مەنىڭ ءۇيىم
بار بولعان سوڭ تەرەزە،
ۇقسامايدى ۇيلەر مولاعا.
Ə. ءتۇنياز
مەن ۇيىمدە قورقىپ جاتامىن،
قورقىپ تۇرامىن.
ەركىن بولعانىممەن،
بۇعاۋدا سياقتىمىن.
ءۇيىم قۇلاپ قالاتىن سەكىلدى،
قابىرعاسىنداعى سىزاتتار،
ەدەندەگى جارىقتار
اياق-قولىمدى بايلايتىنداي كورىنەدى.
مەنى تەك ۇرەي بيلەيدى.
جۇرىسىمنەن دە، ءوز داۋسىمنان دا،
ورنىمنان دا...
قورقامىن...
تاۋدىڭ باسىندا تۇر مەنىڭ ءۇيىم،
ۇرەيلەنىپ عۇمىر كەشۋدەمىن.
اتام دا سونداي عۇمىر كەشكەن دەپ ەستىدىم،
ونىڭ اتاسى دا دəل سولاي عۇمىر كەشىپتى
ونى تاستا دەمالعان سۋرەتتەر قايتا-قايتا سىبىرلايدى .
مەنىڭ ۇيىمدە قارلىعاش ۇيا سالىپ،
بۇلبۇل سايراپ،
بايعۇز شاقىرىپ،
قۇستار سامعاۋدا،
دەسە دە، ءبəرىنىڭ داۋىسىنان ۇرەيلى ەركىندىكتى اڭعاردىم.
***
ءۇيدىڭ ءىشى
ء(وز ءسوزى)
مەنىڭ كەۋدە تۇسىمدا
ءبəرىنىڭ ءيسى بار:
قالىقتاسا بالدىڭ ءيسى،
ۋدىڭ ءيسى قاناتىن كەرىپ قاتار ۇشادى.
توزاڭنان تۇك وسىرگەن ءتورت قابىرعامادا
ورمەكشى تورى،
ونداعى كىتاپتاردىڭ
اشىلعان بەتتەرىندەگى
ساناڭدا وي بولىپ قونعىسى كەلەتىن جازۋلاردى،
ادىرناسى ۇزىلەردەي تارتىلعان وقسىز ساداق سۋرەتىن،
كەڭىستىگىمنىڭ ءبəرىن،
جىبەرمەستەي ماتاعان.
مەنىڭ قىزىل تاماق قارلىعاشتارىم دا بار،
وعان دا،
ىستىعى قان ويناعان جۇرەكتەي ۇياسىنا دا،
ورمەكشى تورى ءىلىنىپ،
ونداعى اياعىن قىلمەن بايلاعان بالاپاندارىنىڭ شىرىلى،
قۇلاعىڭا قۇيىلادى.
كىتاپتارىم تۇنشىعادى،
جازۋلارىم تۇنشىعادى،
بالاپاندار تۇنشىعادى،
مەن ۇرەيلەنە باستادىم،
مەن بəرىنەن قورىقتىم،
ورمەكشى تۇگىندەي توزاڭ تىنىسىمدى تارىلتتى،
ورمەكشى تورى كوكىرەگىمدى قىستى.
تەرەزەم شاعىلدى، ەسىگىم ۇرلاندى...
شاعىلعان تەرەزەم – اققان جاسىم،
ۇرلانعان ەسىگىم – ەسكى سۇيەگىم،
تابالدىرىعىم توزدى،
ماڭدايشام مايىستى،
مەن ۇرەي تولعان ءۇيمىن..
***
ۇرەيلى ءۇي
بۇل ءۇي عاسىرلار بويى جەل وتىندە تۇردى،
عاسىرلار بويى ەسىك الدىنان كەرۋەن كوشتى.
كەرۋەن كوشىندە بۇل ءۇي اڭىز بوپ ايتىلدى،
كەرۋەن جۇگىمەن بۇل ءۇي اڭىزعا تولدى...
عاسىرلار بويى شىعىستان سوققان جەل،
ماڭدايشاسىن كەمىردى.
عاسىرلار بويى تەرىستىكتەن سوققان جەل
قابىرعاسىن كەمىردى .
عاسىرلار بويى سوققان جەل
بۇل ءۇي جايلى اڭىزدى،
اڭىزدى جاستانعان كەرۋەن ءىزىن دە ۇشىرىپ جوعالتتى .
