اي حان، مەن ايتپاسام بىلمەيسىڭ،
ايتقانىما كونبەيسىڭ.
شابىلىپ جاتقان حالقىڭ بار،
ايماعىن كوزدەپ كورمەيسىڭ،
قىمىز ءىشىپ قىزارىپ،
ماستانىپ قىزىپ تەرلەيسىڭ،
وزىڭنەن باسقا حان جوقتاي
ەلەۋرەپ نەگە سويلەيسىڭ، -
دەپ، حاننىڭ ەلدى ءوز بەتىمەن بيلەپ-توستەۋ، قاھارى تۇسكەن ادامىن ءولىم جازاسىنا كەسۋ حاقىسىنان ايرىلىپ، رۋباسى اقساقالدارسىز ەشبىر ماسەلەنى شەشە المايتىن كۇيگە جەتۋىن جىرمەن جەتكىزگەن دالا فيلوسوفى اسان قايعى بابامىز.يا، مەنىڭ وسى ماقالام دا جەلمايا ءمىنىپ، جەر كەزگەن اسان قايعى فيلوسوفياسىنا ارنالماق.
ەڭ الدىمەن اسان قايعى كىم دەگەن ساۋالعا جاۋاپ بەرەر بولساق، اسان قايعى:
- اقىن
- جىراۋ
- فيلوسوف، اقىلشى، بي
- رەفورماتور، مەملەكەت قايراتكەرى
- ەل بولاشاعى ءۇشىن قىزمەت ەتكەن ۇلى بابامىزدىڭ ءبىرى.
اتى اڭىزعا اينالعان ءبىرتۋار تۇلعا اسان قايعى ءسابيتۇلى ءبىر دەرەكتەردە ەدىل بويىندا دۇنيەگە كەلگەن. قازاق تاريحشىسى قۇرمانعالي حاليتۇلى «تاۋاريح حامسا» اتتى كىتابى بويىنشا، اسان قايعى-شىڭعىس حاننىڭ زامانداسى ۇلان مايقى ءبيدىڭ التىنشى ۇرپاعى.بۇل-قازاق حالقىنىڭ «تۇگەل ءسوزدىڭ ءتۇبى ءبىر،ءتۇپ اتاسى مايقى بي» دەگەن ماقالىنداعى مايقى،شىڭعىس حاننىڭ تاريحتان بەلگىلى اسكەرباسىلارىنىڭ ءبىرى ءۇيسىن مايقى ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك.
اسان قايعىعا قاتىستى اڭىزداردى ءوز كەزىندە بىرقاتار ش.ءۋاليحانوۆ، گ.پوتانين سەكىلدى ەتنوگراف-عالىمدار ءوز زەرتتەۋ نىسانىنا اينالدىرعان ەدى. ش.ءۋاليحانوۆ اسان ەسىمىن ءوزىنىڭ زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىندە بىرنەشە رەت اتاپ كورسەتكەن. زەرتتەۋشى عالىم اسان ابىزدى قازاق حانى جانىبەك حاننىڭ بيلىك قۇرعان تۇسىمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، دالا حالقى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءپاسلساپاشى اسان قايعى تۋرالى اڭىزدار مەن ونىڭ ادامگەرشىلىك تۋرالى وسيەتتەرىن اۋزىنان تاستامايتىنىن باسا ايتىپ وتەدى. سونىمەن قاتار، عالىم گ.پوتانين دە اسان قايعى تۋرالى اڭىزدارعا كوڭىل ءبولىپ، كوشپەلىلەر فيلوسوفى تۋرالى ەكى اڭىز نۇسقاسىن جازىپ العان. تاعى ءبىر زەرتتەۋلەردە اتاقتى بەركە حان جوشىنىڭ ءۇشىنشى ۇلى، باتۋدىڭ ءىنىسى دۇنيەدەن قايتقان سوڭ التىن وردانىڭ تاعىنا تالاسقان حاندار باياندى بيلىك قۇرا الماعان. سونداي بايانسىز حانداردىڭ ءبىرى ۇلىق مۇحاممەد بولعانى ايتىلادى. بەلگىلى جازۋشى م.ماعاۋين ءوز ەڭبەگىندە: "قازاق "ورمانبەت حان ولگەندە، ون سان نوعاي بۇلگەندە" دەپ كۇي تارتادى. حالىق اڭىزدارىندا قازاق-نوعايدىڭ ايىرىلۋىن ورمانبەت حاننىڭ ەسىمىمەن بايلانىستىرادى. ءتىپتى ورمانبەت حان ولەرىندە ايتقان ەكەن دەگەن بىرەر شۋماق جىر دا بار:
تاۋدان اققان بۇلاقتىڭ
اياعى تارتار تەڭىزگە،
ساندى ايداعان باي بولسا —
قۋانباي قويماس ەگىزگە،
جاقسىدان تۋعان جاماندى
جامانداي بەرمە، جاراڭدار،
و دا بىر تارتپاي قالماس نەگىزگە.
