قازاق حالقى استى جوعارى باعالاپ، قادىرلەي بىلگەن. سوندىقتان قازاقتار ادام قاجەتتىلىكتەرىنىڭ ىشىندە تاعامدى جوعارى قويعان. «استان ۇلكەن ەمەسسىڭ»، «ەردى قورلاساڭ ساستىرار، استى قورلاساڭ قۇستىرار» دەگەن سەكىلدى ەسكەرتپە سوزدەر، ماقال- ماتەلدەر وسىنىڭ دالەلى. قاي زاماندا، قالاي ايتىلعانىنا قاراماستان، حالىق استى قۇرمەتتەۋدىڭ جولىن، ونى ازىرلەۋدىڭ كوزىن، رەتىن تابا بىلگەن. ەل مەن ەلدى تاتۋلاستىرۋدى، جاقسىلار مەن جايسانداردى قۇرمەتتەۋدى، وزدەرىنىڭ مىرزالىق، مارتتىك ۇلگىلى، ونەگەلى قاسيەتتەرى مەن ارتىقشىلىقتارىن، ەل داۋلەتىن قازاق كەڭ داستارقانى ارقىلى ياعني اس، قوناقاسى ارقىلى كورسەتكەن.
مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان اتا -بابامىزدىڭ نەگىزگى اسى- ەت پەن سۇتبولعان. ەتتى قۋىرىپ، اسىپ جەگەن. ال سۇتتەن كوپتەگەن استار دايىنداعان. سيىر، قوي سۇتتەرىنەن قۇرت، كىلەگەي، قايماق، ىرىمشىك، سارى ماي تاعى دا باسقا تاعامدار ازىرلەگەن. وسى استاردىڭ بارلىعىن دايارلاۋدى قازاق ايەلدەرگە جۇكتەگەن.
قازاق ايەلدەرى تاعامداردى جازدا دا، قىستا دا بۇزباي ساقتاۋدىڭ ءادىس-تاسىلدەرىن بىلگەن.
ولار سۇتتەن جاسالاتىن قايماق، ىرىمشىك، سارى ماي، شۇبات، قىمىز، قۇرت سەكىلدى تاعامداردى شەبەر دايىنداعان. باسقا تاعامدارعا قاراعاندا، ءسۇتتىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە.سەبەبى،ء سۇت جانە سۇتتەن جاسالاتىن تاعامدار دەنساۋلىققا وتە پايدالى. ول اس قورىتۋ بەزدەرىنىڭ جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىن ۇنەمى جاقسارتىپ وتىرادى. ونىڭ ۇستىنە ءسۇت ونىمدەرىنىڭ دارۋلىك قاسيەتى دە بار ەكەن. ولار ەمدەۋ، الدىن الۋ، ديەتالىق تاعام رەتىندە دە قولدانىلادى. ال، جىلقىنىڭ سۇتىنەن ازىرلەنەتىن قىمىزدىڭ ەمدىك قاسيەتى ەرتەدەن بەلگىلى. وندا جۇرەكتىڭ جۇمىس ىستەۋىن جاقسارتاتىن دارۋمەندەر بار. سونىمەن بىرگە، شۇبات تا دەنساۋلىققا وتە پايدالى ەكەن.
وسى استاردىڭ پايداسىن مەديتسينا پايدا بولماي تۇرىپ- اق بىلگەن اتا-بابامىز ناعىز دانىشپان بولعان دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. بۇرىن قىمىز، شۇباتىن ءىشىپ، قۇرت-ىرىمشىگىن جەپ-اق حالقىمىز دەرتتىڭ الدىن العان. اتا-بابامىزدىڭ الىپ تۇلعالى، باتىر دا دانا بولۋىنىڭ ءبىر سىرى وسى بولۋى دا ابدەن مۇمكىن.
سۇتتەن جاسالاتىن قازاقتا قۇرت، قاتىق ،قىمىز شۇبات، ءسۇت كوجە، سۇزبە، كوبىك، ەجىگەي تاعى دا باسقا تاعامدار بارشىلىق. جانە ول تاعامداردىڭ باسىم بولىگىنىڭ قالاي ازىرلەنەتىنى حالىققا بەلگىلى. الايدا تانىس ەمەس قازاق تاعامدار دا قانشاما. مىسالى، ءوزىم جاقىندا عانا ەجىگەي دەگەن تاعامدى ءبىلدىم. وسى تاعامنىڭ قالاي جانە نەدەن ازىرلەنەتىنى ماعان وسى ۋاقىتقا دەيىن بەيمالىم ەدى. ۇلتتىق تاعامدار تۋرالى جازىلعان ءۇش كىتاپتى وقىعانمىن. بىراق، ول كىتاپتاردا ەجىگەي تۋرالى كەزىكتىرمەپپىن. كىتاپتاردا جازىلماعان اس ءتۇرىن مەن عالامتوردان بىردەن تاپتىم.
ەجىگەي — قوي سۇتىنەن دايىندالعان تاعام. ول قايناتىلعان قاتىق پەن سارى ىرىمشىكتىڭ قوسپاسىنان ازىرلەنەتىن ءدامى ءتاتتى، ءوزى جۇمساق بولاتىن اس ەكەن.
بۇدان دا باسقا ءبىز بىلمەيتىن ۇلتتىق تاعام تۇرلەرى كوپ دەپ ويلايمىن. نەگىزىنەن بىزدە ۇلتتىق تاعامداردىڭ ۇمىت بولىپ بارا جاتقانى شىندىق. ال، بۇعان سەبەپ، ءتۇرلى تاعامداردىڭ، سونىڭ ىشىندە، باسقا ەلدەن كەلگەن استاردىڭ كوبەيۋى. بىراق، بۇل تاعامداردىڭ پايداسىنان زيانى باسىم ەكەنىن زەرتتەۋشىلەردىڭ ءوزى دالەلدەپ وتىر. ماسەلەن، بارلىق دۇكەندەردە ساتىلاتىن امەريكاندىقتاردىڭ جىلدام ازىرلەنەتىن گامبۋرگەر، چيزبۋرگەر، حوت- دوگ سەكىلدى تاعامدارى دەنساۋلىققا زيان. جانە دە ادامنىڭ تەز تولىسۋىنا سەبەپشى بولادى. مىنە، وسى سەكىلدى باسقا ەلدەن كەلگەن استاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ پايداسىنان زيانى باسىم بولسا دا، بارلىق دۇكەندەردە وسى تاعامدار ساتىلادى، ال ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق تاعامدارىمىزدى ەش دۇكەننەن تابا المايسىڭ. تەك قۇرتتى عانا ساناۋلى دۇكەندەردەن تابۋعا بولادى. بۇلاي كەتە بەرسە، ۇلتتىق تاعامدارىمىز جويىلىپ كەتە مە دەپ قاۋىپتەنەمىن.