عاسىرلار بويى توقتاۋسىز سوققان جەل
بۇل ءۇيدى ۇرەيگە قالدىرىپ،
ءالى سوعىپ تۇر.
قاشان توقتايدى،
جولداعىنى جۇتا جورعالاعان جىلان تەكتى ىزعارلى جەل.
قاشان ۇرەيسىز ءومىر سۇرەدى بۇل ءۇي؟..
اتقا مىنگەن ادام
قوبىز ۇنىنە قاراپ جاساعانداي
دالادان مەن ونى كوردىم،
اسپاننان اڭعا قۇيعىتقان قىران دەرسىڭ،
جەردىڭ بۇ شەتىنەن انا شەتىنە شاپقانىن.
ول دا مەنى كوردى،
مەنىڭ تىلىمدە سويلەدى،
مەن ءوز ءتىلىمدى تۇسىنە الماي تەسىلە قارادىم.
بۇل قىلىعىم ساڭىراۋ ادامنىڭ ەرىن قىبىرىن باققانى.
كەنەت كەرى بۇرىلىپ قۇيعىتا جونەلدى شاڭداتىپ،
ءتۇر-ءتۇسىن كورمەدىم...
نە دەگەنىن بىلمەدىم...
تەك عانا ات تۇياعىنىڭ ءدۇبىرى قۇلاعىمدا قالدى.
ونى
ات تۇياعى مەن جەلگە مىنە كەتكەن شاڭ اراسىنان تاني الماي،
ۇڭىلە قاراپ وزىمە ۇقساتتىم.
***
شەڭبەر
كوپ قاباتتى ۇيلەر كوككە قول سوزعانداي كورىنەدى...
اعاشتار دا تامىرىنان قاشىپ شىققىسى كەپ
نەمەسە تامىرى اعاشتان كەتكىسى كەپ جانتالاسقانداي كورىنەدى.
بۇل راس، ءتىلسىز تۇسىنەر ءتۇس ءىشى،
تۇستە عانا وسىلاي بولار.
الدە ءبىزدىڭ،
ءومىر – ءتۇس،
ءتۇسىمىز ءومىر مە؟
نە ەكەنىن بىلمەيتىن شىعارمىز.
ءبىز دە وزىمىزدەن قاشىپ شىققىمىز كەلەتىندەي،
الدەبىر تەڭىز جاعاسىندامىز،
اعىسى جوق، جاقىندايدى،
تولقىنى جوق، تۇنشىقتىرادى.
"توپان سۋ قاپتادى، ءبىزدى قۇتقاراتىن كەمە بار،
نۇحتىڭ كەمەسى" دەگەن اۋەنگە سىڭگەن باياعى داۋىستار،
وعان اپاراتىن كوپ جولداردى دا ايتادى،
سەنەمىز، سەندىرەدى،
ول نۇح كەمەسى ەمەس ەكەنىن سەزسەك تە ءۇمىت كوزىن اشامىز.
بىزدە تەك ءۇمىت قانا قالدى.
ءوزىمدى ءتۇس كورىپ جاتىرمىن دەپ سەندىرەم،
ءوڭىم بولسا مەن جىندانعان شىعارمىن.
ءتۇسىمىز – شىن ءومىر،
ءومىرىمىز كورگەن ءتۇس سياقتى.
ەشكىم دە قۇتقارمايدى.
***
قىزىل وزەن
ەسىمنەن كەتپەيدى، وزەن جاعاسىندا اكەمنىڭ،
وسى وزەن باسىندا بالاسىنا قانجار قاداعان اكە تۋرالى،
بالا قانىنا مىنا وزەن ءتۇسىن جۇتتىرعانىن ەستىگەنى جايىندا ايتقانى.
وزەنگە قورقا قاراعانىم...
ەسىمنەن كەتپەيدى،
وزەن جاعاسىنداعى سول ساتتىك كورىنىس.
تولقىنعا قاسقايا باعىنعان وزەن جيەگى.
ءوتىپ جاتقان ۋاقىت پەن ەگىز وزەن ءوزىن-ءوزى جۇتىپ جورعالاپ،
ۇساق تولقىندار ءبىر-ءبىرىن جەتەلەي جاعانى قارماپ،
قورقا قاراساڭ ۇرىككەن،
كۇلە قاراساڭ كۇلگەن بەينەگە ەنگەنى.