بۇل ورمانبەتتى قازاق شەجىرەسى جəنە كەيبىر زەرتتەۋشىلەر كəدىمگى تاريح-تان بەلگىلى ۇلۇع-مۇحاممەد حان دەپ تۇسىنەدى» —دەگەن پىكىردى العا تارتادى. اسان قايعىنىڭ ەرەن زور تالانتىن ەرتە بايقاعان ۇلىق-مۇحاممەد ونى وزىنە اقىلشى، باس بي ەتىپ، سارايىندا ۇستايدى. اسان جىراۋ سول التىن وردا حانىمەن بىرگە ەل بيلەۋىنە ارالاسادى.سونىمەن قاتار زەرتتەۋشى ق.حاليد «تاۋاريح حامسا» ەڭبەگىندە اساننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋراسىندا ەل اۋزىنان تاريحي دەرەكتەر جيناپ، اسان قايعىنىڭ ءومىر سۇرگەن مەزگىلىن انىقتاۋعا تىرىسادى. اسان قايعىنى اۋەلى كىشى مۇحاممەد حان جانىندا سارايدا بولعان، كەيىن ۇلىق-مۇحاممەد حان قاسىندا بولعان دەگەن پىكىر ايتقان بولاتىن. بۇل پىكىردىڭ زەرتتەۋشى-عالىم ءا.دەربىسالين تاريحي شىندىققا سايكەس ەمەستىگىن اتاي وتىرىپ، اڭىز اساندى جانىبەك زامانىنىڭ ادامى ەتىپ كورسەتەتىنىن ايتادى. عالىم م.اۋەزوۆ «قازاق حالقىنىڭ ەپوسى مەن فولكلورى» اتتى ەڭبەگىندە اسان قايعى تۋرالى ويدى تولعاي وتىرىپ، ول تۋرالى اڭىزداردى حالىق اڭساعان ارمان-تىلەك بەينەلەنگەن كەيىپكەر ەكەنىن اڭعارتادى.
اسان قايعى شىعارماشىلىعىندا نەگىزگى ورىن الاتىن قازاق حالقىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن ارقاۋ ەتكەن فيلوسوفيالىق-ناقىلدىق جانرلار: تولعاۋ، تەرمە، شەشەندىك سوزدەر بولىپ تابىلادى. «قىرىندا كيىك جايلاعان»،«اي، حان يەم، مەن ايتپاسام، بىلمەيسىڭ»,«قۇيرىعى جوق، جالى جوق»,«ەدىل بول دا، جايىق بول»,«قىرىندا كيىك جايلاعان»، «تازا ءمىنسىز اسىل تاس», «بۇل زاماندا نە عارىپ؟»، «ەستى كورسەڭ كەم دەمە»، «كولدە جۇرگەن قوڭىر قاز» سىندى ءاربىر تولعاۋىنىڭ وزىندىك ءمان-ماعىناسى بار.
