مىرزاكەلدى اعا، بىزدە جەتى ولشەپ، ءبىر-اق كەسىپ ايتاتىن ۇلت زيالىسىنىڭ شوعىرى قالىپتاستى ما؟ كۇنى كەشە عانا رەسەيگە 11 ملن گەكتار جەر جالعا بەرىلگەندە دە، بايقوڭىر ماسەلەسىندە دە سولاردىڭ بىردە-ءبىرى «اۋ، بۇل قالاي» دەپ اۋىز اشۋعا جارامادى... الدە كەشەگى 37-نىڭ سالقىن ىزعارىنان ءالى ارىلىپ ۇلگەرگەن جوقپىز با؟
– ءبىرىنشى سۇراعىڭىزدان باستاپ ونشا كەلىسپەۋگە تۋرا كەلىپ تۇر. زيالىلار شوعىرى قاشان دا بولسا بولعان، بۇگىن دە بار. ماسەلەن، مەن بىردەن ءوزىم جەتە بىلەتىن بەس-التى كىسىنى ايتار بولسام، ولار – كەشەگى ابىش كەكىلباەۆ، مۇرات اۋەزوۆ، مارقۇم سەرىكبولسىن ابدىلديندەردى (رەسمي بيلىكپەن كەلىسە الماسا دا), شىن زيالىلار دەر ەدىم. كەشەگى وتكەن ومىربەك جولداسبەكوۆ پەن قاراتاي تۇرىسوۆتار دا زيالىلىقتىڭ ۇلگىسىندەي ەدى. ال شەرحان مۇرتازا مەن فاريزا وڭعارسىنوۆا اسكەري پوليگوندار مەن بايقوڭىردى رەسەيگە جالعا بەرەتىن زاڭ جوباسى تالقىلانعاندا بار داۋسىمەن باستان اياق قارسى تۇرعانىنا ءوزىم كۋامىن. وكىنىشكە وراي، ولار دا ەل اراسىنداعى سالماعى بيىك بولعانىنا قاراماستان وزگە دەپۋتاتتاردى سوڭىنان ەرتە المادى، جەڭىلىس تاپتى. ويتكەنى ولاردىڭ ارتتارىنان ەرۋگە ءداتى باراتىندار از بولدى. «زيالىلار اۋىز اشۋعا جارامادى» دەيسىز، اۋىز اشۋعا جاراعاندارىنىڭ پىكىرى وسىلاي تىڭدالعان سوڭ، «اۋىز اشۋعا جارارلىقتارىنىڭ ۇندەرى حالىققا دا، بيلىككە دە جەتپەدى، جەتكىزبەدى» دەگەن ءجون بولار.
مۇنى مەن بىزدە جەتىلگەن، ۇلتقا ۇلگى بولارلىق زيالىلار شوعىرى ابدەن قالىپتاسقان دەۋ ءۇشىن ايتىپ جاتقان جوقپىن. ءسىزدىڭ سۇراعىڭىز مەنىڭ كوپتەن بەرى جادىمنان كەتپەي جۇرگەن مىناداي ويىمدى ايتۋعا يتەرمەلەپ وتىر: بۇدان بىلايعى كۇندە ءبىز حالقىمىزدىڭ جاپپاي زيالىلىق جاعدايىنا جەتسەك ءجون بولار ەدى عوي دەيمىن. زيالىلار بارىنشا كوپ بولسا ىلگەرىلەۋىمىز تەزدەيدى. بىزدە زيالىلاردى سۇيكىمدىلەر (ياعني، كەرەكتىلەر) جانە باسقالارى دەپ ءبولۋ بار. نەگە ولاي دەيسىز عوي؟ كورنەكتى زيالىلاردىڭ ەل اراسىنداعى سالماعى بيلىكتى ولاردى ليبەرال ەتۋگە، ياعني وزدەرىنىڭ سوزدەرىن سويلەتۋگە نەمەسە تىنىش جۇرۋگە كوندىرۋگە ماجبۇرلەيدى. وسى شارتقا بەيىمدەر الدىڭعى تىزىمدە جۇرەدى. ال وي قۋعان، ءبىلىم قۋعان ادامدار ومىرگە يكەمسىز بولىپ، زاماننان ارتتا قالىپ قوياتىنىن ەسكەرسەك، ولار بۇگىنگى كۇنى كۇن كورىسىنىڭ تومەندەپ كەتپەۋى ءۇشىن بيلىككە جاعىنۋعا ءماجبۇر.
