Toqaev: Jer şeteldıkterge satylmaidy, endı būl mäselege oralmaimyz

Memleket basşysy Qasym-Jomarat Toqaevtyŋ qatysuymen Ükımettıŋ keŋeitılgen otyrysy aiaqtaldy. Nazarlaryŋyzǧa prezidenttıŋ sözderın  ūsynamyz. Halyqty ürei men qorqynyş bilegen. Tıptı olar özderıne qajet emes därılerdı de satyp alyp jatyr. Adamdar äleumettık jelıdegı ärtürlı kümändı aqyl-keŋesterge qūlaq asuda. Sall-ortalyqtardyŋ täulık boiy qyzmet körsetuın qamtamasyz etıp, jūmysyn küşeitu kerek. Bedeldı därıgerler telemedisina, telearna jäne äleumettık jelı arqyly emdeludıŋ dūrys joldaryn üiretıp, jüielı türde tüsındıruı qajet. Olai bolmaǧan jaǧdaida, dümbılez, alaiaq emşılerdıŋ kümändı keŋesterı halyqtyŋ densaulyǧyna kesel keltıredı. Därıgerlerımızdıŋ densaulyǧyn saqtau, olardyŋ jūmysqa qabılettılıgı men yntasyn arttyru – öte maŋyzdy. Bas sanitarlyq därıgerdıŋ pıkırıne eşkım qūlaq asqan joq. Käsıbi daǧdy men ūiymdastyru jūmysy jetkılıksız boldy. Nätijesınde, bız gumanitarlyq kömek alyp, şeteldık mamandarǧa keŋesterı üşın alǧys aityp otyrmyz. Taǧy bır kemşılık. Bız jūmystyŋ täsılderın ünemı özgerte beremız. Būrynǧy basşylyq aiaq astynan nauqastardy simptomdy jäne simptomsyz dep bölu kerek dep şeştı. Qazır būl ädıstemeden bas tarttyq. Mıne, osyndai äreketter halyq arasynda kümän tuǧyzady. Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ būrynǧy basşylyǧy uaqyttyŋ jetkılıktı bolǧanyna qaramastan, ındetpen küreske tiıstı deŋgeide äzırlene almady. Nauqastar sany jäne basqa da körsetkışter boiynşa olardyŋ jasaǧan barlyq boljamdary qate boldy. Būl mäselege qatysty Ükımet tarapynan da öreskel qatelıkter jıberıldı. Mūny aşyq aitu kerek. Daǧdarys kezınde sifrlandyru qyzmetınıŋ de rölı mülde baiqalǧan joq. Sifrlyq komissarlar qandai jūmys bıtırıp jatyr? Būl tötenşe jaǧdai bolǧandyqtan, pandemiiaǧa qatysty barlyq şeşımderdı jedel qabyldauymyz kerek. Densaulyq saqtau ministrınıŋ ūsynystary men talaptary Ükımettıŋ özge müşelerı men äkımder üşın bırınşı kezekte oryndalatyn mındet boluǧa tiıs. Bır sözben aitqanda, pandemiia kezınde Densaulyq saqtau ministrın erekşe märtebege jäne qūzıretke ie dep esepteŋızder. Ministrlıkke pandemiiamen küres jönındegı kündelıktı eseptıŋ jäne aqparattyŋ berıluın qamtamasyz etudı Ükımet pen äkımdıkterge tapsyramyn. «Jūmyspen qamtu jol kartasyn» qabyldadyq. Ony jüzege asyru üşın 1 trln teŋge qarjy böldık. Bıraq josparda körsetılgendei 255 myŋ emes, 150 myŋǧa juyq adam ǧana jūmysqa ornalasty. Jobalardyŋ denı, negızınen, jöndeu jūmystaryna baǧyttalǧan. Jobalardyŋ 6 paiyzynda ǧana tūraqty jūmys orny qarastyrylǧan. Onyŋ özınde memlekettık sektorlarda, iaǧni mektepter men auruhanalarda. Mūndai jūmys