Meniń úıim
Bar bolǵan soń tereze,
Uqsamaıdy úıler molaǵa.
Ə. Túnııaz
Men úıimde qorqyp jatamyn,
Qorqyp turamyn.
Erkin bolǵanymmen,
Buǵaýda sııaqtymyn.
Úıim qulap qalatyn sekildi,
Qabyrǵasyndaǵy syzattar,
Edendegi jaryqtar
Aıaq-qolymdy baılaıtyndaı kórinedi.
Meni tek úreı bıleıdi.
Júrisimnen de, óz daýsymnan da,
Ornymnan da...
qorqamyn...
Taýdyń basynda tur meniń úıim,
Úreılenip ǵumyr keshýdemin.
Atam da sondaı ǵumyr keshken dep estidim,
Onyń atasy da dəl solaı ǵumyr keshipti
Ony tasta demalǵan sýretter qaıta-qaıta sybyrlaıdy .
Meniń úıimde qarlyǵash uıa salyp,
Bulbul saırap,
Baıǵuz shaqyryp,
Qustar samǵaýda,
Dese de, bəriniń daýysynan úreıli erkindikti ańǵardym.
***
Úıdiń ishi
(Óz sózi)
Meniń keýde tusymda
bəriniń ısi bar:
qalyqtasa baldyń ısi,
ýdyń ısi qanatyn kerip qatar ushady.
Tozańnan túk ósirgen tórt qabyrǵamada
Órmekshi tory,
ondaǵy kitaptardyń
ashylǵan betterindegi
sanańda oı bolyp qonǵysy keletin jazýlardy,
adyrnasy úzilerdeı tartylǵan oqsyz sadaq sýretin,
keńistigimniń bərin,
jibermesteı mataǵan.
Meniń qyzyl tamaq qarlyǵashtarym da bar,
oǵan da,
ystyǵy qan oınaǵan júrekteı uıasyna da,
Órmekshi tory ilinip,
ondaǵy aıaǵyn qylmen baılaǵan balapandarynyń shyryly,
qulaǵyńa quıylady.
Kitaptarym tunshyǵady,
Jazýlarym tunshyǵady,
Balapandar tunshyǵady,
Men úreılene bastadym,
Men bərinen qoryqtym,
Órmekshi túgindeı tozań tynysymdy taryltty,
Órmekshi tory kókiregimdi qysty.
Terezem shaǵyldy, esigim urlandy...
Shaǵylǵan terezem – aqqan jasym,
Urlanǵan esigim – eski súıegim,
Tabaldyryǵym tozdy,
Mańdaısham maıysty,
Men úreı tolǵan úımin..
***
Úreıli úı
Bul úı ǵasyrlar boıy jel ótinde turdy,
Ǵasyrlar boıy esik aldynan kerýen kóshti.
Kerýen kóshinde bul úı ańyz bop aıtyldy,
Kerýen júgimen bul úı ańyzǵa toldy...
Ǵasyrlar boıy shyǵystan soqqan jel,
Mańdaıshasyn kemirdi.
Ǵasyrlar boıy teristikten soqqan jel
Qabyrǵasyn kemirdi .
Ǵasyrlar boıy soqqan jel
Bul úı jaıly ańyzdy,
Ańyzdy jastanǵan kerýen izin de ushyryp joǵaltty .
Ǵasyrlar boıy toqtaýsyz soqqan jel
bul úıdi úreıge qaldyryp,
Áli soǵyp tur.
Qashan toqtaıdy,
joldaǵyny juta jorǵalaǵan jylan tekti yzǵarly jel.
Qashan úreısiz ómir súredi bul úı?..
Atqa mingen adam
Qobyz únine qarap jasaǵandaı
daladan men ony kórdim,
aspannan ańǵa quıǵytqan qyran dersiń,
jerdiń bu shetinen ana shetine shapqanyn.
Ol da meni kórdi,
Meniń tilimde sóıledi,
Men óz tilimdi túsine almaı tesile qaradym.
bul qylyǵym sańyraý adamnyń erin qybyryn baqqany.