ەل ىشىندەگى شەجىرە سوزدەر مەن كۇي اڭىزدارىنا قاراعاندا، اسان قايعى حالىق قامىن ويلاعان اقىلگوي، دانا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە داۋلەسكەر كۇيشى دە بولعان. ءبىرشاما كۇيلەردىڭ اتى مەن اڭىز اڭگىمەسى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ايتىلىپ ءجۇر. الايدا اسان ابىزدىڭ بۇگىنگى كۇنگە «ەل ايرىلعان»، «اسان قايعى»، «جەلمايانىڭ ءجۇرىسى»، «زار» سياقتى ساناۋلى كۇيلەرى عانا جەتكەن. جۇرت ساناسىنان ويىپ ورىن العان اسان - حالىق باقىتىن،ەل تىنىشتىعىن ويلاعان دانا ءارى دارا قاريا.
ەل ارالاپ، جەر كەزگەن اسان قايعىنىڭ نەگىزگى ارمانى حالىققا جايلى قونىس ىزدەۋ بولعاندىعى بارشامىزعا ءمالىم. جەلماياسىن ءمىنىپ اپ، اسان قايعىنىڭ ارالاعان جەرلەرىنە ايتقان سىندارى مەن بەرگەن انىقتامالارى سول ءوز زامانىنىڭ تالاپ - تىلەكتەرى مەن حالىق جاعدايىنان تۋعان بولجامدار بولسا كەرەك. فولكلورلىق دەرەكتەر بويىنشا، اسان قايعى قازاقستاننىڭ جانە ورتا ازيانىڭ جەرىن جەلماياسىنا ءمىنىپ كوپ كەزگەن اقىلگوي، دانا بولىپ سۋرەتتەلەدى. ونىڭ بارماعان جەرى، باسپاعان تاۋى جوق دەسەك تە بولادى. سەبەبى جەر ءجانناتىن ىزدەپ، تابۋ - باياعى قورقىت زامانىنان كەلە جاتقان الەۋمەتتىك سارىن. كوشپەندىلەر فيلوسوفى اتانعان اسان قايعى ءوز زامانىنداعى قوعامدىق ومىرگە ۇڭىلە قاراپ، حالىقتىڭ تارتىپ وتىرعان اۋىر ازابىن - اش جالاڭاشتىق، جۇت، اپات، ءوزارا قىرقىسقان جاۋگەرشىلىك، الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتى كورىپ نازالاندى، كۇڭىرەنىپ، قايعىرادى. ونىڭ عايىپتان ارمانداعان جەرۇيىعى - سۋى ءسۇت، توپىراعى ماي، تاسى التىن، اعاش باسى تولعان جەمىس-جيدەك، جۇرت قايعى-قاسىرەتتەن اۋلاق قۇتتى قونىس، وعان جەتكەن ەلدى جاۋ المايدى، وندا ەل الاسى، رۋ تالاسى جوق، "قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالايدى،" - دەپ ساناعان بولاتىن.
اسان جىراۋدىڭ جەر تۋرالى سىندارى تەرەڭ فيلوسوفيالىق ماعىنا-سىمەن حالىق ەسىندە قالعان. كوپتەگەن سىندارى əلى كۇنگە دەيىن وز ماعى-ناسى مەن ماڭىزىن جوعالتپاعان. سونداعى اسان قايعىنىڭ جەلمايانى جەل-ءدىرتىپ جۇرىپ əر جەرگە، سۋعا، تاۋعا ايتقان سىندارىنىڭ ءبىرشاماسىنا توقتالساق:
- ياسسى قالاسىن (قازىرگى تۇركىستان) ولاردىڭ قوجا-مولدالارىن كورگەندە: «اي، قارىس جەرى ءبىر ارىق، جەر سورلىسى مۇندا ەكەن، ايەلى سەمىز، ءورى ارىق، جۇرت سورلىسى مۇندا ەكەن»،— دەپتى.
- شىمكەنت پەن سايرامدى كورگەندە: «ەكى باسسا بىر بازار،مالدا بەرەكە بولمايتۇعىن، ەكى باسسا بىر مازار،باس-تا بەرەكە بولمايتۇعىن، بازارى جاقىن بايىماس، مازارى جاقىن كوبەي-مەس»، — دەگەن ەكەن.
- الاتاۋعا كەلگەندە:ءتۇنى سۋىق، كۇنى ىستىق، جەر دالاسى،
انانىڭ ەمشەگىندەي ساي سالاسى.
