قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ مىرزانىڭ نازارىنا!
«قازاقستانداعى 20 جىل: 5 جىل ۋنيۆەرسيتەتتە وقىدىم، 10 جىل اس-اي-عا قىزمەت ەتتىم، 5 جىل اس-ايمەن سوتتاستىم. اس-اي مەنى اقىرى 8 جىلعا سوتتاپ، ودان اقتالىپ شىعىپ وتىرسام، مىنە، تاعى دا سوت...» سالتاناتتىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىنداعى وسىلاي دەپ ايتقانى بىرنەشە وقىرماندارىن تولقىتقان ەدى.
" باس پروكۋرور وتستاۆكاعا كەت!" – دەدى ادۆوكات ايمان حانىم
ءبىراز جىلدان بەرى الەۋمەتتىك جەلىلەردە سالتانات كۋسمانكىزىنىڭ جالامەن ناقاقتان 8 جىلعا سوتتالعانىنا ءدۇيىم قازاق كۋا بولعان ەدى. 2019 جىلى 9 اي ۋاقىتشا يزولياتورعا توعىتىلعان سالتاناتتى، كەيىننەن اپەللياتسيالىق شاعىم ءتۇسىرىپ، 2020 جىلى ناۋرىزدىڭ 31-كۇنى 419-شى باپتىڭ 2-ءشى تارماعى بويىنشا اقتالىپ شىققان بولاتىن. قۋسمانكىزى سالتاناتتىڭ ادۆوكاتى ەلىمىزگە بەلگىلى ايمان وماروۆا جانە «اتاجۇرت» ەرىكتىلەرى، سەرىكجان ءبىلاش باستاعان بىرنەشە توپ وسى كۇنگى سوتقا ارنايى قاتىسقان بولاتىن. ءسويتىپ، سالتاناتتى قك-ءنىڭ 254-ءشى باپ بويىنشا قايتا سارالاپ، ياعني، «ءوزىنىڭ قىزمەتىنە سالعىرت قارادى» دەپ 2 جىلعا شارتتى تۇردەگى جازالاۋعا اۋىستىرىلدى.
الايدا، 2020 جىلدىڭ 10 جەلتوقسانى كۇنى سالتانات كۋسمانكىزىنا قر باس پروكۋراتۋراسىنان مىناداي مازمۇنداعى حات كەلىپ ءتۇستى. «الماتى قالالىق سوتىنىڭ قىلمىستىق ىستەر جونىندەگى سوت القاسىنىڭ 31.03.2019 جىلعى سالتانات قۋسمانكىزىنا قاتىستى شىعارىلعان قاۋلىسى مەن اقتاۋ ۇكىمىنىڭ كۇشتەرىن جويىپ، الماتى قالاسى، بوستاندىق اۋداندىق №2 سوتىنىڭ 12.07.2019 جىلعى ۇكىمىن كۇشىندە قالدىرۋدى سۇرايمىن»، - دەپتى. سونىمەن بىرگە قر جوعارعى سوتىنان قاڭتاردىڭ 5-كۇنىندە ونلاين ارقىلى سوت بولاتىنىن مالىمدەپتى. باس پروكۋراتۋرادان كەلگەن بۇل حاتتىڭ حابارى بارشا الەۋمەتتىك جەلىنى قولدانۋشىلاردى، ونان قالسا ەل-جۇرتتى تۇگەل ەلەڭ ەتكىزگەندەي بولدى.
نەگە؟ الەۋمەتتىك جەلىدەگىلەر سالتاناتتىڭ 5 جىل بويى «اس-اي» لتد قىتاي كومپانياسىمەن سوتتاسىپ جۇرگەندە قانت ديابەتى اۋرۋىنا شالدىققانى، فەيسبۋكتە سالتاناتتىڭ پاراقشاسىندا اۋىر حالدە قالقامان شاعىن اۋدانى №7 اۋرۋحاناسىنا جەتكىزىلگەن ۆيدەوسىنىڭ جاريالانعانىن جانە دە قىزىنا ناقاقتان جالا جابىلعان سوڭ، وسىنىڭ كەسىرىنەن اكەسىنىڭ قۇسادان باقيلىق بولعاندىعىن ايتىپ جاتتى. نەدە بولسا سالتانات قۇسىمانقىزىنا اللا سابىر بەرسىن دەگەن جۇرتشىلىق - «نەلىكتەن قىتاي كومپانياسىنىڭ قازىرگى باسشىسى قىتاي ازاماتشاسى چجانگ ۆەي سالتاناتقا جالا جاۋىپ وتىر. چجان ۆەيدىڭ ماقساتى نە؟» دەگەن زاڭدى ساۋالدارىن قويادى.
