قىتاي جوبالارىن سالىقتان بوساتىپ نەگە جارىلقاپ وتىرمىز؟

4124
Adyrna.kz Telegram

قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى سەرىكتەستىكتى نىعايتۋ ماقساتىندا 2019 جىلدان بەرى قىتاي كاپيلاتى بار كەيبىر ءوندىرىس ورىندارىنا تابىس  سالىعىن سالمايتىن بولدى. ءبىزدىڭ ءماجىلىس بۇعان قاتىستى 2018 جىلدىڭ 5 جەلتوقساندا وتكەن پلەنارلىق وتىرىسىندا وسى قۇجاتتى ماقۇلداپ جىبەرگەن بوالتىن  ماجىلىس دەپۋتاتتارى ماقۇلداعان بۇل قۇجات «قازاقستانعا تىكەلەي ينۆەستيتسيالار سالۋدى جۇزەگە اسىراتىن قىتاي-قازاقستان وندىرىستىك قۋاتتارىنىڭ ىنتىماقتاستىعى قورىنىڭ جەكەلەگەن كىرىستەرىن سالىقتان بوساتۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويۋ» دەپ اتالادى.

وسىلايشا ەلىمىزدە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان قىتاي جوبالارىنان تابىس  سالىعىن المايتىن بولدىق. ال بۇل قانشالىقتى ءتيىمدى؟ دۇرىس پا، بۇرىس پا؟

نەگىزىنەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق بويىنشا قىتاي ينۆەستيتسياسىنىڭ باسىم بولىگى قازاقستانعا كەلەدى ەكەن. قىتاي قازاقستاننىڭ مۇناي وڭدەۋ سالاسىنان باستاپ، بانك سەكتورىنا،  تاۋ-كەن سالاسىنا، تەمىرجول، ماگيسترالدى قۇبىرلار تارتۋ سالاسىنا قارجى سالىپ كەلەدى. بۇدان بولەك  ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىق جايى دا جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. ويتكەنى بىزدە قىتاي ينۆەستورلارىنا بارىنشا جاعداي جاسالعان. ونداعى ماقسات «ۇلى جىبەك جولىن» ىزگى نيەتپەن جالعاستىرۋ.

ينۆەستورلار لەگى ودان ءارى تولاستاماۋى ءۇشىن ءبىز دە ولارعا بارىنشا جايلى ورتا قالىپتاستىرۋعا تىرىسىپ-اق كەلەمىز. بىراق ەلىمىزدىڭ ەكونوميكا سالاسىنىڭ ماماندارى شەتەلىك ينۆەستورلاردى سالىقتان بوساتۋدىڭ ولقى تۇستارى بارىن اشىپ ايتتى.

«سالىق كودەكىسى قاراپيىم ءارى تۇسىنىكتى بولۋى كەرەك. بىزدەگى ءبىرىنشى ولقىلىق وسى سالىق قۇجاتى تۇسىنىكسىز. قوسىمشا قۇن سالىعىن تومەندەتۋ، پاتەنت الۋ ءوزىمىزدىڭ وتاندىق ينۆەستورلارعا جەڭىل ەمەس. ءبىز، كەرسىنشە، شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ جاعدايىن جاسايمىز. بۇل دۇرىس ەمەس. ءار نارسەنىڭ شەگى بولۋى كەرەك. شەتەلدىك ينۆەستورلارعا دا تالاپ قويا بىلگەنىمىز ءجون. قازاقستاندا شەتەلدىك ينۆەستورلار نەگىزگى ينۆەستور بولا المايدى. ۇلتتىق ينۆەستورلار ساناتىن جاساقتاۋىمىز كەرەك.  ىشكى ساياساتتى، ەكونوميكانى وركەندەتەتىن ۇلتتىق ينۆەستورلار بولادى. ال شەتەلدەن ەنەتىن ينۆەستورلار  ءوز مۇددەسىن، ءوز پايداسىن ويلاپ تۇرادى»،-دەيدى ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتورى ءجۇمادىلدا باياحمەتوۆ.