ءتورت ەلى توپىراق استى التىن ەكەن،
ىشپەي-جەمەي توياتىن اينالاسى، —
دەپتى. اسان جەرۇيىقتى ىزدەۋدە دەرەكتەر بويىنشا اق وردادان باستاپ، جەتى وزەنگە شەيىن ساپار شەگەدى. دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىن ارالايدى. الايدا ونىڭ بارعان جەرلەرى وزىنە ۇنامايدى.قاي جەرگە بارسا دا، سول جەردىڭ وزىنە ۇنامايتىن تۇستارىن ايتىپ كەتكەن. تۇركى حالىقتارىنىڭ كوشپەلى قوعام وركەنيەتىنىڭ وكىلدەرى اراسىندا تاريحتا اسان قايعىعا تەڭ كەلەتىن تاريحي تۇلعا جوق. اساننىڭ جەرۇيىقتى ىزدەۋىن ميفتىك قۇبىلىس دەپ قاراستىرىپ، قيال جانرىنداعى اڭىز ەرتەگىلەر قاتارىنا جاتقىزۋعا مۇلدە بولمايدى. اسان قايعى تانىم مەن تۇيسىكتەردىڭ توعىسۋىنان جاڭا مازمۇندى قورىتىندىلار شىعارىپ وتىردى. جەرۇيىقتى ىزدەۋ بارىسىندا اسان جۇرگەن جەرىندەگى جاقسى قونىسقا، جامان قونىسقا باعا بەرىپ وتىردى. اسان قايعى جاراتۋشىنىڭ مەيىرىمدىلىگىنە ءۇمىت ارتۋ ارقىلى سابىرلىق ساقتاپ، پەندەگە تۇسىنىكسىز ءوزىنىڭ "كەزبەلىك” فيلوسوفياسىنىڭ جۇيەسىن جاساعان. كوشپەلى وركەنيەتتى قۇتقارۋ ءۇشىن اسان ادامداردى تابيعاتقا، دۇنيە قۇبىلىستارىنا زەر سالۋدى ايرىقشا ناسيحاتتايدى. اساننىڭ ىزدەگەنى ادامعا اللادان جىبەرىلگەن العاشقى اقيقاتتى تابۋ، سوعان كوز جەتكىزۋ. تابيعات زاڭدىلىقتارىنىڭ ادام ومىرىنە بايلانىسى جونىندە اسان وي-تۇجىرىمى ناقتىلى. ادامنىڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرى تابيعاتتىڭ اسەمدىلىك زاڭدىلىقتارىنان ءتالىم الىپ، ءنار الىپ وتىرۋى ءتيىس. ادام بويىنداعى ىزگى قاسيەتتەردىڭ قالىپتاسۋىنىڭ العىشارتتارى تابيعاتتاعى شىنايى ۇيلەسىمدىكتەن، سۇلۋلىقتان باستاۋ الادى. سوندىقتان دا اسان قايعى ەستەتيكالىق ماسەلەلەردى، ولاردىڭ قوعامداعى كورىنۋى، شەشىلۋ باعامدارىنا توقتالا بەرمەگەن. ادامعا اسا قاجەتتى كوشۋ-قونۋ پروتسەسىندە كەزدەسەتىن قولايسىز تابيعات قۇبىلىستارى، اسىرەسە مال اسىراۋعا قولايسىز بولسا دا، تىرشىلىكتىڭ باسقا سالالارىنا قاجەتتىلىگىن دالەلدەپ، انىقتاپ ايتقان. جەرۇيىق يدەياسىن بۇكىل حالقىنىڭ قامىن ويلاعان اسان قايعىنىڭ ەلدى ىنتىماق،بىرلىككە، شىنايى تۇسىنىستىككە،ادال ەڭبەگى ارقىلى مامىراجاي ومىرگە جە-تۋگە شاقىرعانى دەپ تۇسىنگەنىمىز ءجون.