اكەمە قاراعانىم...
***
جەتكىزۋشى
شاعىلعان قۇمىرا، سىنعان جاپىراق،
الدە كوبەلەكتىڭ سىڭار قاناتى،
ولاردى ءبۇتىن كورگىم كەلەدى،
بالا كەزىڭدە كەمپىرقوساقتىڭ جارتىسىن ىزدەگەنىم سياقتى.
اكەم اكەسىنەن قالعان سىنعان زاتتاردى قايتا جاساپ،
شەشەم اجەسىنەن قالعان ونەرىمەن جىرتىق شەكپەن جامايتىن.
ەكەۋىنە دە قىزىعا المادىم،
ولار ۇيرەنىپ الۋىمدى ءجيى ايتقان.
مەن ولارعا تارتپادىم،
ولاردىڭ جاماپ-جاسقاپ قالدىرعان دۇنيەسى توزعان،
راسى - ۋاقىت ۋىستاپ شاشىپ جىبەردى.
بالالارىما شەشەم تىككەن شەكپەن جانە
اكەم جاساعان ەسكى مىلتىقتىڭ سۋرەتىن عانا كورسەتە الامىن.
ولار مەن ماقتاۋىن اسىرعان سوڭ عانا سۋرەتكە قىزىعا قارايدى.
سوڭعى كەزدە تۇسىمدە
اكەم مەن شەشەم
اۋىلداعى كوپىردەن وتپەكشى بوپ جۇرگەنى...
كوپىرگە سەنبەيتىنى،
رەنىشكە تولى كوزدەرىنە سىزىلعاننان...
بىردە كوپىر جوق سياقتى،
بىردە كوپىر مەن بوپ ەلەستەيدى.
***
جولمەن سويلەسۋ
مەنى ىزدەپ تاپتىڭ با؟
مەن سەنى ىزدەپ اداستىم.
بابام جۇرگەن جول،
مەن سەندەمىن بە؟
قاشان باستالدىڭ؟
قايدا باراسىڭ؟
باعىتىم قايدا ءوزى؟
مەن قايدا بارامىن؟
جيەگىڭدە قۇمعا ونگەن باس سۇيەك،
قاڭعىرعان قاڭباعى سياقتى دالانىڭ.
مەنى دە دəل سولاي ،
ەتىمدى سۇيەگىمە وسىرمەي،
شاش ساۋساقتارىمنان،
قارا جەرگە قادالار تىكەن ءوسىرىپ،
جەلكەندى جەلگە ەرتىپ جىبەرگىم كەلە مە؟
قاڭباق قىپ،
ورالماس ۋاقىت تەڭىزىنە باتىرىپ.
ونسىزدا مەن ۋاقىت تولقىنى سوققان جاعالاۋمىن،
ۋاقىت مەنى كەمىرىپ تاۋىسادى.
نەگە سەندەگى تىم الىس اتىراپقا تۇمان ۇيىپ،
سونشاما مۇنارعا تۇنشىعا تولقيدى.
ەسكى قۇلپىتاس كورىندى،
جارىمىن جەر جۇتقان،
جازۋىن جەل جىرتقان،
مەن وعان ۇزاق قارادىم.
جول...
جول،
سەن قايدا باراسىڭ؟
مەن قايدا بارامىن؟
مەن سەنى جوعالتىپ العانداي سەزىنەم،
اداسىپ قالعانداي سەزىنەم،
جوعالتىقىم كەلمەيدى دەسە دە.
مەن سەنى ىزدەيمىن اداسىپ،
سەن نەنى ىزدەيسىڭ؟
بابام قانىن توككەن جول،
مەن سەندەمىن بە؟؟
***
اڭگىمە
دوستارىممەن شاراپ ءىشتىم،
ماس بولساڭ دۇنيە مولدىرەپ كورىنەدى .
دۇنيەنىڭ ءبəرى وي،
ويدىڭ ءبəرى ءسوز.
ءبىز ايعايعا باستىق دىبىسىمىز اۋانى سىندىرا
ءسىڭىپ كەتتى.
قارعالار، قارعالار اسپاندا اعىپ ءجۇرىپ نەگە
كۇلەدى؟
قارقىلداپ كۇلگەنى نەسى؟
ءبىزدى كورىپ، ءومىر سۇرە المايتىنىمىزعا كۇلكىسى
كەلەر،
كوزىنەن قارا تامشى مولدىرەپ توگىلەردەي...