menı qatty alaŋdatady. Ükımet äkımdermen bırlesıp, şūǧyl türde tūraqty jūmys oryndaryn köbeituge kırısuı kerek. Josparlaudyŋ şalalyǧy, satyp alu qūnynyŋ tym qymbattyǧy, jekelegen ıs-şaralardyŋ tiımdılıgı men qajettıgı älı de tüitkıldı mäseleler bar ekenın körsetıp otyr. Sondyqtan qataŋ baqylau şaralaryn engızuımız kerek. Äitpese bos sözden nätije şyqpaidy. Ükımet Esep komitetımen bırlesıp 15 qazanǧa deiın daǧdaryspen küresu üşın bölıngen qarajatty jūmsaudyŋ tiımdılıgıne taldau jasauy qajet. Taldau öŋırler men ortalyq memlekettık organdar erekşelıgın eskere otyryp jasaluy kerek. Biudjet tūraqtylyǧyn qamtamasyz etu, eŋ bırınşı, tiımsız şyǧyndardy qysqartudan bastaluy kerek. 2021 jylǧa arnalǧan biudjet şyǧyndaryn oŋtailandyru jūmystary bastaldy. Osy maqsatta 1,6 trln teŋgenı qysqartu josparlanyp otyr. Qazırgı jaǧdaida būl naşar körsetkış emes. Indet eldı azyq-tülıkpen qamtamasyz etudıŋ älsız tūstaryn körsetıp berdı. Pandemiia kezınde halyqtyŋ tabysy azaidy, äleumettık maŋyzy bar azyq-tülık tauarlary qymbattai tüstı. Azyq-tülık tauarlary baǧasynyŋ qymbattau indeksı eldegı infliasiia indeksınen 1,6 esege asty. 2021 jyly Jer kodeksınıŋ jekelegen normalaryna jariialanǧan moratorii aiaqtalady. Osyǧan bailanysty būl mäsele jönınde tüpkılıktı şeşım qabyldauymyz kerek. Negızgı mäselenı aiqyndap aldyq. Jer şeteldıkterge satylmaidy. Būl mäselege endı oralmaimyz. İgerılmegen jäne tiımsız igerılgen jerlerdı anyqtap, ony alyp qoiu maqsatymen ǧaryştan monitoring jasaudy zaŋnamalyq tūrǧydan bekıttık. Tügendeu barysynda anyqtalǧan 12,8 mln gektar igerılmegen jerdıŋ 7 mln gektary memleketke qaitaryldy. Jerdı aldyŋ ba, ony igeru kerek. Osyndai kürdelı kezeŋde memleket halyq aldyndaǧy barlyq äleumettık mındettemelerınıŋ oryndaluyn qamtamasyz etuge tiıs. Qazırgı pandemiia ahualy jūmyspen qamtu salasyna, azamattarymyzdyŋ äleumettık jaǧdaiyna aitarlyqtai terıs äser etetını anyq. Sondyqtan ministrlıkke osy baǧytta tiıstı ūsynystar äzırleudı tapsyramyn. Ükımetke jyl soŋyna deiın 250 myŋnan astam tūrǧyny bar eldı mekenderdı sapaly internetpen qamtamasyz etudı tapsyramyn. Būl halqymyzdyŋ 99,3 paiyzyn qamtidy. Qaşyqtan oqytu ädısıne köşu ısı infraqūrylym men internet sapasyna qatysty eleulı mäselelerdıŋ bar ekenın körsettı. Mūǧalımderdıŋ 20 paiyzdan astamy üilerınde tolyqqandy internet pen kompiuter joq bolǧandyqtan, qaşyqtan tiımdı oqyta almady. Mektepterdıŋ balansyndaǧy 400 myŋnan astam kompiuterdıŋ tek 40 paiyzy ǧana ıske jarady. Būl – äkımdıkter men ministrlıktıŋ jūmysynyŋ nätijesı. Äkımdıkter jaŋa oqu jylyna dereu daiyndalyp, mektepter men jekelegen mūqtaj otbasylardy qajettı tehnikamen jabdyqtauǧa tiıs.