Kenet keri burylyp quıǵyta jóneldi shańdatyp,
Túr-túsin kórmedim...
Ne degenin bilmedim...
Tek ǵana at tuıaǵynyń dúbiri qulaǵymda qaldy.
Ony
at tuıaǵy men jelge mine ketken shań arasynan tanı almaı,
Úńile qarap ózime uqsattym.
***
ShEŃBER
Kóp qabatty úıler kókke qol sozǵandaı kórinedi...
Aǵashtar da tamyrynan qashyp shyqqysy kep
nemese tamyry aǵashtan ketkisi kep jantalasqandaı kórinedi.
Bul ras, tilsiz túsiner tús ishi,
Túste ǵana osylaı bolar.
Álde bizdiń,
ómir – tús,
túsimiz ómir me?
Ne ekenin bilmeıtin shyǵarmyz.
Biz de ózimizden qashyp shyqqymyz keletindeı,
Áldebir teńiz jaǵasyndamyz,
Aǵysy joq, jaqyndaıdy,
Tolqyny joq, tunshyqtyrady.
"Topan sý qaptady, bizdi qutqaratyn keme bar,
Nuhtyń kemesi" degen áýenge sińgen baıaǵy daýystar,
Oǵan aparatyn kóp joldardy da aıtady,
Senemiz, sendiredi,
Ol Nuh kemesi emes ekenin sezsek te úmit kózin ashamyz.
Bizde tek úmit qana qaldy.
Ózimdi tús kórip jatyrmyn dep sendirem,
Óńim bolsa men jyndanǵan shyǵarmyn.
Túsimiz – shyn ómir,
Ómirimiz kórgen tús sııaqty.
Eshkim de qutqarmaıdy.
***
QYZYL ÓZEN
Esimnen ketpeıdi, ózen jaǵasynda ákemniń,
Osy ózen basynda balasyna qanjar qadaǵan áke týraly,
Bala qanyna myna ózen túsin juttyrǵanyn estigeni jaıynda aıtqany.
Ózenge qorqa qaraǵanym...
Esimnen ketpeıdi,
Ózen jaǵasyndaǵy sol sáttik kórinis.
Tolqynǵa qasqaıa baǵynǵan ózen jıegi.
Ótip jatqan ýaqyt pen egiz ózen ózin-ózi jutyp jorǵalap,
Usaq tolqyndar bir-birin jeteleı jaǵany qarmap,
Qorqa qarasań úrikken,
Kúle qarasań kúlgen beınege engeni.
Ákeme qaraǵanym...
***
JETKIZÝShI
Shaǵylǵan qumyra, synǵan japyraq,
Álde kóbelektiń syńar qanaty,
Olardy bútin kórgim keledi,
Bala kezińde kempirqosaqtyń jartysyn izdegenim sııaqty.
Ákem ákesinen qalǵan synǵan zattardy qaıta jasap,
Sheshem ájesinen qalǵan ónerimen jyrtyq shekpen jamaıtyn.
Ekeýine de qyzyǵa almadym,
Olar úırenip alýymdy jıi aıtqan.
Men olarǵa tartpadym,
Olardyń jamap-jasqap qaldyrǵan dúnıesi tozǵan,
Rasy - ýaqyt ýystap shashyp jiberdi.
Balalaryma sheshem tikken shekpen jáne
Ákem jasaǵan eski myltyqtyń sýretin ǵana kórsete alamyn.
Olar men maqtaýyn asyrǵan soń ǵana sýretke qyzyǵa qaraıdy.
Sońǵy kezde túsimde
ákem men sheshem
aýyldaǵy kópirden ótpekshi bop júrgeni...
Kópirge senbeıtini,
Renishke toly kózderine syzylǵannan...
Birde kópir joq sııaqty,
Birde kópir men bop elesteıdi.
***
JOLMEN SÓILESÝ
Meni izdep taptyń ba?
Men seni izdep adastym.
Babam júrgen jol,
Men sendemin be?
Qashan bastaldyń?
Qaıda barasyń?
Baǵytym qaıda ózi?
Men qaıda baramyn?