وسى جاعدايلارعا بايلانىستى جەلتوقساننىڭ 30-ى كۇنى تىكەلەي ەفيرگە شىققان ادۆوكات ايمان وماروۆا: «ءبىزدىڭ باس پروكۋرور عيزات نۇرداۋلەتوۆ جوعارعى سوتقا نە سەبەپتى نارازىلىق بىلدىرەدى. نەلىكتەن سالتاناتتىڭ 7 اي بويى ءۇش سۋديانىڭ قاراعان سوتىن «دۇرىس ەمەسكە» شىعارىپ، بىردەن جوعارعى سوتقا ءوزىنىڭ نارازىلىعىن جەتكىزىپ وتىر. پروكۋرور بۇل نارازىلىقتى سالتانات كۋسمانكىزىنىڭ ادۆوكاتى بولعان ماعان دا ەسكەرتپەگەن. ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە باس پروكۋرور ەشقاشان جوعارعى سوتقا نارازىلىق تۇسىرمەيدى. بۇل جەردە شيكىلىك كوپ. ال پروكۋرور نۇرداۋلەتوۆ مۇنى 2021 جىلدىڭ ءبىرىنشى جۇمىس كۇنىنە، ياعني، قاڭتاردىڭ 5-ءشى كۇنىنە قويىپتى! بۇل جەردە پروكۋروردىڭ كاسساتسيالىق سوتقا بەرۋ سەبەبىندە ءبىر سەنىم بار! وسى ءىستى قايتا ۇيىمداستىرۋعا تامىر-تانىستارى، سىبايلاستارى بار دەپ ويلايمىن. سەبەبى، كۋسمانكىزى سالتاناتقا تاققان ايىپتارىن زەردەلەي قاراساق، وسى كۇنگە دەيىن ارتقى كۇندەرمەن جاسالعان جالعان قاعازدارعا، كاسساتسيالىق وردەرگە سالتاناتتى الداپ قول قويدىرعان الاياقتاردىڭ ءىسى نەگە تەكسەرۋگە الىنبايدى؟
ول قاعازدا 77 ملن. 400 مىڭ تەڭگە تۇر دەيدى. ال بۋحگالتەريادا مۇنداي اقشالار بولماعان. چجانگ ۆەي اقشاسىن دوللار كۇيىنشە ۇيىندە ساقتاعان. ءبىر ايتا كەتەرلىك ءجايت – وسى قىتايلىقتار ماسەلەسىنە كەلگەندە ءبىزدىڭ پروكۋراتۋرا ىلعي زاڭعا قايشى ارەكەت جاساپ وتىرادى. وسى جەردە قىتاي جانە قازاق بيزنەسى «اس-اي» لتد كومپانياسىنداعى وسىناۋ بىلىقتاردى پروكۋرور نەگە قورعاپ وتىر؟ كۋسمانكىزىنىڭ سوتىن پروكۋرور 5- قاڭتارعا قويۋى دا تەك ەمەس. ويتكەنى، الداعى 10-شى قاڭتاردا سايلاۋ بولماقشى. ەگەر كۋسمانكىزىنىڭ سوتى ءدال 5-ءشى قاڭتارعا قويىلاتىن بولسا بۇعان حالىق قارسى بولاتىنىن باس پروكۋرور نەگە بىلمەيدى؟ الدە حالىقتىڭ بيلىككە نارازىلىعىن تاعى دا باستاسىن دەپ وتىر ما؟ ارينە، ءبىز زاڭسىزدىققا بارمايمىز. بىراق باس پروكۋرور عيزات نۇرداۋلەتوۆتىڭ بۇل جەردەگى كاسساتسيالىق سوت پروتسەسى ورىندالۋى مۇمكىن.