– دەگەنمەن دە اعا، ۇلت زيالىلارىنىڭ اراسىندا باياعى بۇحار جىراۋ سياقتى «ءاي، نۇرسۇلتان، » دەپ بەتكە ايتاتىن تۇلعالار بار دەپ ويلايسىز با؟ الدە ەلباسىنىڭ بەينەسىنەن ءبىز قاتەلەسپەيتىن تۇلعانى قالىپتاستىردىق پا؟
– ءسىزدىڭ سۇراعىڭىزدان كورىنىپ تۇرعانداي، بيلىك زيالىلاردى ەكىگە بولگەنى سەكىلدى، قوعامدا دا زيالىلار دەپ تەك تانىمال، كوزگە ءتۇسىپ جۇرگەن تۇلعالاردى عانا تانۋ بار. شەر-اعانىڭ قاسىندا 13 جىلداي ءجۇردىم. . ءوزىم كۋامىن، وسى جىلدار ىشىندە ول كىسى ايتۋداي ايتتى، جازۋداي جازدى. ايتقاننان بولاتىن بولسا، بولاتىن ۋاقىتى بولدى. اباي ايتقان جاڭعىرىق، ادامعا بىتەتىن جالىعۋ دەگەن مىنەز ول كىسىنى دە جالىقتىرعان، بەلسەندىلىگىن باسىپ تاستاعان بولار...
ەلباسىمەن كەلىسپەيتىنىن اشىق ايتقان، دۇنيەدەن كەشە عانا وتكەن ءابدىلدين – باياعىنىڭ بۇحارى ەمەس پە؟! كەلىسپەۋشىلىك بولسا، ول يدەيالىق كەلىسپەۋشىلىك. سوندىقتان باسقا پىكىر ايتاتىندارعا دا قۇرمەتپەن قاراي ءبىلۋ كەرەك. قاشان بولسا دا، شىندىقتى ايتقان، ايتا العان ادامداردىڭ باعاسىن تاريح باعالايدى. سوسىن، بىزدە ءبىر قالىپتاسىپ كەتكەن تۇسىنىك بار – زيالىلاردى بەلگىلى ادامداردىڭ ىشىنەن عانا ىزدەيمىز، ولاي ەمەس، زيالىنى حالىقتىڭ ىشىنەن كورە ءبىلۋ كەرەك، ولار كوپ. مەن ءوزىم زيالىلىقتىڭ ۇلگىسىندەي بولعان مىڭداعان ادامداردى بىلەمىن. ولاردى تۇتاس حالىق تانىمايدى، توڭىرەگى عانا بىلەدى جانە سول دۇرىس تا. اركىم ءوزىنىڭ توڭىرەگىنە ۇلگى بولسا دا از نارسە ەمەس. زيالىلاردى تىزىمدەپ، جارىستىرىپ، باعالاپ-باعالاماۋدىڭ كەرەگى جوق. ءوز بەتىنشە ءوسىپ، جەتىلە بەرسىن. مەملەكەت كوزى اشىق، كوڭىلى وياۋ ادامداردى الالاماي، بارىنە بىردەي جاعداي جاساسا بولعانى. باسقاسى – حالىققا سىن.
–سوسىنعى ءبىر ارنايى ايتا كەتەتىن نارسە – زيالىلاردىڭ جاعاسىنان الا تۇسۋگە بەيىمدىك بەلەڭ الىپ بارا جاتقان سەكىلدى بىزدە. بۇل بىزگە كەرەك پە؟
–وسىنىڭ كەرەگى جوق. ول ۇلتتى ۇيىستىرمايدى، «زيالىمىز مىناداي بولسا، باسقامىزعا نە جورىق» دەگەندەي پيعىلعا ۇندەيدى. «ەلباسى بەينەسىنەن ءبىز قاتەلەسپەيتىن تۇلعانى قالىپتاستىرىپ جاتقان جوقپىز با» دەگەنىڭىزگە كەلسەك، ول بار ەكەنىن سايلاۋداعى اكىمدەر جارىسى كورسەتتى. تۇڭعىش ەلباسىمىزدىڭ ۇلت كوسەمى دارەجەسىنە جەتكەنىن، جارقىن ىستەرىن، قازاقستاندى تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا جاڭا بيىككە كوتەرگەنىن مەن دە تەرەڭ باعالايمىن، بىراق بۇكىل اۋماقتار، جەتى وبلىس 90 پايىزدان اسىرا داۋىس بەرۋىنە بەدەل عانا ەمەس، قولدان ۇيىمداستىرۋ دا جاردەمدەسكەن سەكىلدى...
