Birazdan beri áleýmettik jelide «ochnıkter» men «zaochnıkterdiń» pikirtalasy tolastamaı tur. Buǵan sebep te joq emes. M.Nárikbaev atyndaǵy KAZGUU ýnıversıteti Basqarma tóraǵasynyń orynbasary Erbolat Muhamedjan moderatorlyq etken ADAL BILIM jobalyq ofısi alańynda memlekettik organ ókilderi men sarapshylar bilim salasyndaǵy sybaılas jemqorlyq máselesin talqyǵa salyp, elimizdegi ustazdardyń bilim deńgeıine qatysty másele de kótergen edi.
Osy másele kóterilgeli feısbýk áleýmettik jelisindegi ustazdar toby qyp- qyzyl pikirtalas alańyna aınaldy desek, artyq aıtqandyq bolmas. Onsyz da onlaın bala oqytyp, birinshi toqsannyń baǵasyn shyǵaramyz dep sharshap júrgen ustazdarymyzǵa «dıplomdy syrttaı oqyp aldyńyz ba?», «syrttaı bilim alǵan muǵalimniń bilimi qandaı bolady?» degen syńaıdaǵy suraqtar jeńil tımegen sııaqty.
Bul máseleniń eń bir eleń etkizer tusy da joq emes. Mysaly, shymkenttik mektepterde anketa toltyrý naýqany bastalypty. Aty-jónin aıtqysy kelmegen Shymkent qalasynyń bir muǵalimi: «Mektebimizde anketa toltyrý bastaldy. Ne úshin ekenin túk túsine almadyq. Anketa suraqtarynyń birinde «oqýdy syrttaı oqydyńyz ba, ishteı me?», «syrttaı oqysańyz, oǵan deıin kolledjde bilim aldyńyz ba?» degen syńaıdaǵy suraqtar bar. Bul ne úshin kerek? Álde «syrttaı» bilim alǵan muǵalimderge qatysty taǵy bir «jańalyq» bola ma?»- dep bizge habarlasty.
Muǵalimniń dıplomy tekserile me?
Taıaýda Túrkistan oblystyq Bilim basqarma basshysy Rahymbek Jolaev osy oblysta dıplomnyń bálish sekildi satylatynyn aıtyp, muǵalimderdiń dıplomdaryn tekseretinin málimdedi. Basshynyń aıtqan osy tekserýin qosshylar álgindeı anketamen naýqanǵa aınaldyrýy ábden múmkin, árıne. Desek te, muǵalimniń dıplomyn tekserýmen másele sheshile me? Memlekettik ýnıversıtettiń ishki bóliminde oqyp bitirgen keıbir muǵalimderdiń bilim deńgeıi de syn kótermeıtinin umytpaǵanymyz durys shyǵar.
Óziniń Facebook paraqshasynda M.Nárikbaev atyndaǵy KAZGUU ýnıversıteti Basqarma tóraǵasynyń orynbasary Erbolat Muhamedjan: «Ashyǵyn aıtý kerek, ókinishke qaraı jemqorlyqtyń negizgi oshaǵy - bilim salasy. Antıkordyń sońǵy málimetine qarasaq, tenderlik jemqorlyq boıynsha kósh basynda bilim basqarmalary tur. Bıylǵy jyldyń 1-toqsanynda ǵana bilim salasynda 106 jemqorlyq qylmys tirkelgen. Bul boıynsha ýákiletti organnyń naqty qandaı júıeli sheshimder qabyldaıtyny jeke ózime qyzyq. Sebebi, baıqaǵanym naqty nátıje ákeletin qadamdardy olar áli usyna qoımady.
Qarapaıym mysal, Shymkent qalalyq Bilim basqarmasy 1979 kelisimsharttyń 1935-inde taýar baǵasyn negizsiz kótergen. 1000 teńgeniń A4 qaǵazyn 4000 teńgege alǵan. Bilim basqarmasynyń jumystaryna qatysty árıne saýaldyń týyndaýy zańdylyq.