ەل مۇددەسى مەن جۇرت قامىن ءوز مىندەتىم دەپ ساناعان جىراۋدىڭ شىعارمالارىندا قاشاندا ءومىر شىندىعىنان وي ءتۇيۋ، جيناقتاۋلار باسىم. مۇندا قوعامدىق ءمانى بار ءىرى ماسەلەلەرمەن قاتار، ادامدار اراسىنداعى الۋان قارىم-قاتىناستار مەن سولار تۋرالى سىندارى دا قوسا ايتىلادى. ماسەلەن، ادامگەرشىلىك پەن زۇلىمدىق، بايلىق پەن كەدەيلىك، دوستىق پەن دۇشپاندىق، ادالدىق پەن ارامدىق، ادىلدىك پەن جاۋىزدىق، بىلىمدىلىك پەن ناداندىق سەكىلدى كۇردەلى ماسەلەلەر كەڭىنەن ءسوز بولىپ ساراپتالادى.
اريستوتەل، كانت، گەگەل سىندى ويشىلداردىڭ توم-توم شىعارمالارىندا، تراكتاتتارىندا قاراستىرىلعان كۇردەلى فيلوسوفيالىق ماسەلەلەر، ديالەكتيكالىق يدەيالار قازاق فيلوسوفياسىندا كەيدە ءبىر اۋىز سوزبەن تۇيىندەلەدى. اسان قايعى تۋىندىلارى دا وسى سوزىمىزگە سايادى. حالىقتى ىنتىماق،بىرلىككە، دوستىققا شاقىرىپ، سوز مارجانىن تىزبەكتەپ، تەرەڭ ويدى توپشىلاپ وتكەن اسان جىراۋ :
تازا مىنسىز اسىل تاس
سۋ تۇبىندە جاتادى،
تازا مىنسىز اسىل سوز
وي تۇبىندە جاتادى.
سۋ تۇبىندە جاتقان تاس —
جەل تولقىتسا شىعادى.
وي تۇبىندە جاتقان سوز —
شەر تولقىتسا شىعادى، —
دەپ كوڭىلدەگى كورىكتى ويدىڭ ادام سەزىمىمەن بايلانىستى تۋاتىنىنا پəل-ساپالىق تۇجىرىم جاساعان. جالپى، ۇلى اقىن سوزدەرىنە تەرەڭدىك پەن ويلىلىق ءتان. ول تەرەڭنەن تولعاپ، قيانداعىنى كوزدەيدى. وتكەندى ەسكە الىپ، وزىنشە وي تۇيىندەيدى. وسىلايشا، اسان قايعى حالىقتىڭ دۇنيەگە دەگەن يدەيالىق قاتىناستارىن ءوز پايىمىمەن قورىتىپ، ونى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرە بىلگەن.
كوپتەگەن زەرتتەۋشىلەر اسان قايعىنىڭ فيلوسوفيا دۇنيەتانىمى ءۇش بولىمگە توپتاستىرىپ، قاراستىرادى:
- ەتيكالىق دۇنيەتانىم – دانا قارت جىراۋدىڭ فيلوسوفيا ويلارىنىڭ وزەگى ىسپەتتەس. ياعني، ادام، ادام بويىنداعى باستى قاسيەتتەرى، ولاردىڭ ءمانى مەن سيپاتى جوعارى يماندىلىق دەڭگەيىندە قاراستىرىلعان.
- اسان قايعى فيلوسوفياسىنىڭ باستى باعىتتارىنىڭ ءبىرى - ادام ءومىرىنىڭ ءمانى، ماقساتى، ءولىمنىڭ راستىعى، قورشاعان دۇنيەنى تانۋ ماسەلەلەرى ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. پوەتيكالىق تانىم جانە فيلوسوفيانىڭ قازاق دۇنيەتانىمىندا ەگىز ۇعىم ەكەنىن اسان جىراۋ ءوز تولعاۋلارىندا تولىق كورسەتىپ بەردى.
- سوڭعى باعىتى رەتىندە اسان قايعى گۋمانيزمىن ايتا الامىز. ادامزاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى تاريحي سانا ارقىلى تۇركى حالىقتارىنىڭ جادىندا ساقتالعان. نوعاي، وزبەك، تۇرىكمەن، قىرعىز، قاراقالپاق سەكىلدى تۇركى حالىقتارى اراسىندا اسان قايعى ەسىمى قۇرمەتپەن اتالادى.