– سىزدىڭشە، ۇلت بويىنداعى رۋحاني ەنجارلىقتى نەمەن جەڭۋگە بولادى؟ جات اعىمداردان قورعاپ قالار يممۋنيتەت كۇش نەدە؟ ەكى اياعىنان تىك تۇرعان اقپارات كەڭىستىگى مە، الدە...
– بابالارىمىز وسى جەرىمىزدى يەلەنىپ قالۋ ءۇشىن جۇزدەگەن جىلدار بويى سوعىستان كوز اشپادى، قالماقپەن دە، شۇرشىتپەن دە، باشقۇرتپەن دە، وزبەكپەن دە، ورىسپەن دە سوعىستى، اقىرى بىرەۋىنىڭ قولتىعىنان سايا تاپتى. ءار ءتۇرلى جەرلەرىمىز كوپ جىلدار باسقالاردىڭ قاراماعىندا قالدى، ول جەردەگى قانداستارىمىزعا سول باسقىنشىلاردىڭ مىنەزدەرى ءسىڭدى، باعىنىشتى بولعان سوڭ جالىنىشتى بولدى، جارامساقتىق مىنەز پايدا بولدى. قايتەمىز، ول ءبىزدىڭ تاعدىرىمىز.
قازاقتار ومىرباقي لەنينگە راحمەت ايتىپ وتسە بولادى. ويتكەنى ول قازاقتى وزگە ەلدەرمەن تەڭ ۇلت ساناپ، ءبىرىنشى رەت ءوز شەكاراسى بار مەملەكەت ەتىپ بەردى. سول كەزگى قازاق جايلاعان جەردىڭ كوبىسى بۇگىن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جەرىن قۇراپ تۇر.
–بىراق قازاقتا باعىنىشتىلىق، جالتاڭدىق، جارامساقتىق مىنەز قالىپ قويدى، ونى ستالين مەن كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كەيىنگى باسشىلارى تەرەڭدەتە ءتۇستى.
– وسى مىنەزدەردىڭ قالىپتاسۋىنا قانداي فاكتور ىقپال ەتكەنىن بىلمەدىم. كولەڭكەدەي قىر سوڭىمىزدان قالار ەمەس. بىزدە سىيلاستىق پەن جاعىمپازدىقتىڭ ارا –جىگى قوسىلىپ كەتكەندەي دە ، قالاي؟ ومىر ۇيرەتىپ جاتىر ءبارىن...
بولماسا بۇرىنعى قازاقتاردا بۇگىنگى چەشەندەردىڭ رۋحى بولعان: باتىرلىق، باتىلدىق، جاۋىنگەرلىك، تۋراشىلدىق، شىنشىلدىق سەكىلدى مىنەزدەرگە باي بولعان. ەندى رۋحىن تۇزەتۋ عانا ەمەس، ۇلتتىڭ مىنەزىن قالىپتاستىرۋ پروبلەماسى تۇر الدىمىزدا. قازاقتىڭ بۇعىپ قالعان بۇرىنعى مىنەزدەرىنە قوسا: بىلىمدىلىك، بىلىكتىلىك، جاڭاشىلدىق مىنەزدەرىن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك.
– جەر، ۇلت مۇددەسى، ءتىل قازاقتى ءبىر عاسىر بويى تولعاندىرىپ كەلەدى. ۇلت زيالىلارىنىڭ ايتقانى عاسىر باسىنداعى الاش زيالىلارىنىڭ ۇسىنىسىنان اسىپ كەتە المادى؟ نەگە؟ سول جەر، سول ءتىل، سول قازاق مۇددەسى...
