مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارات توقاەۆتىڭ قاتىسۋىمەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى اياقتالدى. نازارلارىڭىزعا پرەزيدەنتتىڭ سوزدەرىن ۇسىنامىز.
حالىقتى ۇرەي مەن قورقىنىش بيلەگەن. ءتىپتى ولار وزدەرىنە قاجەت ەمەس دارىلەردى دە ساتىپ الىپ جاتىر. ادامدار الەۋمەتتىك جەلىدەگى ءارتۇرلى كۇماندى اقىل-كەڭەستەرگە قۇلاق اسۋدا. سall-ورتالىقتاردىڭ تاۋلىك بويى قىزمەت كورسەتۋىن قامتاماسىز ەتىپ، جۇمىسىن كۇشەيتۋ كەرەك.
بەدەلدى دارىگەرلەر تەلەمەديتسينا، تەلەارنا جانە الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ەمدەلۋدىڭ دۇرىس جولدارىن ۇيرەتىپ، جۇيەلى تۇردە ءتۇسىندىرۋى قاجەت. ولاي بولماعان جاعدايدا، دۇمبىلەز، الاياق ەمشىلەردىڭ كۇماندى كەڭەستەرى حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا كەسەل كەلتىرەدى.
دارىگەرلەرىمىزدىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ، ولاردىڭ جۇمىسقا قابىلەتتىلىگى مەن ىنتاسىن ارتتىرۋ – وتە ماڭىزدى.
باس سانيتارلىق دارىگەردىڭ پىكىرىنە ەشكىم قۇلاق اسقان جوق. كاسىبي داعدى مەن ۇيىمداستىرۋ جۇمىسى جەتكىلىكسىز بولدى. ناتيجەسىندە، ءبىز گۋمانيتارلىق كومەك الىپ، شەتەلدىك ماماندارعا كەڭەستەرى ءۇشىن العىس ايتىپ وتىرمىز.
تاعى ءبىر كەمشىلىك. ءبىز جۇمىستىڭ تاسىلدەرىن ۇنەمى وزگەرتە بەرەمىز. بۇرىنعى باسشىلىق اياق استىنان ناۋقاستاردى سيمپتومدى جانە سيمپتومسىز دەپ ءبولۋ كەرەك دەپ شەشتى. قازىر بۇل ادىستەمەدەن باس تارتتىق. مىنە، وسىنداي ارەكەتتەر حالىق اراسىندا كۇمان تۋعىزادى.
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ بۇرىنعى باسشىلىعى ۋاقىتتىڭ جەتكىلىكتى بولعانىنا قاراماستان، ىندەتپەن كۇرەسكە ءتيىستى دەڭگەيدە ازىرلەنە المادى. ناۋقاستار سانى جانە باسقا دا كورسەتكىشتەر بويىنشا ولاردىڭ جاساعان بارلىق بولجامدارى قاتە بولدى.
بۇل ماسەلەگە قاتىستى ۇكىمەت تاراپىنان دا ورەسكەل قاتەلىكتەر جىبەرىلدى. مۇنى اشىق ايتۋ كەرەك. داعدارىس كەزىندە تسيفرلاندىرۋ قىزمەتىنىڭ دە ءرولى مۇلدە بايقالعان جوق. تسيفرلىق كوميسسارلار قانداي جۇمىس ءبىتىرىپ جاتىر؟
بۇل توتەنشە جاعداي بولعاندىقتان، پاندەمياعا قاتىستى بارلىق شەشىمدەردى جەدەل قابىلداۋىمىز كەرەك. دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ ۇسىنىستارى مەن تالاپتارى ۇكىمەتتىڭ وزگە مۇشەلەرى مەن اكىمدەر ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە ورىندالاتىن مىندەت بولۋعا ءتيىس.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، پاندەميا كەزىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىن ەرەكشە مارتەبەگە جانە قۇزىرەتكە يە دەپ ەسەپتەڭىزدەر. مينيسترلىككە پاندەميامەن كۇرەس جونىندەگى كۇندەلىكتى ەسەپتىڭ جانە اقپاراتتىڭ بەرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋدى ۇكىمەت پەن اكىمدىكتەرگە تاپسىرامىن.
«جۇمىسپەن قامتۋ جول كارتاسىن» قابىلدادىق. ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن 1 ترلن تەڭگە قارجى بولدىك. بىراق جوسپاردا كورسەتىلگەندەي 255 مىڭ ەمەس، 150 مىڭعا جۋىق ادام عانا جۇمىسقا ورنالاستى. جوبالاردىڭ دەنى، نەگىزىنەن، جوندەۋ جۇمىستارىنا باعىتتالعان.
جوبالاردىڭ 6 پايىزىندا عانا تۇراقتى جۇمىس ورنى قاراستىرىلعان. ونىڭ وزىندە مەملەكەتتىك سەكتورلاردا، ياعني مەكتەپتەر مەن اۋرۋحانالاردا. مۇنداي جۇمىس مەنى قاتتى الاڭداتادى. ۇكىمەت اكىمدەرمەن بىرلەسىپ، شۇعىل تۇردە تۇراقتى جۇمىس ورىندارىن كوبەيتۋگە كىرىسۋى كەرەك.
