كرەديتتى ءۇش ايعا شەگەرۋ: بانك پروتسەنتتى الىپ تاستاي ما؟

پرەزيدەنت توتەنشە جاعدايدا قارجىلاي قيىندىققا تاپ بولعان ازاماتتاردى كرەديت تولەۋدەن ءۇش ايعا بوساتۋدى تاپسىردى. بۇگىندە بانكتەر وسى باستامانى قولداپ، ءوتىنىش قابىلداي باستادى. الايدا ءۇش ايدان كەيىن تولەمنىڭ مولشەرى ارتادى. سەبەبى كرەديتتىڭ سىياقىسى ەسەپتەلەدى. Sputnik قازاقستان  ارتىق تولەمنىڭ قالاي ەسەپتەلەتىنىن ءبىلىپ، كرەديتتى شەگەرۋ ءتارتىبىن زەردەلەپ شىقتى.

كرەديتتى شەگەرۋ – زاڭ تالابى

قازاقستاندا توتەنشە جاعداي جاريالانعان كۇننەن باستاپ ازاماتتىق كودەكستىڭ 359-بابى كۇشىنە ەنەدى. وعان سايكەس، جەكە جانە زاڭدى تۇلعالار توتەنشە جاعدايعا بايلانىستى كرەديت تولەۋدى كەشىكتىرسە، ايىپپۇل مەن ءوسىمپۇل ەسەپتەلمەۋى شارت. بۇدان بولەك، ولارعا قارىزدى كەيىن تولەۋگە مۇمكىندىك بەرىلۋى ءتيىس. وسى نورما بانكتەرگە عانا ەمەس، بارلىق ميكروقارجى ۇيىمىنا، سونىڭ ىشىندە لومباردتار، نەسيە سەرىكتەستىكتەرى مەن قارىز بەرەتىن كرەديتورلارعا دا قاتىستى. توتەنشە جاعداي مەرزىمى 15 ساۋىرگە دەيىن بەلگىلەنسە دە، كوروناۆيرۋس قاۋپى سەيىلەتىن ەمەس. وعان قوسا، رەسپۋبليكا بويىنشا كارانتين شارالارى كۇشەيىپ كەلەدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ توتەنشە جاعدايدا قارجىلاي قيىندىققا تاپ بولعان ازاماتتاردىڭ كرەديتىن كەيىنگە شەگەرۋدى تاپسىردى. ال قازاقستاننىڭ قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى ءتيىستى بۇيرىق شىعارىپ، توتەنشە جاعدايدان زارداپ شەككەن حالىقتىڭ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ قارىزى بويىنشا نەگىزگى بورىش پەن سىياقى سوماسىن تولەۋدى توقتاتا تۇرۋ ءتارتىبىن بەكىتتى.

وتىنىشتەن باسقا قۇجات قاجەت ەمەس

اگەنتتىكتىڭ بۇيرىعىنا سايكەس، جاڭا تالاپتى اقشانى قارىزعا بەرەتىن بارلىق كرەديتتىك ۇيىمدار ورىنداۋى شارت. ولار:

• بانكتەر;
• لومباردتار;
• ونلاين-كرەديتتەۋ كومپانيالارى;
• كرەديتتىك سەرىكتەستىكتەر;
• ميكروقارجى ۇيىمدارى.

ءتارتىپ بويىنشا توتەنشە جاعدايعا دەيىن، ياعني 16 ناۋرىزعا دەيىن بەرىلگەن كرەديتتەر عانا ءۇش ايعا شەگەرىلەدى. ول ءۇشىن قارىز الۋشىنىڭ ءوتىنىشى عانا قاجەت. ءوتىنىشتى ەلەكتروندى پوشتامەن، يا بولماسا،  ءموبيلدى قوسىمشا ارقىلى جىبەرۋگە بولادى. باسقا قۇجات تالاپ ەتۋگە تىيىم سالىنعان. قوسىمشا كەلىسىمشارتتارعا دا قول قويىلمايدى. ال كرەديتتىك ۇيىم قارىز الۋشىنىڭ ءوتىنىشىن قاراپ، ون جۇمىس كۇنى ىشىندە تولەمدەردى ۋاقىتشا توقتاتۋ تۋرالى شەشىم شىعارادى جانە كرەديت العان ادامعا حابارلايدى.

