امانگەلدى كەڭشىلىكۇلى. فلوبەردىڭ ماحابباتى

3754
Adyrna.kz Telegram

قۇرمەتتى دوستارىم! ەڭبەك دەمالىسىمدى پايدالانىپ، «فلوبەردىڭ سەرتى مەن دەرتى» اتتى ۇلكەن ەڭبەگىمنىڭ ەكىنشى ءبولىمىن تامامداۋعا تاياپ قالدىم. قۇداي قالاسا، ناۋرىز مەيرامىنا دەيىن بىتىرەتىن شىعارمىن. ءبىر جازعانىمدى ءجۇز رەت وڭدەپ، تاڭعى ساعات التىدان تۇرىپ، ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن شىعارماشىلىقتىڭ قىزىعىنا باتىپ جاتقان جاعدايىم بار.
مىنا قىتايدان شىققان جامان اۋرۋ ەلدى الاڭداتىپ جىبەردى عوي. ۋايىمداماڭىزدار، ءبارى جاقسى بولادى. جامان نارسەنى ويلاي بەرگەنشە، جاقسى دۇنيە وقي وتىرىڭىزدار دەگەن نيەتپەن، جازىپ جاتقان كولەمدى ەسسەمنىڭ ءبىر كىشكەنتاي ۇزىگىن الەۋمەتتىك جەلىدەگى دوستارىمنىڭ نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون سانادىم.

فلوبەردىڭ ماحابباتى

فلوبەردىڭ ومىرىندە تاعدىر جولىقتىرعان ارۋلار از بولعان جوق. بىراق، ول ءبىر-اق ايەلدى - ەليزا شلەزەنجەردى عانا شىن كوڭىلىمەن بەرىلىپ ءسۇيىپ، ونىمەن بىرگە بولۋدى كوزى جۇمىلعانشا ارماندادى. ادەمى بيكەشتىڭ بەينەسىن ول جۇرەگىندە ماڭگى ساقتاپ، شىعارمالارىندا سۋرەتتەلگەن ارۋلاردىڭ كەسكىن-كەلبەتىنە عاشىعىنىڭ جاراتىلىسىنا ءتان سۇلۋلىقتىڭ بەلگىلەرىن سىيلادى. ەمما بوۆاري، سالامبو، ماري ارنۋ ت.س.س. كەيىپكەرلەرىنىڭ قايتالانباس وبرازىن سومداعاندا ۇنەمى ساعىم بۇلتتارىنىڭ اراسىنان مۇنارلاعان سۇيىكتىسىنىڭ سۇلباسى سۋرەتكەرلىك قيالىنىڭ بەسىگىن تەربەپ، سەزىمىنە قانات ءبىتىرىپ، كوز الدىنان كەتپەي تۇرىپ الدى. ارينە، ول كەيىپكەرلەردىڭ بارىنەن ەليزانىڭ تۇپبەينەسىن قازىمىرلانىپ ىزدەۋدەن اۋلاقپىز. ايتكەنمەن، ءجۇز جەردەن وبەكتيۆتى بولۋعا تىرىسسا دا ەركىنە كونبەي قويىپ، تاسجۇرەك سۇلۋدىڭ ءتاتتى لەبىزىنە زار بولعان بوزبالانىڭ ءۇمىتسىز ازابى، نازاسى مەن ءۇنسىز تولعاعان زارى سۋرەتكەر شىعارمالارىندا ءىزىن قالدىرماي تۇرا العان جوق.