ەگەر پروكۋروردىڭ بۇعان سەنىمى بولماسا مۇنداي قادامعا بارماس ەدى. بۇل جەردە باس پروكۋرور عيزات نۇرداۋلەتوۆ قىتاي كومپانياسىنداعى زاڭسىز ارەكەتتەردى جاقتاپ وتىر! باس پروكۋرور وتستاۆكاعا كەت!»،-دەيدى ايمان وماروۆا حانىم. سونداي-اق، بۇگىنگى تىكەلەي ەفيرگە قاتىسقان «اتاجۇرت» ەرىكتىلەرىنىڭ ءبىرى ەربول داۋلەتحانۇلى پروكۋراتۋراعا تيەسىلى تاعى ءبىر ءجايتتى ايتا كەتتى. ەربول داۋلەتحانۇلى: - «2015 جىلى 2-ءشى قاڭتاردا اسقار جاكۋليننىڭ ۇيىندە بولعان ۇرلىقتى پروكۋراتۋرا نەگە تەكسەرۋگە العىزبايدى؟! نەلىكتەن جاكۋليننىڭ ۇيىندە بولعان ۇرلىق ءىسى قوزعالماي جابىق كۇيىنشە قالدى؟! الماتى قالالىق سوتىنىڭ كۋسمانكىزىنا شىعارعان ادىلەتتى ۇكىمىن باس پروكۋرور نەگە بۇزىپ وتىر؟ مۇنىڭ سوڭىندا نە تۇر؟ باس پروكۋروردىڭ ادىلەتسىزدىكتى جاقتاۋى – ۇلتىمىزدىڭ بولاشاعىنا بالتا شابۋ دەپ بىلەمىز! ادىلەتسىزدىكتى جاقتاۋ – بۇل قىلمىس!» دەگەن ۋاجدەرىن ايتتى.
اپكەسى باعدات كۋسمانقىزى 2020 ناۋرىز ايىنداعى اپپەلياتسيالىق سوتىنان كەيىنگى بەرگەن مالىمدەمەسىندە مىناداي ءبىر شىندىقتى ايتقان ەدى: «اسقار جاكۋلين سالتاناتتى قارىنداسى رەتىندە سىيلادى، سالتانات بولسا اسقار جاكۋليندى اعا تۇتىپ جۇرگەن. سالتانات ولارمەن ارالاسا ءجۇرىپ كومپانيانىڭ قالاي جۇمىس اتقاراتىنىن بىلەدى. اسقار جاكۋلين قايتىس بولعان سوڭ چجانگ ۆەي سالتاناتتىڭ ۇستىنەن ارىز جازا باستادى. سەبەبى، چجانگ ۆەيدىڭ كومپانياداعىلاردان جاسىراتىن دۇنيەلەرىنىڭ بارلىعىن سالتانات بىلەدى، - دەگەندى ايتسا، سالتاناتتىڭ قورعاۋشىسى ايمان وماروۆا: - «2015 جىلدىڭ 2- قاڭتارىندا اقشا ۇرلاناتىن كەزدە ەسىكتى سالتاناتتىڭ كىلتىمەن اشىلماعاندىعىن سوت ەكسپەرتيزاسى انىقتاپ وتىر. كىلت دۋبليكات نەمەسە كىلتتى قولدانۋشى ۇرلىقشىنىڭ تاڭداپ، تالداپ وتىرىپ اشقان كىلتى، نەمەسە كوپتەگەن ۋاقىت قولدانىلماعان ءۇي يەسىنىڭ ءوزىنىڭ كىلتى.