– سوڭعى ءجۇز جىلدى الىپ قاراساق، سونىڭ ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العانعا دەيىنگى مەرزىمىندە بيلىك زيالىلاردى جۇيەلى تۇردە ورىپ، تاپتاپ، جويىپ وتىردى. باس كوتەرگەندەر، قايتپاس قايسارلار الدىمەن كەتتى. كەيبىرى بايگەگە قوسپاي قويعان تۇلپارلار مەن توماعاسىنان ايىرماي ءولى ەتكە بايلاپ قويعان سۇڭقارلاردىڭ كەبىن كەشتى. قالعاندارى ومىرگە بەيىمدەلۋگە، بيلىكتىڭ ءسوزىن سويلەۋگە، شوتىن شابۋعا ءماجبۇر بولدى. سويتە-سويتە ءبىز بۇرىنعى مىنەزدەن ارىلدىق. بيلىكتى ماداقتاۋدا جارىس باستالدى. جاعىمپازدىق پەن كوڭىل تابۋعا تىرىسۋ ءورىس الدى. پىسىقتار ارتىعىراق باعالاندى. سولاردان قالعان جۇرناقتا، ونى كورىپ وسكەن ۇرپاقتا سول مىنەز جالعاسىپ كەلەدى.
– ايتىڭىزشى، عاسىر باسىندا ۇلت زيالىلارىن تولعاندىرعان جايتتىڭ ححI عاسىر باسىندا تاۋەلسىز قازاق ەلىن قايتا تولعاندىرا باستاعانى قالاي؟
– بىراق عاسىر باسىنداعى قىسىم مەن بۇگىنگى ءومىرىمىز سالىستىرۋعا كەلمەيدى، سوندىقتان بۇگىنگى بەيتاراپتىق، جاعىمپازدىق سەكىلدى مىنەزدەر اقتاۋعا جاتپايدى.
– ححI عاسىردا ۇلتتى وياتاتىن كۇش نە؟ ۇلتتىق سانانىڭ ويانۋىنا ءبىزدىڭ كوپ ۇلتتىلىلىعىمىز كەرى اسەر ەتەدى دەگەن پىكىرلەر ايتىلىپ قالادى؟
– ەندىگى كەزدە ۇلتتى وياتاتىن كۇش – بىلىمدە. بۇگىنگىدەي اقپارات اعىنىندا وتىرىپ، كوشتەن قالۋ، ەنجارلىق، بويكۇيەزدىك، زاماننىڭ باعىتىن اڭداماي جاڭىلىس باسۋ – كەشىرىمسىز. كوپ ۇلتتىلىقتىڭ ۇلتتىق سانانىڭ ويانۋىنا كەرى اسەرى جوق، بار ماسەلە – قازاقتىڭ وزىندە.
– ءبىز جەكە ادامدار ارقىلى ءوز ۇلتىمىزدى ۇلىقتاپ ءجۇرمىز بە؟
– سۇراققا شىنشىل جاۋاپ ىزدەسەك، ءبىز ەكى ادام ارقىلى حالىقارالىق دەڭگەيدە ۇلتىمىزدى ۇلىقتاپ ءجۇرمىز. بىرەۋى – اباي، ەكىنشىسى – ەلباسى. ەكەۋى دە ابدەن لايىق. بىراق حالقىنىڭ سانى ون ميلليوننان استام بىزدەر ءۇشىن ەكى ادام از.
– سوڭعى كەزدەرى «قازاقستان حالقى» دەگەن ويعا باسىمدىق بەرە ايتاتىنداردىڭ قاتارى كوبەيە باستادى. جالپىلاما ۇراننىڭ جەتەگى كىشكەنتاي عانا قازاعىمىزدى ۇلت رەتىندە مۇلدەم جويىپ جىبەرۋگە باعىتتالعان قادام ەمەس مە؟
– ونشالىقتى ەمەس. مەنىڭ تۇسىنىگىم بويىنشا ەلدەگى بارشا حالىقتى «قازاقستان حالقى» دەپ اتاعىسى كەلىپ جۇرگەندەردىڭ يدەياسى – قازاقستانداعى بارشا حالىقتى بىرتىندەپ قازاق ۇلتىنىڭ ىشىنە اسسيميلياتسيالاۋ مۇمكىندىگى تۋادى دەگەن بولسا كەرەك. ولاي بولسا بۇل يدەيا ماقۇلداۋعا ابدەن لايىق. بىراق قازاق وزگە ءبىر ۇلتتاردى ءوز ىشىنە كىرىكتىرىپ، ءسىڭىرىپ اكەتەتىندەي رۋحتىق بيىكتىكتە مە، مىنە وسى ماسەلە ويلاندىرۋى ءتيىس. سولتۇستىگىمىزدەگى قازاقتارىمىز ورىسشا ويلاپ، ورىسشا ءداستۇردى بويىنا ءسىڭىرىپ كەتكەن. اقمولاعا العاش كەلگەنىمىزدە مونشادا سۇندەتتەندىرىلمەگەن قازاقتاردى كورىپ ابدەن تاڭىرقاعانبىز. وڭتۇستىكتىڭ قازاقتارى جارىم-جارتىلاي وزبەكشە سويلەۋگە بەيىم. قازاقتار ءوز ۇلتىنا وزگە ۇلتتى ءسىڭىرۋ ءۇشىن وزگەلەر الدىندا قازاقشا سويلەۋى كەرەك. ول ءۇشىن ءوزى قازاقشا ويلاپ، قازاقشا سويلەۋى ءتيىس.
