مەملەكەتتىڭ ءدىن سالاسىنداعى قازىرگى ساياساتى قانشالىقتى ءوزارا تەڭ? مەملەكەت دىنگە قاتىستى ۇستانىمىن كۇشەيتۋى كەرەك پە، نەمەسە، كەرىسىنشە، ودان الىستاۋى كەرەك پە؟ قازاقستاندا بارلىق كونفەسسيالار مەملەكەتتەن تىس بولۋى كەرەك دەگەن قاعيدا ساقتالا ما؟ بۇل تاقىرىپتاردى مۇسىلمان قوعام قايراتكەرى مۇرات تەلىبەكوۆ تالقىلاپ، پىكىر ءبىلدىردى، دەپ جازادى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى Qmonitor.kz سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
"بۇگىندە ءدىن-ساياساتكەرلەردىڭ ءجىتى نازارىندا. سەبەبى، ميلليونداعان ادامداردىڭ ساناسىن باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن بۇل قۋاتتى "قۇرال" قاۋىپ ءتوندىرۋى دە ىقتيمال دەپ سانايدى. ءدىندى جاقسى ماقساتتا قولدانۋعا بولادى نەمەسە ونى اتوم بومباسىنا ۇقساس جويقىن كۇشىمەن ولىمگە اكەلەتىن قارۋعا اينالدىرۋعا بولادى. ەگەر الەمدىك دەرجاۆالار يادرولىق قارۋدىڭ تارالۋىن باقىلاۋدى وزدەرىنىڭ مىندەتى دەپ ساناسا، وندا ءدىني سالادا بولىپ جاتقان پروتسەستەر مۇنداي باقىلاۋدان تىس قالادى دەپ سەنۋ قيسىنسىز. ەڭ الدىمەن، بۇل ەڭ پاسسيونارلى ءدىن بولىپ تابىلاتىن جانە كوپتەگەن ەلدەردە ساياسي تۇراقسىزدىقتىڭ قاينار كوزىنە اينالعان يسلامعا قاتىستى.
ازىرگە قازاقستان ءدىني ەكسترەميزمنىڭ تارالۋىنا قارسى تۇرۋدا جانە سالماقتى ساياسات جۇرگىزۋدە. كەيبىر ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىنان ايىرماشىلىعى، بىزدە مۇسىلماندارعا ساقال قويۋعا تىيىم سالىنبايدى، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر مەككەگە قاجىلىققا بارىپ، ناماز وقيدى. مەن بيلىكتىڭ مىنەز-قۇلقىنداعى بەلگىلى ءبىر يكەمدىلىكتى اتاپ وتكىم كەلەدى. ەستەرىڭىزدە بولسا، بىرنەشە جىل الدىن بۇرىنعى قر ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى قوعامدىق ورىنداردا پارەنجە كيۋگە تىيىم سالۋدى كوزدەيتىن زاڭ جوباسىن ۇسىنعان بولاتىن، الايدا مۇسىلمان ايەلدەر ءالى كۇنگە دەيىن قالا كوشەلەرىندە مۇسىلمانعا ءتان پارەنجە، حيدجاب كيىمدەرىن ەمىن-ەركىن كيىپ ءجۇر.
مۇنداي نورمانىڭ ابسۋردتىعىن ءتۇسىنىپ، دەپۋتاتتار زاڭ جوباسىن ۇزاق مەرزىمدىك قوراپقا جايلاپ يتەرىپ جىبەردى، سودان كەيىن ول تۋرالى مۇلدەم ۇمىتىپ كەتتى. بۇل ماعان وتە ۇنايدى. مەملەكەت قايراتكەرلەرى شەتەلدە بولىپ جاتقاننىڭ ءبارىن ويلانباستان قايتالاي وتىرىپ، توتىقۇسقا ۇقساي المايدى. بەلگىلى بولعانداي، فرانتسۋز پرەزيدەنتى ساركوزي ءبىر ۋاقىتتا پارەنجە كيۋگە تىيىم سالاتىن زاڭ شىعاردى جانە كوپتەگەن بيلەۋشىلەر بۇل تاجىريبەنى بىردەن قابىلدادى. ول، ارينە، اقىماق جىگىت، بىراق كەيدە ونى دا قولدايتىندار تابىلادى. ال، فرانتسۋزدار ەڭ قيسىنسىز زاڭ تۋرالى سۇراساڭ، يەگىن قاسىپ، ۇندەمەي قالادى.