Sonymen qatar, bilim bólimderi men bilim basqarmalaryndaǵy laýazymdy qyzmetterge bilim salasyna qatysy joq adamdardy taǵaıyndaý faktileri de jıi kezdesedi. Iaǵnı jalǵan dıplom arqyly Túrkistan oblysyndaǵy bilim bólimin basqaryp otyrǵanyn jaqsy bilemiz. Biraq, bizdiń "samyı gýmmannyı sýd" bólim jetekshisin qaıta qyzmetine kelýge sheshim qabyldaǵan. Paradoks kádimgideı. Jeke ózim, Túrkistan oblysy bilim basqarmasynyń basshysy
Rahymbek Jolaevtyń "Shymkentte dıplomdy ponchık satqandaı satady" degen (https://inbusiness.kz/.../rahymbek-zholaev-shymkent...) pikirimen tolyǵymen kelisemin. Tek Shymkentte emes, Almaty qalasynda da sondaı ýnıverler bar ekenin estip júrmiz. Endi ondaı jalǵan dıplommen sabaq berip júrgen muǵalimderdiń deńgeıin oılanyp qarańyzdarshy. Ol bizdiń memleketimizge úlken zııanyn tıgizip jatyr. Nátıjesin qazirden kórip jatyrmyz. Sapasyz mamandardyń kóbeıýinen baıqaýǵa bolady. Rahymbek myrzanyń bólim basshylarynyń, dırektorlar jáne muǵalimderdiń dıplomdarynyń jalǵan emestigin tekseremin degenin tolyǵymen qoldaımyn» dep jazyp, mınıstrliktiń dıplom satatyn ýnıversıtetterdi jabý týraly bastamasyn qoldaıtynyn da málimdedi.
Sonymen qatar ol bilim salasyndaǵy sapasyz mamandardan qutylý úshin mınıstrlikke úsh usynys joldady:
- Barlyq bilim salasyndaǵy mamandardyń (mınıstrlik, ýnıversıtet, basqarma, bólim, mektep, balabaqsha) dıplomdarynyń jalǵan emes ekenin anyqtaý.
- Mektepterde sabaq beretin negizgi mamandyǵyn syrttaı oqyp alǵan muǵalimderdiń biliktiligin tolyǵymen tekserý. (Myqty pedkolledjderdi bitirgen muǵalimderge, nemese negizgi mamandyǵyn ishteı alyp baryp muǵalimdikti qosymsha oqyǵan ustazdarǵa qatysy joq)
- Ulttyq biliktilik testileýinen qulaǵan muǵalimniń ári qaraı sabaq berý-bermeý máselesin qaıta qarastyrý. Nege deısizder ǵoı?
1-mysal, eger UBT-da jetkilikti ball jınaı almaǵan oqýshy grantqa talasý quqyǵynan aıyrylady.
2-mysal, memlekettik qyzmetke turý úshin arnaıy test tapsyrasyz, eger qulasańyz memlekettik qyzmetker bola almaısyz.
P.S. Jaqynda, syrttaı bilim alǵan muǵalimder týraly post jazdym (https://www.facebook.com/erbolatmyrza/posts/10216737179013367) . Senesizder me, komentarıı jazǵan adamdardyń 80%-Shymkentten. Jáne jazǵan pikirleriniń negizgi oıy mynandaı: "onda turǵan ne bar, syrttaı oqyp praktıkada úırenip ketedi". Osydan keıin jergilikti memlekettik organǵa qoǵamnyń tarapynan taǵy da, suraqtardyń týyndaýy zańdylyq» dep jazady Erbolat Muhamedjan.
Máseleniń mánin túsinbeı baıbalam salýshylar kim?
Bilim mınıstrliginde qyzmet atqarǵan, bul saladan habary mol Erbolat Muhamedjannyń jazbasyna ózimizdiń bes tıynymyzdy qystyrýdy jón sanadyq. «Ochnyı», «zaochnyı» máselesi kóterilgen áleýmettik jelidegi «Qazaqstan ustazdary» tobyndaǵy pikirlerge de bir kóz salyńyzshy. Pikir jazǵandar bizdiń muǵalimder emes dep sengimiz keledi. Óıtkeni júz myńdaǵan adam oqıtyn topta saýatsyz jazylǵan pikirlerdi oqyp, eriksiz jaǵa ustaısyz. Áriptik qateden kóz súrinedi. Sóılemniń qurylysy týraly aıtý tipti, artyq. Kóp pikir oryssha shrıftpen jazylǵan.
Al eń bastysy, jazylǵan pikirlerden kompromısten góri, agressııanyń saryny ashyq seziledi. «Qoǵamdy bilimsizdik jaılamasyn, sonyń aldyn alaıyq. Balaǵa bilim berýshilerdiń bilimin teksereıik» degen maǵynada kóterilip jatqan bul dúnıeni múlde basqasha qabyldap, baıbalam salyp pikir jazyp otyrǵandar muǵalimder bolsa... Oılaýdyń ózi qorqynyshty. Bul jerdegi negizgi másele dıplomda emes, muǵalimniń saýattylyq deńgeıinde. Saýatsyz muǵalim saýatty urpaq tárbıeleýi múmkin be? Ózi bilmegendi muǵalim oqýshysyna qaıdan úıretedi? Mine, sondyqtan eń aldymen muǵalimniń saýattylyq deńgeıi tekserýden ótkeni mańyzǵa ıe. Bul erteńimiz úshin kerek.
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