...تەلەديدارعا قارايمىز،
يران-پارسى قىزىنىڭ جالاڭاش بيىنە قول سوعامىز،
تۇرىكتىڭ ورانعان قىزىنا دا.
بىزگە وسىلاي ءبəرى تاڭسىق،
ءبəرىن قۋراعان قۇمشا سىڭىردىك،
ءبəرى ءبىزدى قۋراعان قۇمشا اعىزىپ الىپ كەتتى.
ءبىز اعىپ كەتتىك،
باعىتىمىزدى بىلمەيمىز،(«اعىسقا قارا» دەيدى )
ءبىز ەشتەمەگە سەنە المايمىز،
سەنەتىن ەشتەمە جوق.
سەنەتىن كىتاپ،
ءدىن ،
اقىنداردىڭ سوزدەرى كۇشتىلەر مۇدەسىنىڭ گۇلى بوپ
ونگەن،
وعى بوپ اتىلعان.
مۇددە ءبəرىن ساتادى ،
مۇددەگە ءبəرى قۇل.
اشسا الاقانىندا،
جۇمسا جۇدىرىعىندا.
بىزدە باعىت جوق ،
باعىتىمىز تۇماننان كورىنبەيدى.
تەڭىزدى ساعىنعانىن ايتتى ءبىرى:
ءىز جوق بولسا دا، باعىت سوندا ...
ءبىرى:
جولدار ءبىزدى اداستىرۋعا دايىن ، جىلقىلار،
تۇيەلەر تاستاما، - دەپ ،
كوككە قول جايدى.
قاناتىن كەسىپ قۇس اسىرايتىن كورشىلەر تۋرالى
ايتىلدى،
ءبىرى قارتتىق جايلى ايتا باستاعاندا،
شولدەگەنىمىز ەسكە ءتۇستى،
سۋ ىشكىمىز كەلدى،
ءبىز ءبəرىمىز وكىندىك ،
بولمەدە تازا سۋدىڭ از قالعانىنا،
ءبىز شولدەدىك،
بىزدە باعىت جوق،
بىزدە سۋ جوق.
***
ەرتوقىم
وزەن جاعاسىندا
ارعى جاعاعا وتە الماي قالعان قايىقتىڭ كەبىن كيىپ
توزعان ەرتوقىم قالىپتى،
سىڭار ۇزەڭگىنى قۇشاققا باسىپ .
ونىڭ قانداي ءبىر تاقىمعا تاق بولىپ ،
قايسى ءبىر ارعىماققا جاراسىپ قونعانىن سەزدىم.
ونى ءبىر جاننىڭ جۇرەگىندەي ايالاپ،
جاڭبىر مەن جەلگە تيگىزبەي قورعاعانىن سەزدىم.
ال ەندى قادىرسىز كۇيىندە
ارعىماق ۇستىندە بولسا تاۋلاردان اساتىن ەرتوقىم
وزەننىڭ ار جاعىنا وتە الماي توزعان .
مەن وعان ۇزاق قاراپ،
الدىڭعى قاسىنا باس سۇيەپ سىبىرلادىم:
"كەشىر، ءبىزدىڭ ارعىماعىمىز جوعالعان" دەپ.
مۇرنىما جىلقىنىڭ ءيسى كەلدى
***
Neopoema
جولاۋشى، مىنا جولدا كۇرەسكەن ىزدەر،
كىمنەن قالعانىن بىلمەيسىڭ،
كىمدىكى ەكەنىن دە ءدال سولاي.
ولار بۇرىن اسقاق تاۋلاردىڭ دا ارقاسىن قاجاعان،
قاجاعان دا جارا سالعان،
جاراعا بىزدەر جول دەپ ات قويدىق.
(جول دەپ اتادىق.)
* * *
ءبىزدىڭ اينالامىزدا ءبىرىن ءبىرى جاسىرعان ىزدەر،
اۋا دەرسىڭ ءبىزدى تورلاعان،
سونىمەن تىنىستاپ وتىرعاندايمىز.
اسپاندى جاپقان،
ءبىزدى دە جاسىرادى.
* * *
ءيا، سەنىڭ اناڭنىڭ دا ءىزى قالعان،
"نەگە اكە ەمەس" دەگەنىڭدى دە بىلەم.