ال سالتاناتتىڭ قولىنداعى كىلتپەن ول ءۇيدىڭ ەسىگىنىڭ اشىلماعاندىعىن ساراپتامادا ايتىپ وتىر. سوسىن چجانگ ۆەي اقشاسىنىڭ جوعالعانى جايلى قىلمىستى نە ءۇشىن ءبىر جىلدان بەرى قوزعاماي، اسقار جاكۋلين قايتىس بولعان سوڭ ەكى ايدان كەيىن ءوزىن «اس-اي» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورىمىن دەي وتىرىپ سوتقا ارىز بەرگەن. زاڭ بويىنشا ەكى ايدىڭ ىشىندە چجانگ ۆەي «اس-اي»-دىڭ رەسمي تۇردە ديرەكتورى بولعان ەمەس. بۇعان چجانگ ۆەي سوتقا ناقتى جاۋاپ ايتا العان جوق. چجانگ ۆەيدىڭ ءوزى سوتقا جالعان مالىمەتتەر بەرىپ وتىر. ارىزدا سالتانات كۋسمانكىزىن ەش دالەلسىز ايىپتاپ وتىر. سەبەبى، كومپانيانىڭ قازىرگى باسشىسى چجانگ ۆەي سالىق تولەۋدەن جالتارعىسى كەلەتىن نيەتى بار»، - دەگەندى ايتادى.
كۋاگەردەن كۇدىكتىگە اينالدىم!
سالتانات كۋسمانكىزى: "مەن 2005 جىلى ناۋرىز ايىندا، الماتىداعى ق.ساتباەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كۇندىزگى وقۋ ءبولىمىنىڭ، «تەحنولوگيالىق ۇردىستەر مەن وندىرىستەردى اۆتوماتتاندىرۋ» ماماندىعى بويىنشا 5 كۋرستا ديپلومدىق جۇمىسقا دايىندالىپ جاتقان كەزدە «كومپانيا اس-اي لتد» جانە «مينمەتالسكازاحستان» جشس-نە كومپانيا ديرەكتورى – جاكۋلين اسقاردىڭ جۇبايى چجانگ ۆەيگە كومەكشى بولىپ ورنالاستىم. مەنى جۇمىسقا اسقار جاكۋلين قابىلدادى. ەشقانداي رەسمي قۇجاتتار تولتىرىلعان جوق، تەك قانا اۋىزشا كەلىسىم بويىنشا جۇمىس ىستەي بەردىم. بىراق 2006-2007 جىلدارى «اس-اي» كومپانياسىنىڭ ديرەكتور ورىنباسارى قىزمەتىندەگى شاكرەەۆا مارحابات مەنى - «اس-اي» لتد جانە «مينمەتالس كازاحستان» جشس-نە شتاتقا «ەكونوميست» رەتىندە رەسمي تۇردە تاعايىندادى. ءسويتىپ، مەنىمەن ەڭبەك كەلىسىم شارتى جانە ماتەريالدىق جاۋاپكەرشىلىك تۋرالى كەلىسىمشارت جاسادى. بۇل كەلىسىمشارتتىڭ ءبارى دە ورىس تىلىندە جازىلادى. ال مەن اسقار جاكۋلينگە سەنىپ ەش ويلانباستان قول قويىپ ءجۇردىم.
جانە دە مەنىڭ جۇمىسىم قارجىعا، ەكونوميكاعا ەش قاتىسى جوق بولدى، «ەكونوميست» قىزمەتى بويىنشا ەشقاشان جۇمىس جاساعان ەمەسپىن. ماعان تەك چجانگ ۆەيدىڭ كۇندەلىكتى قاراپايىم تاپسىرمالارىن ورىنداۋ مىندەتى عانا جۇكتەلدى. مەن تەحنيكالاردىڭ قىتاي تىلىندەگى پاسپورت، سەرتيفيكات سياقتى قۇجاتتاردى اۋدارما اگەنتتىگىنە اپارىپ اۋدارما جاساتامىن جانە كەڭسەگە كەرەكتى زاتتاردى ساتىپ اكەلىپ ءجۇردىم. ال چجانگ ۆەي قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتشاسى جانە اس-اي كومپانياسىندا رەسمي تۇردە ەشقانداي قىزمەت اتقارعان جوق. شتاتتا بولماسا دا، قحر-مەن بايلانىس بويىنشا كومپانياعا تۇسكەن قارجىلاردى تەك ءوزى قاداعالاپ وتىراتىن. بۇل كومپانيا ءىرى تەحنيكالارمەن جانە قوسالقى بولشەكتەردى ساتۋمەن اينالىسادى. مەن دوللارمەن تۇسكەن اقشانى اسقار جاكۋلين مەن چجانگ ۆەي ايتقانداي وزدەرىنىڭ پاتەرىندە جيناپ جۇرەمىن. چجانگ ۆەي جاسىرىن جۋرنالعا ۇيدەگى جينالعان اقشانى راستاپ قول قويىپ بەرەدى.