جوسپارلاۋدىڭ شالالىعى، ساتىپ الۋ قۇنىنىڭ تىم قىمباتتىعى، جەكەلەگەن ءىس-شارالاردىڭ تيىمدىلىگى مەن قاجەتتىگى ءالى دە تۇيتكىلدى ماسەلەلەر بار ەكەنىن كورسەتىپ وتىر. سوندىقتان قاتاڭ باقىلاۋ شارالارىن ەنگىزۋىمىز كەرەك. ايتپەسە بوس سوزدەن ناتيجە شىقپايدى.
ۇكىمەت ەسەپ كوميتەتىمەن بىرلەسىپ 15 قازانعا دەيىن داعدارىسپەن كۇرەسۋ ءۇشىن بولىنگەن قاراجاتتى جۇمساۋدىڭ تيىمدىلىگىنە تالداۋ جاساۋى قاجەت. تالداۋ وڭىرلەر مەن ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندار ەرەكشەلىگىن ەسكەرە وتىرىپ جاسالۋى كەرەك.
بيۋدجەت تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ، ەڭ ءبىرىنشى، ءتيىمسىز شىعىنداردى قىسقارتۋدان باستالۋى كەرەك. 2021 جىلعا ارنالعان بيۋدجەت شىعىندارىن وڭتايلاندىرۋ جۇمىستارى باستالدى. وسى ماقساتتا 1,6 ترلن تەڭگەنى قىسقارتۋ جوسپارلانىپ وتىر. قازىرگى جاعدايدا بۇل ناشار كورسەتكىش ەمەس.
ىندەت ەلدى ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ءالسىز تۇستارىن كورسەتىپ بەردى. پاندەميا كەزىندە حالىقتىڭ تابىسى ازايدى، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارى قىمباتتاي ءتۇستى. ازىق-تۇلىك تاۋارلارى باعاسىنىڭ قىمباتتاۋ يندەكسى ەلدەگى ينفلياتسيا يندەكسىنەن 1,6 ەسەگە استى.
2021 جىلى جەر كودەكسىنىڭ جەكەلەگەن نورمالارىنا جاريالانعان موراتوري اياقتالادى. وسىعان بايلانىستى بۇل ماسەلە جونىندە تۇپكىلىكتى شەشىم قابىلداۋىمىز كەرەك. نەگىزگى ماسەلەنى ايقىنداپ الدىق. جەر شەتەلدىكتەرگە ساتىلمايدى. بۇل ماسەلەگە ەندى ورالمايمىز.
يگەرىلمەگەن جانە ءتيىمسىز يگەرىلگەن جەرلەردى انىقتاپ، ونى الىپ قويۋ ماقساتىمەن عارىشتان مونيتورينگ جاساۋدى زاڭنامالىق تۇرعىدان بەكىتتىك. تۇگەندەۋ بارىسىندا انىقتالعان 12,8 ملن گەكتار يگەرىلمەگەن جەردىڭ 7 ملن گەكتارى مەملەكەتكە قايتارىلدى. جەردى الدىڭ با، ونى يگەرۋ كەرەك.
وسىنداي كۇردەلى كەزەڭدە مەملەكەت حالىق الدىنداعى بارلىق الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەرىنىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىس.
قازىرگى پاندەميا احۋالى جۇمىسپەن قامتۋ سالاسىنا، ازاماتتارىمىزدىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا ايتارلىقتاي تەرىس اسەر ەتەتىنى انىق. سوندىقتان مينيسترلىككە وسى باعىتتا ءتيىستى ۇسىنىستار ازىرلەۋدى تاپسىرامىن.
ۇكىمەتكە جىل سوڭىنا دەيىن 250 مىڭنان استام تۇرعىنى بار ەلدى مەكەندەردى ساپالى ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىرامىن. بۇل حالقىمىزدىڭ 99,3 پايىزىن قامتيدى.
قاشىقتان وقىتۋ ادىسىنە كوشۋ ءىسى ينفراقۇرىلىم مەن ينتەرنەت ساپاسىنا قاتىستى ەلەۋلى ماسەلەلەردىڭ بار ەكەنىن كورسەتتى. مۇعالىمدەردىڭ 20 پايىزدان استامى ۇيلەرىندە تولىققاندى ينتەرنەت پەن كومپيۋتەر جوق بولعاندىقتان، قاشىقتان ءتيىمدى وقىتا المادى.
مەكتەپتەردىڭ بالانسىنداعى 400 مىڭنان استام كومپيۋتەردىڭ تەك 40 پايىزى عانا ىسكە جارادى. بۇل – اكىمدىكتەر مەن مينيسترلىكتىڭ جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى. اكىمدىكتەر جاڭا وقۋ جىلىنا دەرەۋ دايىندالىپ، مەكتەپتەر مەن جەكەلەگەن مۇقتاج وتباسىلاردى قاجەتتى تەحنيكامەن جابدىقتاۋعا ءتيىس.
