Qazaq halqy asty joǧary baǧalap, qadırlei bılgen. Sondyqtan qazaqtar adam qajettılıkterınıŋ ışınde taǧamdy joǧary qoiǧan. «Astan ülken emessıŋ», «Erdı qorlasaŋ sastyrar, asty qorlasaŋ qūstyrar» degen sekıldı eskertpe sözder, maqal- mätelder osynyŋ dälelı. Qai zamanda, qalai aitylǧanyna qaramastan, halyq asty qūrmetteudıŋ jolyn, ony äzırleudıŋ közın, retın taba bılgen. El men eldı tatulastyrudy, jaqsylar men jaisandardy qūrmetteudı, özderınıŋ myrzalyq, märttık ülgılı, önegelı qasietterı men artyqşylyqtaryn, el däuletın qazaq keŋ dastarqany arqyly iaǧni as, qonaqasy arqyly körsetken.
Mal şaruaşylyǧymen ainalysqan ata -babamyzdyŋ negızgı asy- et pen sütbolǧan. Ettı quyryp, asyp jegen. Al sütten köptegen astar daiyndaǧan. Siyr, qoi sütterınen qūrt, kılegei, qaimaq, ırımşık, sary mai taǧy da basqa taǧamdar äzırlegen. Osy astardyŋ barlyǧyn daiarlaudy qazaq äielderge jüktegen.
Qazaq äielderı taǧamdardy jazda da, qysta da būzbai saqtaudyŋ ädıs-täsılderın bılgen.
Olar sütten jasalatyn qaimaq, ırımşık, sary mai, şūbat, qymyz, qūrt sekıldı taǧamdardy şeber daiyndaǧan. Basqa taǧamdarǧa qaraǧanda, süttıŋ alatyn orny erekşe.Sebebı, süt jäne sütten jasalatyn taǧamdar densaulyqqa öte paidaly. Ol as qorytu bezderınıŋ jūmys ısteu qabıletın ünemı jaqsartyp otyrady. Onyŋ üstıne süt önımderınıŋ därulık qasietı de bar eken. Olar emdeu, aldyn alu, dietalyq taǧam retınde de qoldanylady. Al, jylqynyŋ sütınen äzırlenetın qymyzdyŋ emdık qasietı erteden belgılı. Onda jürektıŋ jūmys ısteuın jaqsartatyn därumender bar. Sonymen bırge, şūbat ta densaulyqqa öte paidaly eken.
Osy astardyŋ paidasyn medisina paida bolmai tūryp- aq bılgen ata-babamyz naǧyz danyşpan bolǧan desek, artyq aitqandyq emes. Būryn qymyz, şūbatyn ışıp, qūrt-ırımşıgın jep-aq halqymyz derttıŋ aldyn alǧan. Ata-babamyzdyŋ alyp tūlǧaly, batyr da dana boluynyŋ bır syry osy boluy da äbden mümkın.
Sütten jasalatyn qazaqta qūrt, qatyq ,qymyz şūbat, süt köje, süzbe, köbık, ejıgei taǧy da basqa taǧamdar barşylyq. Jäne ol taǧamdardyŋ basym bölıgınıŋ qalai äzırlenetını halyqqa belgılı. Alaida tanys emes qazaq taǧamdar da qanşama. Mysaly, özım jaqynda ǧana ejıgei degen taǧamdy bıldım. Osy taǧamnyŋ qalai jäne neden äzırlenetını maǧan osy uaqytqa deiın beimälım edı. Ūlttyq taǧamdar turaly jazylǧan üş kıtapty oqyǧanmyn. Bıraq, ol kıtaptarda ejıgei turaly kezıktırmeppın. Kıtaptarda jazylmaǧan as türın men ǧalamtordan bırden taptym.
Ejıgei — qoi sütınen daiyndalǧan taǧam. Ol qainatylǧan qatyq pen sary ırımşıktıŋ qospasynan äzırlenetın dämı tättı, özı jūmsaq bolatyn as eken.
Būdan da basqa bız bılmeitın ūlttyq taǧam türlerı köp dep oilaimyn. Negızınen bızde ūlttyq taǧamdardyŋ ūmyt bolyp bara jatqany şyndyq. Al, būǧan sebep, türlı taǧamdardyŋ, sonyŋ ışınde, basqa elden kelgen astardyŋ köbeiuı. Bıraq, būl taǧamdardyŋ paidasynan ziiany basym ekenın zertteuşılerdıŋ özı däleldep otyr. Mäselen, barlyq dükenderde satylatyn amerikandyqtardyŋ jyldam äzırlenetın gamburger, chizburger, hot- dog sekıldı taǧamdary densaulyqqa ziian. Jäne de adamnyŋ tez tolysuyna sebepşı bolady. Mıne, osy sekıldı basqa elden kelgen astardyŋ köpşılıgınıŋ paidasynan ziiany basym bolsa da, barlyq dükenderde osy taǧamdar satylady, al özımızdıŋ ūlttyq taǧamdarymyzdy eş dükennen taba almaisyŋ. Tek qūrtty ǧana sanauly dükenderden tabuǧa bolady. Būlai kete berse, ūlttyq taǧamdarymyz joiylyp kete me dep qauıptenemın.