«ول ەرەكشە جاراتىلعان سۇلۋ ايەل بولدى، - دەپ ەسىنە الادى ەليزانى ۇلى قالامگەردىڭ دوسى ماكسيم ديۋ كان. – سوپاقتاۋ كەلگەن بەتى ادەمى مۇسىنىنە جاراسىپ، تەگىستەلىپ تارالعان قارا ءشاشى جەلبىرەپ، ەزۋىنە كۇلكى ءۇيىرىلىپ تۇراتىن. بىراق كوزىندە ەرەكشە مۇڭ بار ەدى. باداناداي قارا كوزدەرى كۇلىمسىرەپ، اق تىستەرى مارجانداي جارقىرايتىن. ول ۇنەمى نەرو اتتى ءداۋ توبەتىن ەرتىپ جۇرەتىن».
شىن ماحاببات اسىقپاي كەلىپ، ادامنىڭ اقىل-ويى مەن جۇرەگىن بىرتە-بىرتە جاۋلاپ، وزىنە باعىندىرادى. ال، عاشىقتىق دەرتى شىرپىداي تەز تۇتانىپ، پەندە بالاسىنىڭ ەسىن الىپ، ەركىن بيلەپ سەزىمىن كوزدى اشىپ-جۇمعانشا ورتكە وراندىرادى.
فلوبەر ءالى بۇعاناسى بەكىپ، قابىرعاسى قاتا قويماعان ون بەس جاسىندا ەليزا شلەزەنجەردى كەزدەيسوق جولىقتىرىپ، عاشىق بولىپ قالعاندا، ءجۇزى جىلى كەربەز كەلىنشەكتىڭ ءومىر بويى ءسۇيىپ وتەتىن باقىتسىز ماحابباتىنا اينالارىن بىلگەن جوق. ۇلى ماحاببات كورىنگەن گۇلگە قونا بەرەتىن كوبەلەك ەمەس. بال اراسى گۇلدىڭ ەڭ ادەمىسىنە، ەڭ تاتتىسىنە قوناتىنىنداي، ۇلى ماحاببات تا ءوز ۇياسىن جانى سۇلۋ، رۋحى بيىك ادامداردىڭ جۇرەگىنە سالادى.
جازدىڭ كۇنگى سول ءبىر وقيعانى ول كەيىن ەليزانى جۇرەگى ەزىلە جازداپ، ەلجىرەپ ساعىنعاندا قايتا-قايتا ەسىنە الدى. ءبىر كورۋدى ارمانداعاندا، كەشەگى كۇننىڭ اينەگىن ءسۇرتىپ، وتكەن ۋاقىتتىڭ تەرەزەسىنەن سىعالاپ، ىشتەي ەگىلدى. ءبارى دە، جاڭا عانا اياقتالعان تويداعى شاتتىققا تولى كوڭىل-كۇيدىڭ اسەرىندەي ەسىندە ساقتالىپ قالىپتى.
جەر اياعى كەڭىپ، تابيعات-انا جازعى كويلەگىن كيە سالىسىمەن فلوبەرلەردىڭ ءۇي-ءىشى جالعىز عانا قوناق ءۇيى بار ترۋۆيل قالاشىعىنا قوناقتاپ كەلگەن ەدى. كەزدەيسوقتىق پا، الدە تاعدىر ما، كىم ءبىلسىن، ولاردىڭ جانۇياسى سول جىلى ايەلىمەن جانە بالاسىمەن وسى جاقتا دەمالىپ جاتقان، مۋزىكالىق باسپاگەر موريس شلەزەنجەردى جولىقتىرىپ، جازعى دەمالىستارىن بىرگە وتكىزدى. كۇيەۋى مەن ەمشەكتەگى ءسابيى بار ايەلگە عاشىق بولۋ گيۋستاۆتىڭ ءوڭى تۇگىل، ءۇش ۇيىقتاسا دا تۇسىنە كىرمەگەن – ۇياتتى ءىس. بىراق اقىلدىڭ امىرىنە كونبەي كەتەتىن سەزىمدى اۋىزدىقتاۋعا كەيدە پاراسات قۇدىرەتىنىڭ دە كۇشى جەتپەي قالاتىن كەزدەرى بولادى ەكەن-اۋ!