وكىنىش مازاعىنان ول دا وشكەن،
باسقا ءبىرى وشىرگەن.
ءىزدى ءىز جاسىرادى.
انامىزدى ساعىنامىز،
ونىڭ بەينەسى تەك باقىتتى ساتتەر بولىپ جۇرەگىمىزدى جىلىتادى.
ونىڭ ءىزىن جۇرەگىمىزدەن ىزدەيمىز.
* * *
ىزدەرگە قۇممەن گۇلدەر قول سوزعان،
قان دا، تەر دە جاۋعان.
جاڭبىرداي سورعالاپ،
بۇلتتاي ۇيىعان.
وعان كىنالى قۇداي ەمەس،
وعان كىنالى ۋاقىت ەمەس،
وعان كىنالى سايتان ەمەس.
* * *
وعان مۇسىركەي قارايسىڭ،
ىزگە ەمەس، اناڭا ەمەس،
جاڭبىر شايعان تاس ءمۇسىن شالعا،
ول ءىز ۇستىندە وتىرعان بولار،
ونىڭ دا ورنىنا ءىز تۇسەر.
ءمۇسىن ارتىندا قاراڭعى ءىز تىعىلادى،
الدى جارىق، ءىز كولەڭكەلەرى تەربەلگەن.
* * *
گۇل ۇستاعان قىزدى كورگەنىڭدى ەسكە ال،
جالعىز گۇل ونىڭ باسقان ىزىنە دەيىن باقىتتى كورسەتەتىن.
قايتا كەزىككەندە،
سول ءىزدىڭ كورىنبەۋى ساعىنىش وياتادى،
سەنىڭ عانا ەنشىڭ ەمەس،
جوعالتقانىمىز ساعىنىشتىڭ ەسىگىن ءجيى قاعادى،
كوكىرەگىمىزدەگى جۇرەك سياقتى.
جەتەلەپ كەتۋدى كۇتەدى.
* * *
مەنىڭ دالام –
ءبىرىن ءبىرى كەسكىلەگەن،
قاراقوتىرلانعان ەسكى جارلاردىڭ مەكەنى.
تۇلپاردىڭ شابىسى،
ءدارۋىشتىڭ كۇبىرى،
قۇدايدىڭ ايانى كەزگەن.
تاڭ اتقاندا قارا،
كەش باتقاندا قارا،
ءبارىبىر ولار ساعىنىشقا بويالىپ جاتادى،
تامىرداي جۇرەگىڭدى ورايدى.
جولدار، جولدار، سەنى باسىپ ءوتۋ –
جۇرەكتى ساعىنىشپەن ورايتىنىڭ،
ءبىزدى شاقىراتىنىڭ اۋىر.
* * *
ولار ماڭگى وسىلاي كۇرەسەدى،
ءبىرىن ءبىرى ولتىرەدى،
وعان كىنالى ۋاقىت ەمەس،
وعان كىنالى قۇداي ەمەس.
وعان كىنالى سايتان ەمەس.
***
كيە
سەن ماعان قاسقىردى اتپا دەيسىڭ،
ءبىز ۇمىتقامىز ءيتتى تەپپەۋ كەرەگىن،
مالدى باسقا ۇرماۋ كەرەگىن،
ۇمىتقالى قاشان،
Əكەمىز ايتقاندا،
شەشەمىز ايتقاندا،
ەسكە الامىز ءبəرىن.
ءتىپتى، بىز سەندەر سالىپ بەرگەن جولداردى ۇمىت
قالدىرىپ،
جوعالتىپ العانبىز،
توپىراققا سىڭگەن،
جەلگە ۇشقان.
سوسىن گۇل بوپ وسكەن ولار،
سول گۇل دەستەسىن قۋىپ جول ىزدەيمىز،
گۇلدەر سولعان،
گۇلدەر سارعايعان،
ويتكەنى ءبىز كەشىكتىك.
ەندى ءبىز اڭسايمىز ونى،
اۋىرۋحانادا جاتقانداي،
بىراق تابالمايمىز
گۇلگە سىڭگەن،
جەلگە ۇشقان،
بىزدە توپىراققا سىڭەمىز،
جەلگە ۇشامىز،
سول جوعالعان جولدارداي.
باۋىرجان مايتاي