Jıegińde qumǵa óngen bas súıek,
Qańǵyrǵan qańbaǵy sııaqty dalanyń.
Meni de dəl solaı ,
Etimdi súıegime ósirmeı,
Shash saýsaqtarymnan,
Qara jerge qadalar tiken ósirip,
Jelkendi jelge ertip jibergim kele me?
Qańbaq qyp,
Oralmas ýaqyt teńizine batyryp.
Onsyzda men ýaqyt tolqyny soqqan jaǵalaýmyn,
Ýaqyt meni kemirip taýysady.
Nege sendegi tym alys atyrapqa tuman uıyp,
Sonshama munarǵa tunshyǵa tolqıdy.
Eski qulpytas kórindi,
Jarymyn jer jutqan,
Jazýyn jel jyrtqan,
Men oǵan uzaq qaradym.
Jol...
Jol,
Sen qaıda barasyń?
Men qaıda baramyn?
Men seni joǵaltyp alǵandaı sezinem,
Adasyp qalǵandaı sezinem,
Joǵaltyqym kelmeıdi dese de.
Men seni izdeımin adasyp,
Sen neni izdeısiń?
Babam qanyn tókken jol,
Men sendemin be??
***
ÁŃGIME
Dostarymmen sharap ishtim,
Mas bolsań dúnıe móldirep kórinedi .
Dúnıeniń bəri oı,
Oıdyń bəri sóz.
Biz aıǵaıǵa bastyq dybysymyz aýany syndyra
sińip ketti.
Qarǵalar, qarǵalar aspanda aǵyp júrip nege
kúledi?
Qarqyldap kúlgeni nesi?
Bizdi kórip, ómir súre almaıtynymyzǵa kúlkisi
keler,
Kózinen qara tamshy móldirep tógilerdeı...
...Teledıdarǵa qaraımyz,
Iran-parsy qyzynyń jalańash bıine qol soǵamyz,
Túriktiń oranǵan qyzyna da.
Bizge osylaı bəri tańsyq,
Bərin qýraǵan qumsha sińirdik,
Bəri bizdi qýraǵan qumsha aǵyzyp alyp ketti.
Biz aǵyp kettik,
Baǵytymyzdy bilmeımiz,(«aǵysqa qara» deıdi )
Biz eshtemege sene almaımyz,
Senetin eshteme joq.
Senetin kitap,
Din ,
Aqyndardyń sózderi kúshtiler múdesiniń gúli bop
óngen,
Oǵy bop atylǵan.
Múdde bərin satady ,
Múddege bəri qul.
Ashsa alaqanynda,
Jumsa judyryǵynda.
Bizde baǵyt joq ,
Baǵytymyz tumannan kórinbeıdi.
Teńizdi saǵynǵanyn aıtty biri:
Iz joq bolsa da, baǵyt sonda ...
Biri:
Joldar bizdi adastyrýǵa daıyn , jylqylar,
túıeler tastama, - dep ,
Kókke qol jaıdy.
Qanatyn kesip qus asyraıtyn kórshiler týraly
aıtyldy,
Biri qarttyq jaıly aıta bastaǵanda,
Shóldegenimiz eske tústi,
Sý ishkimiz keldi,
Biz bərimiz ókindik ,
Bólmede taza sýdyń az qalǵanyna,
Biz shóldedik,
Bizde baǵyt joq,
Bizde sý joq.
***
Ertoqym
Ózen jaǵasynda
Arǵy jaǵaǵa óte almaı qalǵan qaıyqtyń kebin kıip
tozǵan ertoqym qalypty,
syńar úzeńgini qushaqqa basyp .
Onyń qandaı bir taqymǵa taq bolyp ,
qaısy bir arǵymaqqa jarasyp qonǵanyn sezdim.
Ony bir jannyń júregindeı aıalap,
jańbyr men jelge tıgizbeı qorǵaǵanyn sezdim.
Al endi qadirsiz kúıinde
arǵymaq ústinde bolsa taýlardan asatyn ertoqym
ózenniń ar jaǵyna óte almaı tozǵan .