ءتۇبىت مۇرتى ەندى تەبىندەي باستاعان بوزبالا ءبىر كورگەننەن ەليزاعا قۇلاي عاشىق بولىپ قالىپ، ۇيقىسى قاشىپ، تاڭ اتقانشا كىرپىكتەرى جەلىمدەنبەي قويدى. قولىن قانشا سوزسا دا الىستاعى ايعا جەتكىزە الماسىن بىلگەنىمەن، لاپىلداپ جانىپ بارا جاتقان وتتاي سەزىمى باسقا ەشتەڭەنى ويلاتپاي، تۇندە توسەكتە جاتىپ ءسوز قۇدىرەتىنىڭ سيقىرىمەن سۇيگەن جانىنىڭ سۇگىرەتىن سالدى. «ۇزىن بويلى، سىمباتتى، قىر مۇرىندى، كوركىنە اقىلى ساي – سۇلۋ كەلىنشەك. ادەمى، ءساندى تارالعان ءشاشتارى يىعىنا توگىلىپ ءتۇسىپ تۇر. قيعاش قاستارىنىڭ استىنداعى كوزدەرى جۇلدىزدارداي جىمىڭدايدى».
زامانداستارى جاس كەزىندە گيۋستاۆتىڭ وتە كورىكتى، بويى ۇزىن، قاسى كومىردەي قارا، ادەمى جىگىت بولعانىن ايتادى. جازۋشىنىڭ كوزىن كورگەن بيكەشتەردىڭ ءبىرى «ول گرەكتەردىڭ قۇدايىنداي سۇلۋ ەدى» دەپ فلوبەردىڭ جىگىتتىڭ سۇلتانى بولعانىن ەسىنە الادى. ءارى داۋلەتتى، ءارى تالانتتى، ءارى كورىكتى ازاماتقا تالاي قىزدار سىرتىنان عاشىق تا بولىپ جاتتى. الايدا، كامىلەتكە تولماعان بوزبالانىڭ جۇرەگىنە وزىنەن بەس جاس ۇلكەن، ەمشەكتەگى بالاسى بار ەليزا شلەزەنجەر ءبىرجولا ۇيالاپ الدى. جاتسا دا، تۇرسا دا ول تەك ەليزانى قيالداپ، اڭساپ، ارمانداپ، ءبىر كورۋگە اسىق بولىپ، سۇيگەن جۇرەگى توزاقتىڭ وتىندا جانىپ، كۇندىز كۇلكىسىنەن، تۇندە ۇيقىسىنان ايىرىلدى.
عاشىقتىق دەرتى رۋحىن قاۋسىراتىپ، جىگەرىن قۇم قىلعانىمەن ۇيالشاق، ءارى كىسىكيىك جىگىتتىڭ ەرتەڭ-اق جىبەك ماتاداي قولىنان سۋسىپ كەتۋى مۇمكىن قىمباتتىسىنىڭ قاسىنا بارىپ تىلدەسۋگە تاۋەكەلى جەتپەدى. جۇلدىزدارى سۇيىكتىسىنىڭ جانارىنداي جىمىڭداعان تۇندەردە ويلاپ تاپقان سۇلۋ سوزدەردى ايتۋعا قايتا-قايتا وقتالىپ، باتىلى جەتپەي ورتا جولدان تالاي مارتە توقتادى. امالى تاۋسىلىپ، ەليزاعا قالاي جاقىندارىن بىلمەي جۇرگەن كۇندەردىڭ بىرىندە ونداي مۇمكىندىك اياق استىنان تۋا كەتتى.
ەليزانىڭ كۇيەۋى تىشقاننىڭ مۇرنىن قاناتا المايتىن ادال، اۋزىن اشسا جۇرەگى كورىنەتىن گيۋستاۆتى جاقسى كورەتىن. كەيدە ەكەۋى كەشكە اتپەن سەرۋەندەپ، كوڭىل كوتەرەتىن. ءبىر كۇنى ول ايەلىمەن تەڭىزدى تاماشالاپ قايتۋدى ۇيعارىپ، گيۋستاۆتى دا وزدەرىمەن بىرگە دەمالۋعا شاقىردى.