سونىمەن، سوڭعى رەت، 2014 جىلعى قاراشا ايىندا كەلىپ، چجانگ ۆەي اقشالارىن قابىلداپ الىپ، جۋرنال بويىنشا سالىستىرىپ، بارلىعى دۇرىس دەپ، جەلتوقسان ايىنىڭ باسىندا، ماعان ءۇيدىڭ كىلتتەرىن بەرىپ، اقشانى بۇرىنعىداي جيناي بەر دەپ تاپسىرىپ، وزدەرى تاعى دا جاپونياعا كەتىپ قالدى.
كەتەر الدىندا، چجانگ ۆەي ماعان 16 297 000 تەڭگە اقشا قالدىرىپ، ونىڭ 10 000 000 «مينمەتالس كازاحستان» جشس-ءنىڭ ەسەپ شوتىنا بانك ارقىلى سال، 1 195 620 تەڭگەنى لوگيستيك داستانعا رەسمي ەمەس تۇردە، جاسىرىن جۋرنالعا قول قويدىرىپ بەر دەپ، قالعانىن قايدا قالاي جۇمساۋ كەرەكتىگى تۋرالى نۇسقاۋلارىن بەرىپ قالدىرىپ كەتتى.
10 000 000 تەڭگەنى مەن بانكتىڭ جۇمىستارىنا جاۋاپتى بۋحگالتەر گۋلزيراعا نەمەسە نۋرمانباەۆا شامشاعا، داۋلەتحانقىزى ءمولدىر ارقىلى بەرىپ جىبەردىم. ول كەيىن، وسى سۋممانى بانك ارقىلى جشس-ءىڭ شوتىنا سالعانى تۋرالى قۇجاتتىڭ كوشىرمەسىن اكەلىپ بەردى.
وسى جەلتوقسان ايىندا سپەتستەحنيكالار، قوسالقى بولشەكتەر ساتىلۋدان، جالپى 510 350 اقش دوللارى، جانە ارەنداعا بەرىلگەن عيماراتتاردىڭ اقىسى رەتىندە، قوسالقى بولشەكتەردىڭ ساتىلۋىنان تۇسكەن، جانە جشس «NUR سەرۆيس بەك»، يپ توحتاحۋنوۆ ب.م، يپ نۋرەكەنوۆ ت.س.، يپ اسەموۆ ك. –لەردەن وبناليچكا ءۇشىن تۇسكەن شامامەن 211 183 351 تەڭگەمەن اقشالار بولدى.
510 350 اقش دوللارىنىڭ 149 800 دوللارىن نياتباەۆ سەرىك ۇشكە ءبولىپ مولدىرگە اكەلىپ بەرگەن. وسى اقشانى «اس-اي»-دىڭ قىتايدىڭ ءۇرىمشى قالاسىنداعى فيليالى سينوماش كومپانياسىنىڭ بۋحگالتەرى ارقىلى تۇركياعا جانە گەرمانياعا جىبەرەلىپ وتىرادى. ول بۇل اقشالاردى قايدان الىپ جۇرگەنىن، نە ءۇشىن چجانگ ۆەيگە اكەلىپ بەرگەن سەبەپتەرىن مەن بىلمەيمىن. بۇرىن جاكۋلين مەن چجانگ ۆەي ەكەۋى جۇمىستا جۇرگەن كەزدە دە اكەلىپ بەرىپ جۇرگەن. قالعان 360 550 اقش دوللارى سپەتستەحنيكالاردى ساتقاننان تۇسكەن اقشالار. وسى جالپى 510 350 اقش دوللارىنىڭ 76 550 دوللارى ءارتۇرلى ماقساتتا، دوللار كۇيىندە جۇمسالدى. 23 900 اقش دوللارىن مەن باۋىرجان، باعلان، ايمان، ايگەرىم، فاريدا جانە تاعى باسقا تەحنيكا ساتقان مەنەدجەرلەرگە «بونۋس» رەتىندە تاراتىپ بەردىم.