كرەديت شەگەرىلمەۋى مۇمكىن

قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى كرەديتتىڭ نەگىزگى بورىشى مەن سىياقىسى توقتاتىلاتىن جەكە تۇلعالار ساناتىن دا انىقتادى. ولار:

• ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مۇگەدەكتەرى مەن قاتىسۋشىلارى;
• ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مۇگەدەكتەرى مەن قاتىسۋشىلارىنا تەڭەستىرىلگەن ادامدار;
• 1 جانە 2 توپتاعى مۇگەدەكتەر; مۇگەدەك بالالارى بار نەمەسە ولاردى تاربيەلەۋشى وتباسىلارى;
• قازاقستان ۇكىمەتى بەكىتەتىن اۋرۋلار تىزىمىنە كىرەتىن كەيبىر سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ اۋىر تۇرلەرىمەن اۋىراتىن ادامدار;
• جاسىنا قاراي زەينەت دەمالىسىنا شىققان زەينەتكەرلەر;
• كامەلەتكە تولعانعا دەيiن اتا-انالارىنان ايىرىلعان جيىرما توعىز جاسقا تولماعان جەتىم بالالار مەن اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار;
• ورالماندار;
• ەكولوگيالىق ءزىلزالالار، تابيعي جانە تەحنوگەندى سيپاتتاعى توتەنشە جاعدايلار سالدارىنان تۇرعىن ۇيىنەن ايىرىلعان ادامدار;
• "التىن القا", "كۇمىس القا" القالارىمەن ناگرادتالعان نەمەسە بۇرىن "باتىر انا" اتاعىن العان، سونداي-اق I جانە II دارەجەلى "انا داڭقى" وردەندەرىمەن ناگرادتالعان كوپبالالى انالار;
• كوپبالالى وتباسىلار;
• مەملەكەتتiك نەمەسە قوعامدىق مiندەتتەرiن، اسكەري قىزمەتiن ورىنداۋ كەزiندە، عارىش كەڭىستىگىنە ۇشۋدى دايىنداۋ نەمەسە جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە، ادام ءومiرiن قۇتقارۋ كەزiندە، قۇقىق ءتارتiبiن قورعاۋ كەزiندە قازا تاپقان (قايتىس بولعان) ادامداردىڭ وتباسىلارى;
• تولىق ەمەس وتباسىلار;
• اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الۋشىلار;
• جۇمىسسىزدار.

بۇيرىقتا كرەديتتى شەگەرۋدىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى دە بەلگىلەنگەن. سونىڭ ىشىندە كارانتيننىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى جۇمىستان ۋاقىتشا ايىرىلۋ، اقىسىز دەمالىسقا شىعۋ، جۇمىستان شىعىپ كەتۋ، كىرىستىڭ ازايۋى جانە تاعى باسقا جاعدايلار بار. قارىز الۋشىنىڭ قارجىلىق جاعدايىنىڭ ناشارلاعانىن راستايتىن قۇجات ۇسىنۋ تالاپ ەتىلمەيدى. الايدا كرەديتتىك ۇيىم جەكە تۇلعانىڭ قارجىلىق جاعدايىنىڭ ناشارلاماعانىن بىلسە، قارىزدى شەگەرۋدەن باس تارتا الادى.

بيزنەسكە قويىلاتىن شارتتار

شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ كرەديتىن شەگەرۋ ءۇشىن وتىنىشتەن بولەك قارجىلىق جاعدايدىڭ ناشارلانعانىن راستايتىن قۇجاتتار بولۋى قاجەت. سونىڭ نەگىزىندە  قارىزدىڭ تولەمدەرىن توقتاتا تۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانادى. وسى ورايدا ەكونوميكانىڭ ناقتى سالالارى قاراستىرىلعان. ولار:

1. ساۋدا سەكتورى (ازىق-تۇلىك پەن ءدارىحانالار كىرمەيدى);
2. ويىن-ساۋىق-ساۋدا ورتالىقتارى;
3. حالىق تۇتىناتىن تاۋارلاردىڭ دۇكەندەرى;
4. تۋروپەراتورلار;
5. تۋراگەنتتەر;
6. سپورت، تۋريزم جانە قوناق ءۇي بيزنەسى;
7. جولاۋشىلار جانە جۇك تاسىمالداۋ سەكتورى;
8. مەيرامحانالار مەن ءدامحانالار;
9. قوعامدىق تاماقتانۋ سەكتورى;
10. تۇرمىستىق قىزمەت كورسەتۋ;
11. تەاترلار مەن كينوتەاترلار;
12. فوتو جانە بەينە ءتۇسىرۋدى، كورمەلەردى جانە كونفەرەنتسيالاردى قوسا العاندا، بوس ۋاقىتتى جانە دەمالىستى ۇيىمداستىرۋ، مەرەكەلەردى ۇيىمداستىرۋ سالاسى;
13. ءسان سالوندارى جانە فيتنەس ورتالىقتارى.