جانى جاي تابا الماي جۇرگەن بەيباق سول كۇنى تۇڭعىش رەت عاشىعىمەن تىلدەسىپ، اق جەلكەننىڭ استىندا يىقتارى ءتۇيىسىپ، ءبىر-بىرىنە جاقىن وتىردى. ماحابباتتىڭ الاساپىران داۋىلى ىشىندە الاسۇرىپ جاتقان بوزبالانىڭ قولى رابايدا ەليزانىڭ كويلەگىنە ءتيىپ كەتىپ، قاسىرەتتىڭ ءتاتتى سەزىمى جۇرەگىنىڭ نازىك تالشىقتارىن تولقىتىپ جىبەردى. سۇلۋ بيكەشتىڭ سىڭعىرلاعان كۇلكىسىنەن ءلاززات الىپ، تال شىبىقتاي بۇرالعان ءمىنسىز مۇسىنىنە ول سول كۇنى كوزى تويماي قايتا-قايتا قارادى. كوڭىلى شاتتانعان ەليزا ماقپال داۋىسىمەن وعان تالاي سىر شەرتكەنىمەن، ايداي سۇلۋ ارۋدىڭ ايتقان سوزدەرىنىڭ ەشقايسىسى دا باقىتتان باسى اينالىپ، ابدىراپ قالعان گيۋستاۆتىڭ ەسىندە قالماپتى.
ەرلى-زايىپتى شلەزەنجەرلەر جاز اياقتالا سالىسىمەن ترۋۆيلدەن كەتىپ قالدى، فلوبەرلەردىڭ وتباسى دا رۋانعا ورالىپ، وقۋ جىلى باستالىپ گيۋستاۆ قايتادان مەكتەپ پارتاسىنا وتىردى. ءسۇيۋدىڭ ازابىن عانا ەمەس، ەندى مىنە ايىرىلىسۋدىڭ كۇيىگىن دە تارتقان بوزبالا ەليزانى ۇمىتا الماي، كەۋدەسىنە كەپتەلگەن دىبىسسىز وكىسىگىن، سەزىم بۇرقاسىنىن كىمگە ايتارىن بىلمەي قاپالاندى. جۇرەگىندەگى سىناعىن سالعان ماحاببات ءورتى ءورشي ءتۇسىپ، ەسىن جوعالتىپ، جىندانعان سەزىمىمەن ارپالىستى.
ەكى جىلدان كەيىن ون جەتى جاسقا تولعان گيۋستاۆ سۇيگەن جانىنا ءسوز ايتا الاتىن جاسقا كەلگەنىنە كوزى جەتىپ، ومىرلىك سەرىگى بولۋعا ۇسىنىس جاساۋ ءۇشىن ەليزانى ىزدەپ ترۋۆيلگە كەلدى. وكىنىشكە قاراي، ول قالاعا قۇستاي ۇشىپ جەتكەندە شلەزەنجەرلەردىڭ جانۇياسى ول جاقتان ءبىرجولا كەتىپ قالعان ەكەن. جانىن قويارعا جەر تاپپاعان فلوبەر دەرتىنە داۋا بولاتىن ەمدى ەندى شىعارماشىلىقتان ىزدەپ، مۇڭىن قالامعا، جان سىرىن اق پاراققا اقتارىپ اقىنعا اينالىپ، كەزىندە باستاپ، كەيىن تاستاپ كەتكەن «ەسالاڭنىڭ ەستەلىكتەرى» كىتابىن قايتا جالعاستىرىپ، جازعى دەمالىستا ەليزا شلەزەنجەردى جولىقتىرىپ، وعان قالاي عاشىق بولعانى تۋرالى پوۆەسىن جازۋعا قۇلشىنا كىرىستى. ماحاببات پوەماسىن جازىپ بولعاننان كەيىن دە عاشىقتىق داۋىلىنىڭ بورانى باسىلماي، قايتا ۇدەي ءتۇسىپ، سەزىمىن سۇرگىلەپ، ساناسىن سانسىراتتى. نەشە ءتۇرلى ويلار جانىن شىرماۋىقتاي شىرماپ الدى.