27 150 اقش دوللارىن لوگيستيك داستانعا، كەدەندەگى شىعىندارى ءۇشىن بەردىم. الماتىعا كونتەينەرمەن كەلگەن قوسالقى بولشەكتەرگە، كارالارعا، شينالارعا راستوموجكا جاساۋ ءۇشىن 5500 دولاردى اسەم جانە الىبەك دەگەن لوگيستيكتەرگە بەرىلدى. تاعىدا 7000 دوللاردى، HOWO دەگەن قىتاي كومپانياسىنىڭ وكىلى Zhang Gun دەگەن ادامعا بەردىك. 1000 دولاردى قىتايدان قوسالقى بولشەكتەر تاسىمالداۋ ءۇشىن جالدانعان جۇك ماشيناسىنىڭ اقىسى رەتىندە يمينوۆ رادج دەگەن جۇرگىزۋشىگە بەردىك. 2000 دوللاردى قىتايدىڭ باشەننىي كراننىي مەحانيگىنە ايلىق رەتىندە بەرىلدى.
10 000 اقش دوللارىن تەڭگەگە ايىرباستاپ، ۇستاپ وتىردىق (دوللار كۋرسى سول كەزدە 182,65).
سونىمەن، قالعان 430 000 اقش دوللارىن چجان ۆەيعا، ول كەلگەن كەزدە تاپسىرۋ ءۇشىن وزدەرىنىڭ پاتەرىندەگى گاردەروب بولمەسىندە ساقتاپ قويدىم.
211 183 351 تەڭگەنىڭ – مولشەرى 180 000 000 تەڭگەسى «مينمەتالس كازاحستان» جشس-ءنىڭ بتا داعى ەسەپ شوتىنا سالىندى. قالعاندارى ءارتۇرلى قاجەتتەرگە جۇمسالدى. قاجەت بولعان جاعدايدا، قايدا، قانداي ماقساتتا جۇمسالعانىن ايتىپ بەرە الامىن.
بۇل جەردە مەن كورسەتىپ بەرگەن اقشالاردىڭ كىرىس-شىعىستارى ەشقانداي رەسمي قۇجات تولتىرۋسىز جاسالدى. وسىنداي قارجىلىق جاسىرىن وپەراتسيالار مەن جۇمىس جاساعان كەزدە بولىپ ءجۇردى.
مەن تەك قانا ءبىر – جەلتوقسان ايىنداعى جاعدايدى ايتۋ سەبەبىم، وسى ايداعى جاسىرىن جۋرنالدىڭ كوشىرمەسى مەندە قالىپ قويعان. سول سەبەپتى ناقتى دالەلىم بار جاعدايلار بويىنشا ايتىپ وتىرمىن.