ءسوزىمىزدى تۇيىندەسەك، تاريحتا اتى قالعان ۇلى تۇلعالاردىڭ ارقايسىسىنىڭ وزىندىك ورنى بولادى. قازاق دەيتىن حالىقتىڭ باسىن بىرىكتىرۋدە اسان قايعىداي دانىشپاننىڭ بولۋى قازاق حالقى ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە دەپ بىلەمىز. ءبىزدىڭ ۇلى جۇرتىمىزدىڭ باسىم بولىگى مىڭداعان عاسىر بويىنا كوشپەلى ءومىر سالتىن ۇستاندى. اسان قايعى بابامىز وسى تىرشىلىكتىڭ ءتۇيىنىن تاپتى. ول – جەرۇيىق بولاتىن.سونىمەن قاتار ول ۇلى-ۇلى مەملەكەتتەردىڭ – التىن وردا، نوعايلى ۇلىسى، قازاق حاندىعىنىڭ باس ءبيى، اقىلشىسى، باستاۋشىسى، ەلشىسى، ۇرانشىسى، سول مەملەكەتتىڭ ەڭ باستى قاعيداتتارىن قالىپتاستىرۋشى، قۇراۋشىسى ەدى. اسان قايعى بارلىق جىراۋلىق-داستانشىل اقىنداردىڭ اتاسىنا اينالدى. ول – ۇلتتىق تۇلعا. ول ءوز حالقىنا باقىت تىلەدى،ونىڭ بولاشاعىن ويلاپ قايعىعا باتتى.سول سەبەپتەن اسان قايعى اتانىپ تاريح بەتتەرىندە ەسىمى قالدى.
تەرەڭدەي ۇڭىلگەندە اسان قايعى بابامىز، بۇگىنگى قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ ديپلوماتيالىق مەكتەبىن قالىپتاستىردى. ەل مەن ەلدى جاۋلاستىرماۋ، دوستاستىرۋ،تاتۋلاستىرۋ، بەيبىت ءومىر ءسۇرۋ قاعيداتىن تۇڭعىش رەت الەمنىڭ جارىعىنا الىپ شىقتى. ول ءسوز الەمىنە دە ءوز ورنەگىن سالدى. اسىل سوزدەرمەن ورنەكتەلگەن تولعاۋلار قالدىردى. اسان قايعى – تەك قانا قازاق جۇرتى ەمەس، بۇكىل تۇركى جۇرتشىلىعىنىڭ قاستەرلەپ جۇرگەن ۇلى تۇلعاسى. قازاق ءۇشىن اسان قايعى – حالىقتىڭ جاناشىرى، اقىلگويى، دانىشپانى، ەلدىڭ بىرلىگىن، قامىن،تىنىشتىعىن ويلاعان قايراتكەر.قازاقتىڭ جەر كولەمىن شولىپ، باعا بەرىپ، نەبىر اسىل ويلاردى قالدىرعان اسان قايعى ەسىمى بۇگىن دە، كەلەشەكتە دە ۇمىتىلمايدى.
«ءوزى زوردىڭ بولادى ىعى دا زور» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي، اسان قايعى بابامىز تۋرالى ەڭ اۋەلى ءوز داۋىرىندە ايتىلدى .ونىڭ بىرقاتارى ۋاقىت وتە اڭىز اڭگىمەگە، ەرتەگىگە،تاريحي جىرلارعا اينالدى. اسان ابىز قاريالىق قالىپتا حاننان دا قايمىقپاي ءسوز ايتا الاتىن جارقىن جاراتىلىستىڭ ءدال ءوزى بولعان ەدى. اسان قايعى قازاق حالقىنىڭ وت ءتىلدى،وراق اۋىزدى اقىندارى، ءدىلمار شەشەندەرى مەن كوسەمدەرىنە ۇلگى بولارلىقتاي ابىز ادام دەسەك ارتىق ايتقانىمىز ەمەس.
دانات جاناتاەۆ، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى، فيلوسوفيا عىلىمىنىڭ كانديداتى
مەيىركامال الۋا، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ ماگيسترانتى
دەرەككوز:
https://alashainasy.kz/politic/ulttyik-ideyanyin-uyyitkyisyi--asan-kaygyi-65619
