«زاوچنيكتەرگە» تىقىر تايادى ما؟

ءبىرازدان بەرى الەۋمەتتىك جەلىدە «وچنيكتەر» مەن «زاوچنيكتەردىڭ» پىكىرتالاسى تولاستاماي تۇر. بۇعان سەبەپ تە جوق ەمەس. م.نارىكباەۆ اتىنداعى KAZGUU ۋنيۆەرسيتەتى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەربولات مۇحامەدجان مودەراتورلىق ەتكەن ADAL BILIM جوبالىق ءوفيسى الاڭىندا مەملەكەتتىك ورگان وكىلدەرى مەن ساراپشىلار ءبىلىم سالاسىنداعى سىبايلاس جەمقورلىق ماسەلەسىن تالقىعا سالىپ، ەلىمىزدەگى ۇستازداردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنە قاتىستى ماسەلە دە كوتەرگەن ەدى. وسى ماسەلە كوتەرىلگەلى فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى ۇستازدار توبى قىپ- قىزىل پىكىرتالاس الاڭىنا اينالدى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق بولماس. ونسىز دا ونلاين بالا وقىتىپ، ءبىرىنشى توقساننىڭ باعاسىن شىعارامىز دەپ شارشاپ جۇرگەن ۇستازدارىمىزعا «ديپلومدى سىرتتاي وقىپ الدىڭىز با؟»، «سىرتتاي ءبىلىم العان مۇعالىمنىڭ ءبىلىمى قانداي بولادى؟» دەگەن سىڭايداعى  سۇراقتار جەڭىل تيمەگەن سياقتى. بۇل ماسەلەنىڭ ەڭ ءبىر ەلەڭ ەتكىزەر تۇسى دا جوق ەمەس. مىسالى، شىمكەنتتىك  مەكتەپتەردە انكەتا تولتىرۋ ناۋقانى باستالىپتى. اتى-ءجونىن ايتقىسى كەلمەگەن شىمكەنت قالاسىنىڭ ءبىر مۇعالىمى: «مەكتەبىمىزدە انكەتا تولتىرۋ باستالدى. نە ءۇشىن ەكەنىن تۇك تۇسىنە المادىق. انكەتا سۇراقتارىنىڭ بىرىندە «وقۋدى سىرتتاي وقىدىڭىز با، ىشتەي مە؟»، «سىرتتاي وقىساڭىز، وعان دەيىن كوللەدجدە ءبىلىم الدىڭىز با؟» دەگەن سىڭايداعى سۇراقتار بار. بۇل نە ءۇشىن كەرەك؟ الدە «سىرتتاي» ءبىلىم العان مۇعالىمدەرگە قاتىستى تاعى ءبىر «جاڭالىق» بولا ما؟»- دەپ بىزگە حابارلاستى. مۇعالىمنىڭ ديپلومى تەكسەرىلە مە؟ تاياۋدا تۇركىستان وبلىستىق ءبىلىم باسقارما باسشىسى راحىمبەك جولاەۆ وسى وبلىستا ديپلومنىڭ ءبالىش سەكىلدى ساتىلاتىنىن ايتىپ، مۇعالىمدەردىڭ ديپلومدارىن تەكسەرەتىنىن مالىمدەدى. باسشىنىڭ ايتقان وسى تەكسەرۋىن قوسشىلار الگىندەي انكەتامەن ناۋقانعا اينالدىرۋى ابدەن مۇمكىن، ارينە. دەسەك تە، مۇعالىمنىڭ ديپلومىن تەكسەرۋمەن ماسەلە شەشىلە مە؟ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ىشكى بولىمىندە وقىپ بىتىرگەن كەيبىر مۇعالىمدەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيى دە سىن كوتەرمەيتىنىن ۇمىتپاعانىمىز دۇرىس شىعار. ءوزىنىڭ Facebook پاراقشاسىندا م.