– مىرزاكەلدى اعا، ءبىز الىس-جاقىن كورشىلەرىمىزدىڭ ححI عاسىرداعى بەت-بەينەسىن تانىپ ۇلگىردىك پە؟ مىسالى، قىتاي ەلى جاقىندا ەلدەگى ساياساتتانۋمەن شۇعىلداناتىن ينستيتۋتتارىنىڭ بىرىنەن قازاقتانۋ ءبولىمىن اشتى دەيدى. الىپ قىتايدى مۇنداي قادامعا ماجبۇرلەگەن جايتتىڭ سەبەبى نە دەپ ويلايسىز؟
– وسى جەردە ايتپاعانمەن جاسىرا المايتىن ءبىر شىندىقتى ايتۋعا تۋرا كەلەدى: قىتاي ەلى ءوز جەرىنە سىيماۋعا اينالىپ بارادى. ولاردىڭ جەرىندە ەشۋاقىتتا سوعىس بولعان ەمەس. ول ولاردىڭ سوعىسقۇمارلىعىنىڭ جوقتىعىنان عانا ەمەس، سوعىسپاي-اق جاۋلاپ الۋعا بولادى دەپ سانايتىندىعىنان. ول ەلدە وسىدان 30 جىلداي بۇرىن «شەكارا دوكتريناسى» قابىلدانعان، وندا بولاشاقتا قىتاي جەرى بولۋى ءتيىس ايماقتار بەلگىلەنگەن. ەسىتۋىمىزشە قازاقستان تۇتاستاي دەرلىك سول اۋماقتىڭ ىشىندە. بۇل ساياساتتى ولار ۇرىسىپ-تالاسپاي، شەكارانى ءارى ىسىرىپ اۋرە بولماي-اق جۇزەگە اسىرۋى مۇمكىن.
– ازىرگە, قىتايدىڭ قازاق بويىنان تانىپ-بىلگىسى كەلىپ جۇرگەن قۇپيا نە دەپ ويلايسىز؟
– ماسەلەن، الدىمەن الماتى سەكىلدى قالالاردا قىتاي حالقى باسىم بولادى، ءبىراز جىلداردان سوڭ باسقا شەشۋشى وڭىرلەردە سولاي بولادى. سويتە-سويتە ءبىز سينگاپۋر ەلى سەكىلدى قازاقستاندا ءوز ۇلتىمىزدان قىتايلار كوپ ۇلتقا اينالىپ كەتۋىمىز مۇمكىن. بۇل جاعداي ءبىزدىڭ باسىمىزدا عانا ەمەس، رەسەيدە دە، موڭعول ەلىندە دە وسىنداي قاۋىپ بار. قىتاي ەلىنىڭ ءبىزدى جەتە تانىپ-بىلگىسى كەلەتىن سەبەبى وسى.
– مۇمكىن، بىزگە دە ورىستانۋ، وزبەكتانۋ ينستيتۋتتارى كەرەك شىعار... ەگەر بيلىك ءسىزدىڭ قولىڭىزدا بولسا ءبىرىنشى كەزەكتى قاي ەلدەن باستار ەدىڭىز؟ وزبەكتانۋ ما، الدە... سەبەبى ىرگەمىزدە تۇرسا دا وزبەك بىزگە تىم جۇمباق الەمگە اينالىپ بارا جاتىر عوي.