Men oǵan uzaq qarap,
aldyńǵy qasyna bas súıep sybyrladym:
"Keshir, bizdiń arǵymaǵymyz joǵalǵan" dep.
Murnyma jylqynyń ısi keldi
***
Neopoema
Jolaýshy, myna jolda kúresken izder,
Kimnen qalǵanyn bilmeısiń,
Kimdiki ekenin de dál solaı.
Olar buryn asqaq taýlardyń da arqasyn qajaǵan,
Qajaǵan da jara salǵan,
Jaraǵa bizder jol dep at qoıdyq.
(Jol dep atadyq.)
* * *
Bizdiń aınalamyzda birin biri jasyrǵan izder,
Aýa dersiń bizdi torlaǵan,
Sonymen tynystap otyrǵandaımyz.
Aspandy japqan,
Bizdi de jasyrady.
* * *
Iá, seniń anańnyń da izi qalǵan,
"Nege áke emes" degenińdi de bilem.
Ókinish mazaǵynan ol da óshken,
Basqa biri óshirgen.
Izdi iz jasyrady.
Anamyzdy saǵynamyz,
Onyń beınesi tek baqytty sátter bolyp júregimizdi jylytady.
Onyń izin júregimizden izdeımiz.
* * *
Izderge qummen gúlder qol sozǵan,
Qan da, ter de jaýǵan.
Jańbyrdaı sorǵalap,
Bulttaı uıyǵan.
Oǵan kináli Qudaı emes,
Oǵan kináli Ýaqyt emes,
Oǵan kináli saıtan emes.
* * *
Oǵan músirkeı qaraısyń,
Izge emes, anańa emes,
Jańbyr shaıǵan tas músin shalǵa,
Ol iz ústinde otyrǵan bolar,
Onyń da ornyna iz túser.
Músin artynda qarańǵy iz tyǵylady,
Aldy jaryq, iz kóleńkeleri terbelgen.
* * *
Gúl ustaǵan qyzdy kórgenińdi eske al,
Jalǵyz gúl onyń basqan izine deıin baqytty kórsetetin.
Qaıta kezikkende,
Sol izdiń kórinbeýi saǵynysh oıatady,
Seniń ǵana enshiń emes,
joǵaltqanymyz saǵynyshtyń esigin jıi qaǵady,
Kókiregimizdegi júrek sııaqty.
Jetelep ketýdi kútedi.
* * *
Meniń dalam –
Birin biri keskilegen,
qaraqotyrlanǵan eski jarlardyń mekeni.
Tulpardyń shabysy,
Dárýishtiń kúbiri,
Qudaıdyń aıany kezgen.
Tań atqanda qara,
Kesh batqanda qara,
Báribir olar saǵynyshqa boıalyp jatady,
Tamyrdaı júregińdi oraıdy.
Joldar, joldar, seni basyp ótý –
Júrekti saǵynyshpen oraıtynyń,
Bizdi shaqyratynyń aýyr.
* * *
Olar máńgi osylaı kúresedi,
Birin biri óltiredi,
Oǵan kináli Ýaqyt emes,
Oǵan kináli Qudaı emes.
Oǵan kináli saıtan emes.
***
KIE
Sen maǵan qasqyrdy atpa deısiń,
Biz umytqamyz ıtti teppeý keregin,
Maldy basqa urmaý keregin,
Umytqaly qashan,
Əkemiz aıtqanda,
Sheshemiz aıtqanda,
Eske alamyz bərin.
Tipti, biz sender salyp bergen joldardy umyt
qaldyryp,
Joǵaltyp alǵanbyz,
Topyraqqa sińgen,
Jelge ushqan.
Sosyn gúl bop ósken olar,
Sol gúl destesin qýyp jol izdeımiz,
Gúlder solǵan,
Gúlder sarǵaıǵan,
Óıtkeni biz keshiktik.
Endi biz ańsaımyz ony,
Aýyrýhanada jatqandaı,
Biraq tabalmaımyz
Gúlge sińgen,
Jelge ushqan,
Bizde topyraqqa sińemiz,
Jelge ushamyz,
Sol joǵalǵan joldardaı.
Baýyrjan MAITAI