مەملەكەتتىڭ ءدىني ومىرگە قاتىسۋىن جانداندىرۋى كەرەك پە؟ بۇل ماسەلەگە ەكىنشى جاعىنان كەلەيىك. جاسىراتىنى جوق، بۇگىندە ءدىن قوعامنىڭ ادامگەرشىلىك تاربيەسىمەن بايلانىستى ميسسيانى ءوز موينىنا الدى. مۇنىڭ ەش جامان جەرى جوق. بۇل بارلىق ۋاقىتتا بولدى: تولىققاندى ۇلتتىق يدەولوگياسى جوق ەلدە بۇل جۇكتى ءجيى ءدىن ءوز موينىنا الاتىنى زاڭدىلىق. ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەر كوممۋنيستىك مورالدى الماستىرا الاتىن نارسەنى ويلاپ تابۋعا قانشا تىرىسسا دا، ودان ءالى ەشتەڭە شىقپادى.
جۇما نامازى كەزىندە مەشىتتەردە نە بولىپ جاتقانىنا قاراڭىز. بىردە-ءبىر پارتيا جينالىسى مۇنداي ۇلكەن اۋديتوريانى جينامايدى. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟! جاۋاپ كوڭىلگە قونىمسىز، سوندىقتان مەن ونى ايتپايمىن. مەن ءبىر عانا نارسەنى ايتايىن: مەملەكەت دىنگە قارسى بولماۋى كەرەك، ونى بوتەن جانە دۇشپاندىق نارسە رەتىندە قاراستىرماۋى كەرەك. ءدىن - ادامزات وركەنيەتىنىڭ اجىراماس بولىگى. الەمدە ءدىني سەنىمدە بولمايتىن بىردە-ءبىر حالىق جوق. بىراق ەڭ تاڭقالارلىق نارسە-بۇل باسقا. عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ دەڭگەيى نەعۇرلىم جوعارى بولسا، وركەنيەت نەعۇرلىم پروگرەسسيۆتى بولسا، سەنۋشىلەر از بولۋى كەرەك سياقتى. الايدا، ءىس جۇزىندە ءبىز كەرىسىنشە سۋرەتتى كورەمىز. بۇل ءۇشىن ۇتىمدى تۇسىنىك جوق. سوندىقتان ونى باسقا تۇستان ىزدەۋ كەرەك. ازىرگە ءبىز بۇل جۇمباقتى شەشە المايمىز.
قازاقستاندا بارلىق كونفەسسيالاردىڭ زاڭ الدىنداعى تەڭ قۇقىلىعى قاعيداسى ساقتالا ما؟ ارينە. ەگەر سەنۋشى قىلمىس جاساسا، وندا ول ءۇشىن قىلمىستىق كودەكستە ارنايى باپ قاراستىرىلماعان. ەگەر ءبىز ساياسي ومىرگە قاتىسۋ تۋرالى ايتاتىن بولساق، وندا جاعداي باسقاشا. روجدەستۆو مەن قۇربان ايت ءبىزدىڭ ەلىمىزدە مەملەكەتتىك مەرەكەلەر دەپ جاريالاندى، ال ەۆرەي نەمەسە كريشنا اتاۋلى كۇندەرى ولارعا جاتپايدى. مۇندا ديسكريميناتسيا بار ما؟ ابستراكتىلى تۇسىنىكتى ادىلەتتىلىك تۇرعىسىنان-ءيا. جەردەگى شىندىق تۇرعىسىنان-جوق. بۇل ادام قۇقىقتارىن رەتتەيتىن امبەباپ كودەكس جوق دەگەن پىكىرگە تاعى ءبىر دالەل. ءار ەل، ۇلت، وركەنيەت وزىندىك قۇندىلىقتار شكالاسىن جاسايدى.