– رەسەيمەن ەكى ارادا جاسىرىن سىر جوق شىعار. وزبەكتەر تۇراننىڭ زاڭدى مۇراگەرى بىزدەرمىز دەپ سانايتىنى بەلگىلى. ونىڭ ۇستىنە بىزدەن بۇرىن وتىرىقشىلىققا بەيىمدەلگەن، ۇلت رەتىندە قالىپتاسۋى بىزدەن جوعارى ەل. حالقى وتە ەڭبەكقور. وتە ۇلتشىل، ۇيىمشىل ەل. قازىر قازاقتاندا زاڭدى-زاڭسىز ميگرانتتار رولىندە جۇرگەندەرىنىڭ ءوزى قالىڭ قازاقتىڭ ىشىندە تەك قانا ءوز تىلىندە سويلەيدى.
تەك وزبەكستان عانا ەمەس، ءبىزدىڭ ەلدىڭ ورتالىق ازيا ەلدەرى ءبىر بولۋعا ءتيىسپىز دەگەن ساياساتىنا قىرعىزستاننان باسقا ەلدەر كۇدىكپەن قارايدى. قازاقستانعا باعىنىستا قالىپ كەتەمىز بە دەپ قاۋىپتەنەدى. ولاي ەمەس دەگەنىڭە سەنبەيدى. قازاقستاننىڭ قالقاسىندا ورىستان دا، قىتايدان دا الىسپىز دەپ ويلايدى. شىندىعىنا كەلسەك، ول ەلدەردىڭ باسشىلارى بيلىكتىڭ بۋىمەن جاھاندانۋ كەزەڭىندە حالقىنىڭ سانى 50 ميلليوننان از ەلدەردىڭ وزگە ەلدەرگە جۇتىلىپ كەتۋ قاۋپى بارىن كورە تۇرىپ سەنگىسى كەلمەي ءجۇر. بۇل سانعا بىزدەر بىرىككەندە عانا جەتەمىز. بار قازاقتى جيناپ (ولاي ەتۋدىڭ ءوز قيىندىقتارى جەتەرلىك), دەموگرافيالىق ورلەۋدىڭ بيىك شىڭىنا جەتكەندە دە قازاقستان حالقى جىلىنا كوپ بولسا ءبىر ميلليون ادامعا وسەدى. سوندا 2050 جىلدارعا قاراي 50 ميلليونعا جەتەدى ەكەنبىز؟ وزگە ورتالىق ازيا ەلدەرى دە سولاي، وزبەكستاننىڭ ءوزى وسى وسىممەن بار بەرسە 2030 جىلعا قاراي عانا 50 ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن. وعان ۋاقىت كۇتىپ وتىرا ما؟ جاھاندانۋ جاعدايىندا بىرلەسە الساق، قالپىمىزدى ساقتاي الامىز.
– ءسىز سىرت كوزگە تىم تۇيىقسىز، جان جىلۋىن تەك ىشكى كۇندەلىگىڭىزدەن، تۋىندىلارىڭىزدان عانا تاۋىپ، سولارمەن عانا سىرلاساتىن سياقتىسىز. نەگە؟ الدە ەشكىمگە سەنبەيسىز بە؟
– بىزگە بۇگىندە جەتىسپەيتىن ءبىر نارسە – سۇحبات. ونى كەرەكسىز سانايدى. ال وزدىگىڭنەن بارىپ بىرەۋلەرگە بىرنارسە ايتا بەرمەيسىڭ عوي. اشىلۋ ءۇشىن دە پىكىرلەسۋ، ءتۇسىنىسۋ، سۇحباتتاسۋعا بەيىم ءبىر قالىپقا ءتۇسۋ كەرەك. وسى سىزبەن سويلەسىپ وتىرعانىمىز سەكىلدى. تاعى ءبىر سەبەبى – شىنىڭدى ايتساڭ كۇدىككە ۇشىرايسىڭ...
ال قاعازبەن سىرلاسۋ وڭاي. ويلاعانىڭدى جازاسىڭ، ونى وقيسىڭ، تۇزەتەسىڭ، ابدەن ءپىستى-اۋ دەگەندە وقىرمانعا ۇسىناسىڭ. قابىل السا – جاقسى. قابىل الماسا، تىم بولماعاندا ويىن قوزعايسىڭ.
سۇحباتتاسقان راۋان ءىلياسوۆ،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
