپ وتىرعان ۇسىنىس.
ءا) ۇكىمەت مونوپوليستەرگە شەكتەۋ قويا ءبىلۋى كەرەك. تاريف باعاسىن قولدان كوتەرۋگە، گاز، جانار-جاعارماي باعاسىن ورىنسىز قىمباتتاتۋعا جول بەرىلمەۋى قاجەت.
ۆ) حالىق ەڭ كوپ تۇتىناتىن ونىمدەر ارزان بولۋى ءۇشىن مەملەكەتىك ارزان دۇكەندەر جەلىسى اشىلسا ءجون بولادى. ول دۇكەندەرگە ونىمدەر زاۋىتتان شىققان ءوز باعاسىمەن جەتكىزىلىپ وتىرسا اناعۇرلىم ارزان بولادى.
مىنە، ۇكىمەت وسىرگەن جالاقىنى ينفلياتسيا جەپ قويماۋى ءۇشىن الدىمەن وسى ىسپەتتى شارالاردى ورىنداۋعا ءمان بەرۋ كەرەك. بۇل ءارى تەز، ءارى ۇتىمدى باعىت بولار ەدى..
ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتورى،
پروفەسسور ءجۇمادىلدا باياحمەتوۆ،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