ەگەر مەشىتتەر مەن ءدىني ۋنيۆەرسيتەتتەردى مەملەكەتتىك قارجىلاندىرۋ تۋرالى ايتاتىن بولساق، مەنىڭ ويىمشا، بۇل دۇرىس ساياسات. مۇندايدى ءوز بەتىمەن جىبەرۋگە بولمايدى. قاتاڭ جولىن كەسۋ ءتىپتى سۇرىقسىز قۇبىلىس بولار ەدى. ءبىزدىڭ ءدىني قايراتكەرلەر قارجىلاندىرۋ كوزىن شەتەلدەن ىزدەيدى، ءدىن ءۇشىن شەتەلدىك قولداۋشىعا الاقان جايادى. اقشا بەرەتىن ادام، ارينە، ءوز شارتتارىن بەلگىلەيدى جانە سايىپ كەلگەندە، نە ىستەۋ-ىستەمەۋ ەرەجەلەرىن دە انىقتايدى.
مەملەكەت پەن ءدىني ينستيتۋتتار اراسىنداعى قازىرگى قارىم-قاتىناس ەلىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىنا ءتيىستى وزگەرىستەر ەنگىزۋ قاجەتتىگىن كورسەتەدى. مەن نە ايتايىن؟ بىرىنشىدەن، بار شىندىق. ول مەملەكەت رۋحاني مەكەمەلەردىڭ ءومىرىن باقىلايدى، باس ءمۇفتيدى تاعايىندايدى، قمدب ساياساتىن انىقتايدى، ءدىني كادرلاردى دايارلاۋعا قامقورلىق جاسايدى، ءدىن قىزمەتكەرلەرىنە قارجىلىق كومەك كورسەتەدى، ەكسترەميستىك ۇردىستەردى باسادى، مەشىتتەر سالۋعا كومەكتەسەدى. كوپتەگەن ادامدار ءۇشىن بۇل ايقىن نارسەلەر ساياسي قۇپيا بولىپ تابىلادى. ءبىزدىڭ رەسمي توپتار وسى ماسەلەگە كەنەتتەن كەرىسىنشە داۋ ايتا باستاعاندا، بۇل ارينە، كۇلكى تۋدىرادى.
وسىلايشا، كونستيتۋتسيادا جوعارىدا ايتىلعانداردى زاڭداستىرىپ، "اركىمنىڭ ار-وجدان بوستاندىعىنا قۇقىعى بار" دەگەن كەڭ ماعىنادا ەمەس، ءدىننىڭ ونىڭ دامۋىنا جاۋاپ بەرەتىن مەملەكەتتىڭ اجىراماس بولىگى ەكەنىن كورسەتۋ كەرەك. سونداي-اق، 1-باپتان قازاقستان زايىرلى مەملەكەت بولىپ تابىلادى دەگەن تۇجىرىمدى الىپ تاستاۋ قاجەت دەپ سانايمىن. مۇنداي سارالاۋ XIX عاسىردىڭ ءونىمى بولىپ تابىلادى. ەجەلدەن بەرى ءدىن كەز-كەلگەن مەملەكەتتىڭ ورگانيكالىق بولىگى بولعان جانە "زايىرلى مەملەكەت" نەمەسە ء"دىني مەملەكەت"دەگەن سوزدەردىڭ قاجەتى جوق. بۇل قازاقستاننىڭ مادەني مەملەكەت، ويتكەنى وندا مادەنيەت بار، نەمەسە عىلىمي مەملەكەت، ويتكەنى وندا عىلىم داميدى دەگەن پىكىرمەن تەڭ. مۇنداي اتاۋلار ەسكىردى، ءبىز ولاردى ينەرتسيا ارقىلى ماعىناسى تۋرالى ويلاماي-اق ءجيى قولدانامىز..."
ورىس تىلىنەن اۋدارىپ، دايىنداعان
راۋانا ديماشقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.