ەكونوميست-عالىمنىڭ بايىپتاۋىنشا، قازىر قىتاي قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى دەگەن كومپانيالارىنا كاپيتالىن سالىپ جاتىر. رەسەي مەن بەلارۋستەن گورى قىتايعا قازاقستانمەن جۇمىس ىستەۋ ءتيىمدى بولىپ وتىر. «بىراق بىزگە قىتاي ينۆەستورلارىنىڭ يكەمىنە يىلە بەرۋگە بولمايدى. سوندىقتان الداعى ۋاقىتتا وزىندىك تالاپ-تىلەكتەر قويا بىلگەنىمىز دۇرىس» دەيدى ءجۇمادىلدا باياحمەتوۆ.

جالپى، مامانداردىڭ بايىپتاۋىنشا، ءبىز مۇنداي ينۆەستيتسيانى سوناۋ 1993 جىلدارى نارىقتىق ەكونوميكاعا ەنگەن تۇستا تارتۋىمىز كەرەك ەدى.

«سول كەزدەن باستاپ ەلگە ينۆەستيتسيا اعىلا باستاعاندا قازىرگىدەي شەتەلدىك ينۆەستورلارعا سونشالىقتى كىرىپتار بولىپ وتىرمايتىن با ەدىك»،-دەيدى «بارومەتر» تالداۋ ورتالىعىنىڭ مامانى داۋرەن ارىن.

«ءبىز ءبىرىنشى ۇلتتىق ەكونوميكانى كوتەرۋدى ماقسات تۇتتىق. وسى ورايدا جاس مامانداردى مەملەكەتتىك باعدارلامالار اياسىندا شەتەلدە وقىتتىق. ولارعا ارنايى مەملەكەتتىك گارنتتار بولدىك.  ونداعى ماقساتىمىز سول ماماندار كەلىپ ەكونوميكامىزعا جاڭا رەڭك بەرۋى ءتيىس ەدى. بىراق قازاقستاننىڭ «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن وقىپ كەلگەن جاستارى كەڭسەلەردەن شىقپاي قالدى. ولاردى ءوندىرىس ورىندارىنا جىبەرۋ جۇمىستارىن قولعا الا الماي جاتىرمىز. ءبىز مامانداردى شەتەلدە نە ءۇشىن وقىتتىق؟! دامىعان ەلدەردىڭ ءىس-تاجىريبەسىن مەڭگەرىپ، ونى وزىمىزدە پايدالانۋىمىز كەرەك ەدى. ال بىزدەگى بولاشاقتىقتار بىردەن مينيسترلىك كرەسلوعا جايعاسادى. سوسىن بىزدە اقىلعا سىيمايتىن رەفورمالاردى قازاقى ورتاعا تىقپالاۋ جاعى باسىم. ارتىنان ونىڭ ءتيىمسىز ەكەنى دە اڭعارىلىپ قالادى. قازىر ءبىز قىتايدىڭ ينۆەستيتسياسىنا قىزىعىپ وتىرمىز. كۇنى ەرتەڭ سول قىتايدىڭ ەكسپانتسياسىنا جۇتىلىپ كەتپەۋ ءۇشىن بىزگە ءوز مۇددەمىزدى جوعارى قويا ءبىلۋ كەرەك.  ويلانارلىعى، ەڭ العاش نارىقتىق ەكونوميكاعا وتكەن تۇستان مولىنان ينۆەستيتسيا تارتىپ، سونى ساۋاتتى ۇقساتا بىلگەنىمىزدە جاعداي قازىرگىدەن دە تۇراقتى بولار ەدى. ەكونوميكانى قۇراتاتىن جالعان ستاتيستيكا. بولاشاقتا وسى كوزبوياۋشىلىقتان، ناۋقانشىلدىقتان ارىلعانىمىز دۇرىس»،-دەدى ەكونوميست-ساراپشى داۋرەن ارىن.

قارلىعاش زارىققانقىزى، 

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى 

پىكىرلەر