كرەديت مەرزىمى ۇزارادى

بۇگىندە بانكتەردىڭ بارلىعى دەرلىك كرەديتتى ءۇش ايعا شەگەرۋگە كەلىستى. الايدا ونىمەن بىرگە بارلىق پروتسەنت پەن سىياقى دا شەگەرىلىپ وتىر. وسىلايشا، كرەديتتىڭ مەرزىمى ۇزارادى، ال ءۇش ايدىڭ تولەمىن كەيىن وتەۋگە تۋرا كەلەدى. "بانكتەر كرەديتتى قالاي شەگەرەدى؟ ولار قارىزدى پرولونگاتسيا، ياعني كرەديتتى ۇزارتۋ ارقىلى ءۇش ايعا شەگەرىپ جاتىر. ارتىق تولەم دە جازىلادى. سوندا ءسىزدىڭ تولەمدەرىڭىز تومەن قاراي ءتۇسىپ وتىر. ال ارتىق تولەم بولماۋى ءتيىس", - دەيدى تاۋەلسىز ساراپشى نۇرجان بياكاەۆ. نەگىزى، كرەديت ءۇش ايعا شەگەرىلگەندە قارىزدىڭ سوماسى وزگەرمەيدى. پروتسەنتتەر دە قالادى. بىراق كرەديتتىڭ مەرزىمى ۇزارادى. سودان ارتىق تولەم شىعادى. سەبەبى كرەديتتىڭ مەرزىمىنە بانكتىڭ سىياقىسى جۇرەدى. قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى نۇرلان ءابدىراحمانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى كەزدە قارجى ۇيىمدارىمەن، ەڭ الدىمەن، بانكتەرمەن ناقتى مەحانيزم پىسىقتالىپ جاتىر. "نەگىزگى ماقسات، بىرىنشىدەن، توقتاتىلعان تولەمدەر ۋاقىت وتە كەلە كەلىسىمشارتتا كورسەتىلگەن تولەمدەردەن اسپاۋى قاجەت. سوندا ادامدار ارتىق اقشا تولەمەيدى. قازىر وسىنى تالقىلاپ جاتىرمىز. ناتيجەسىن قوسىمشا حابارلايمىز", - دەپ اتاپ كورسەتتى ءابدىراحمانوۆ. ازىرشە، ناقتى شەشىم جوق.

توقاەۆتىڭ ۇستانىمى

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ توتەنشە جاعداي كەزىندە بانكتەردىڭ كرەديتكە پروتسەنت ەسەپتەيتىنىن بىلەدى. ءوزىنىڭ سوڭعى ۇندەۋىندە پرەزيدەنت كاسىپكەرلەردىڭ بۇل پروتسەنتتەردى دە الىپ تاستاۋدى سۇراعانىن ايتقان بولاتىن. وسى ورايدا توقاەۆ بانكتەر پروتسەنت الماسا، شىعىنعا ۇشىرايتىنىن جەتكىزدى. ال بانكتەر - ەكونوميكانىڭ اجىراماس بولىگى. دەگەنمەن، مەملەكەت باسشىسى پروتسەنت جاعىنان دا جەڭىلدىك جاساۋعا بولادى دەپ سانايدى. ول بانكتەر ءۇشىن قيىن ساتتەر بولعاندا مەملەكەت ولارعا ايتارلىقتاي كومەك كورسەتكەنىن ەسكە سالدى. قازىرگى كەزدە حالىققا جانە وتاندىق بيزنەسكە بانكتەردىڭ قولداۋلى قاجەت ەكەنىن جەتكىزدى. پرەزيدەنتتىڭ سوزىنە قاراعاندا، قاجەت بولسا، قوسىمشا ديرەكتيۆتى شارالار قابىلدانادى. ول دەگەنىمىز، ءتيىستى تالاپتى ورىنداۋعا مىندەتتەۋى مۇمكىن.