و، ەليزا! ەليزا! الەمنىڭ سەندەي سۇلۋلىعىن سۇيمەۋ مۇمكىن ەمەس ەكەن. ءوزىڭدى ءومىرىمنىڭ ءولىاراسىندا جولىقتىرعانىمدا جاراتۋشىنىڭ نۇرىنان جاراتىلعان پەرىشتە بەينەنى كورگەن بەيباقتاي ەسەڭگىرەپ قالدىم. سول كۇننەن باستاپ شىن عاشىق بولۋدىڭ قانداي ازاپ ەكەنىنە كوزىم جەتىپ، ءوزىڭدى اڭساعاندا جۇرەگىم ساعىنىشتان تالاي رەت ورتەنىپ كەتە جازدادى.
جانىم، ەليزا! سەنشى ماعان. مەن سەنىڭ ماحابباتىڭا بولەنىپ، جۇرەگىڭدى جاۋلاپ الۋ ءۇشىن اۋىر-اۋىر ازاپ شەكتىم. سەنى كەزدەستىرمەگەندە بۇلاقتىڭ سۋىنداي تۇپ-تۇنىق كىرشىكسىز سەزىمگە ءومىر بويى شولىركەپ وتەر مە ەدىم. كىم ءبىلسىن؟
ماحاببات – قۇداي ەكەن. ءوزىڭدى العاش كورگەندە قۇدايدىڭ قۇدىرەتىن سەزگەندەي اقىل-ويىم دۋالانىپ، ەسىمنەن تانا جازدادىم. سەن مەنىڭ جانىمنان دا ارداقتى،ومىرىمنەن دە قىمباتتى اسىلىمسىڭ.
ءومىر دەيمىن-اۋ! بىراق سەن جوق جەردە ومىردە قانداي ماعىنا بار، ەليزا. مىنا جالعان دۇنيەنى سەنىڭ ساۋلەڭ عانا جارىق قىلىپ تۇرعان جوق پا.
و، ەليزا! و، ءتاڭىرىم! و دۇنيەدەن حابار كەلگەن كۇنى مەنىڭ دە سەنى اڭساۋمەن وتكەن جانىمنىڭ ماڭگىلىككە تىنىشتىق تابارىن بىلەمىن. ماڭگىلىك ساپارعا اتتاناردا جانىمنىڭ سەنى عانا كورگىسى كەلىپ، الاسۇراتىنىن سەزەدى جۇرەگىم. جانىم اسپانعا ۇشىپ بارا جاتقان سول ءبىر قايعىلى ساتتە سەن عانا مەنى اياپ، وكسىپ-وكسىپ جىلاشى، ەليزا!
جانارى جاۋدىرەگەن گيۋستاۆ مۇڭعا باتقان تۇنگى اسپانداعى سىنعان ءبىر سەمسەردىڭ شەتىندەي بولىپ تۋعان ايعا تەلمىرە قارادى. عاشىق جۇرەكتىڭ سىرىن ءبىلىپ قويعانداي بولىپ جىمىڭداعان جۇلدىزدار كوڭىلدىڭ شىڭىراۋىندا تۇنشىققان سەزىمدەرىن تۇرتكىلەي ءتۇسىپ ەليزانى كورگىسى كەلگەن قوماعاي قۇشتارلىعى تاڭ اتقانشا باسىلماي قويدى.

(جالعاسى بار.)

پىكىرلەر