نارىكباەۆ اتىنداعى KAZGUU ۋنيۆەرسيتەتى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەربولات مۇحامەدجان: «اشىعىن ايتۋ كەرەك، وكىنىشكە قاراي جەمقورلىقتىڭ نەگىزگى وشاعى - ءبىلىم سالاسى. انتيكوردىڭ سوڭعى مالىمەتىنە قاراساق، تەندەرلىك جەمقورلىق بويىنشا كوش باسىندا ءبىلىم باسقارمالارى تۇر. بيىلعى جىلدىڭ 1-توقسانىندا عانا ءبىلىم سالاسىندا 106 جەمقورلىق قىلمىس تىركەلگەن. بۇل بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ ناقتى قانداي جۇيەلى شەشىمدەر قابىلدايتىنى جەكە وزىمە قىزىق. سەبەبى، بايقاعانىم ناقتى ناتيجە اكەلەتىن قادامداردى ولار ءالى ۇسىنا قويمادى. قاراپايىم مىسال، شىمكەنت قالالىق ءبىلىم باسقارماسى 1979 كەلىسىمشارتتىڭ 1935-ىندە تاۋار باعاسىن نەگىزسىز كوتەرگەن. 1000 تەڭگەنىڭ ا4 قاعازىن 4000 تەڭگەگە العان. ءبىلىم باسقارماسىنىڭ جۇمىستارىنا قاتىستى ارينە ساۋالدىڭ تۋىنداۋى زاڭدىلىق. سونىمەن قاتار، ءبىلىم بولىمدەرى مەن ءبىلىم باسقارمالارىنداعى لاۋازىمدى قىزمەتتەرگە ءبىلىم سالاسىنا قاتىسى جوق ادامداردى تاعايىنداۋ فاكتىلەرى دە ءجيى كەزدەسەدى. ياعني جالعان ديپلوم ارقىلى تۇركىستان وبلىسىنداعى ءبىلىم ءبولىمىن باسقارىپ وتىرعانىن جاقسى بىلەمىز. بىراق، ءبىزدىڭ "سامىي گۋمماننىي سۋد" ءبولىم جەتەكشىسىن قايتا قىزمەتىنە كەلۋگە شەشىم قابىلداعان. پارادوكس كادىمگىدەي. جەكە ءوزىم، تۇركىستان وبلىسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى راحىمبەك جولاەۆتىڭ "شىمكەنتتە ديپلومدى پونچيك ساتقانداي ساتادى" دەگەن (https://inbusiness.kz/.../rahymbek-zholaev-shymkent...) پىكىرىمەن تولىعىمەن كەلىسەمىن. تەك شىمكەنتتە ەمەس، الماتى قالاسىندا دا سونداي ۋنيۆەرلەر بار ەكەنىن ەستىپ ءجۇرمىز. ەندى ونداي جالعان ديپلوممەن ساباق بەرىپ جۇرگەن مۇعالىمدەردىڭ دەڭگەيىن ويلانىپ قاراڭىزدارشى. ول ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزگە ۇلكەن زيانىن تيگىزىپ جاتىر. ناتيجەسىن قازىردەن كورىپ جاتىرمىز. ساپاسىز مامانداردىڭ كوبەيۋىنەن بايقاۋعا بولادى. راحىمبەك مىرزانىڭ ءبولىم باسشىلارىنىڭ، ديرەكتورلار جانە مۇعالىمدەردىڭ ديپلومدارىنىڭ جالعان ەمەستىگىن تەكسەرەمىن دەگەنىن تولىعىمەن قولدايمىن» دەپ جازىپ، مينيسترلىكتىڭ ديپلوم ساتاتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردى جابۋ تۋرالى باستاماسىن قولدايتىنىن دا مالىمدەدى. سونىمەن قاتار ول ءبىلىم سالاسىنداعى ساپاسىز مامانداردان قۇتىلۋ ءۇشىن مينيسترلىككە ءۇش ۇسىنىس جولدادى:

1. بارلىق ءبىلىم سالاسىنداعى مامانداردىڭ (مينيسترلىك، ۋنيۆەرسيتەت، باسقارما، ءبولىم، مەكتەپ، بالاباقشا) ديپلومدارىنىڭ جالعان ەمەس ەكەنىن انىقتاۋ.
2. مەكتەپتەردە ساباق بەرەتىن نەگىزگى ماماندىعىن سىرتتاي وقىپ العان مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن تولىعىمەن تەكسەرۋ. (مىقتى پەدكوللەدجدەردى بىتىرگەن مۇعالىمدەرگە، نەمەسە نەگىزگى ماماندىعىن ىشتەي الىپ بارىپ مۇعالىمدىكتى قوسىمشا وقىعان ۇستازدارعا قاتىسى جوق)
3. ۇلتتىق بىلىكتىلىك تەستىلەۋىنەن قۇلاعان مۇعالىمنىڭ ءارى قاراي ساباق بەرۋ-بەرمەۋ ماسەلەسىن قايتا قاراستىرۋ. نەگە دەيسىزدەر عوي؟

1-مىسال، ەگەر ۇبت-دا جەتكىلىكتى بالل جيناي الماعان وقۋشى گرانتقا تالاسۋ قۇقىعىنان ايىرىلادى. 2-مىسال، مەملەكەتتىك قىزمەتكە تۇرۋ ءۇشىن ارنايى تەست تاپسىراسىز، ەگەر قۇلاساڭىز مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بولا المايسىز. P.S. جاقىندا، سىرتتاي ءبىلىم العان مۇعالىمدەر تۋرالى پوست جازدىم (https://www.facebook.com/erbolatmyrza/posts/10216737179013367) . سەنەسىزدەر مە، كومەنتاري جازعان ادامداردىڭ 80%-شىمكەنتتەن. جانە جازعان پىكىرلەرىنىڭ نەگىزگى ويى مىنانداي: "وندا تۇرعان نە بار، سىرتتاي وقىپ پراكتيكادا ۇيرەنىپ كەتەدى". وسىدان كەيىن جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگانعا قوعامنىڭ تاراپىنان تاعى دا، سۇراقتاردىڭ تۋىنداۋى زاڭدىلىق» دەپ جازادى ەربولات مۇحامەدجان. ماسەلەنىڭ ءمانىن تۇسىنبەي بايبالام سالۋشىلار كىم؟ ءبىلىم مينيسترلىگىندە قىزمەت اتقارعان، بۇل سالادان حابارى مول ەربولات مۇحامەدجاننىڭ جازباسىنا ءوزىمىزدىڭ بەس تيىنىمىزدى قىستىرۋدى ءجون سانادىق. «وچنىي»، «زاوچنىي» ماسەلەسى كوتەرىلگەن الەۋمەتتىك جەلىدەگى «قازاقستان ۇستازدارى» توبىنداعى پىكىرلەرگە دە ءبىر كوز سالىڭىزشى. پىكىر جازعاندار ءبىزدىڭ مۇعالىمدەر ەمەس دەپ سەنگىمىز كەلەدى. ويتكەنى ءجۇز مىڭداعان ادام وقيتىن توپتا ساۋاتسىز جازىلعان پىكىرلەردى وقىپ، ەرىكسىز جاعا ۇستايسىز. ارىپتىك قاتەدەن كوز سۇرىنەدى. سويلەمنىڭ قۇرىلىسى تۋرالى ايتۋ ءتىپتى، ارتىق. كوپ پىكىر ورىسشا شريفتپەن جازىلعان. ال ەڭ باستىسى، جازىلعان پىكىرلەردەن كومپروميستەن گورى، اگرەسسيانىڭ سارىنى اشىق سەزىلەدى. «قوعامدى بىلىمسىزدىك جايلاماسىن، سونىڭ الدىن الايىق. بالاعا ءبىلىم بەرۋشىلەردىڭ ءبىلىمىن تەكسەرەيىك» دەگەن ماعىنادا كوتەرىلىپ جاتقان بۇل دۇنيەنى مۇلدە باسقاشا قابىلداپ، بايبالام سالىپ پىكىر جازىپ وتىرعاندار مۇعالىمدەر بولسا... ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. بۇل جەردەگى نەگىزگى ماسەلە ديپلومدا ەمەس، مۇعالىمنىڭ ساۋاتتىلىق دەڭگەيىندە. ساۋاتسىز مۇعالىم ساۋاتتى ۇرپاق تاربيەلەۋى مۇمكىن بە؟ ءوزى بىلمەگەندى مۇعالىم وقۋشىسىنا قايدان ۇيرەتەدى؟ مىنە، سوندىقتان ەڭ الدىمەن مۇعالىمنىڭ ساۋاتتىلىق دەڭگەيى تەكسەرۋدەن وتكەنى ماڭىزعا يە. بۇل ەرتەڭىمىز ءۇشىن كەرەك.  

مەرۋەرت حۋساينوۆا،

   «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.

فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.