22.12.2014 جىلى مەن چجانگ ۆەيگە WeChat الەۋمەتتىك جەلىسى ارقىلى كازىرگە دەيىن جينالعان اقشانىڭ 157 300 اكش دوللارى بولعانىن ايتتىم جانە «ونى اقش دوللارى كۇيىندە ساقتاۋ كەرەك پە الدە تەڭگەگە اۋىستىرىپ كومپانيانىڭ بانك ەسەپشوتىنا سالۋ كەرەك پا» دەپ سۇراعاندا، ول كىسى «سول كۇيىندە قالدىرا بەر» دەدى. سول كۇنى كەشتە ول كىسىلەردىڭ بالا كۇتۋشىسى مۋحاماديەۆا نازىم ەكى بالانى (ايدانا مەن ايقۇت) الىپ قحر-گە كەتتى، ەرتەسى كۇنى ءۇي جۇمىسشىسى مۋساليەۆا جانار دا جاڭا جىلدىق دەمالىسقا كەنتاۋعا اۋىلىنا كەتتى. سونىمەن ول پاتەردە مەنىمەن ءسىڭلىم ەكەۋمىز قالدىق. ولاردىڭ پاتەرى ساتباەۆ كوشەسىندەگى جاڭادان سالىنعان عيماراتتاردىڭ ىشىندە ەدى. بۇل ۇيدە بەينەباقىلاۋ، كۇزەت بار. سىرتى قورشالعان ۇيلەرگە كىم كورىنگەندى كىرگىزبەيدى. ول ۇيگە كىرگەن ادامنىڭ بارلىعىنىڭ ءتىزىمىن جاساپ وتىراتىن ۆاحتادا ارنايى كىسىلەر دە بار. وسىنى ەسكەرىپ، چجانگ ۆەيدىڭ ءوزى ماعان: «مۇنداعى پاتەرلەردىڭ ءبارى كۇزەتپەن، بەينەباقىلاۋمەن قامتىلعان. سەن ەش الاڭداماي وسىندا تۇرا بەرسەڭ دە بولادى. ءبىز تەك جانىمىزداعى ادامداردان عانا ساق بولۋىمىز كەرەك» دەگەندى ايتىپ كەتكەنى باردى.
430 000 دوللاردىڭ ۇرلانعانىن سەبەپسىز جاۋىپ قويعانىنا نە سەبەپ...؟
سونىمەن، مەن 31- كۇنى اكەمنىڭ جاعدايىن ءبىلىپ قايتايىن دەپ ءسىڭلىم ەكەۋمىز كەتتىك دە، سودان 2015 جىلدىڭ 2- قاڭتارىندا ءتۇس قايتا ساعات 18-دەردە كەلدىم بۇل ۇيگە. كەلسەم ۇيدە تەلەديدار قوسۋلى تۇر ەكەن. مەن كەتەردە بۇل ءۇيدىڭ ەسىك تەرەزەسىن تۇگەل تەكسەرىپ كەتكەن ەدىم. مەن تەلەديداردىڭ قوسۋلى تۇرعانى كورگەندە ماعان ۇرەي تۋدى. بىردەن جاتىن بولمەدەگى كىلتپەن اشىپ گاردەروبتى اشتىم. قاراسام مەن جيناپ جۇرگەن دوللارلار جوق! 43 پاشكەدەن تۇراتىن 430 000 دوللاردىڭ سالىنعان قوراپتاردىڭ ءبارى دە بوس تۇر. ال باسقا بولمەلەرگە ەش زاقىم بولماعانىن، ءۇيدىڭ ەسىك تەرەزەلەرى دە ەش بۇلىنبەگەنىن بايقادىم. دەرەۋ ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى شاكرەەۆا مارحاباتقا حابارلاسىپ ۇرلىق بولعانى جايىندا ايتتىم، ول كىسى جاڭا جىل تويلاپ اۋىلدا جۇرگەندىكتەن كەلە المايتىنىن جانە باس بۋحگالتەر اتىراۋباەۆا ايناگۇلگە حابارلاسىپ، ونى جىبەرەتىنىن ايتتى، ال ماعان ءبىرىنشى قاباتقا ءتۇسىپ ۇرلىق بولعانى جايىندا ۆاحتەرشىعا ايتۋىمدى جانە پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە حابارلاسۋىمدى تاپسىردى.
مەن بىردەن ءبىرىنشى قاباتكا ءتۇسىپ ۆاحتەرشىعا ايتىپ، 102 قىزىمەتىنە حابارلاستىم. ۋچاستكەلىك پوليتسيالار كەلىپ بولمەلەردەن ساۋساق ىزدەرىن الدى، ەسىك تەرەزەلەرىن تەكسەردى. پوليتسيالار تەكسەرىپ جاتقاندا باس بۋحگالتەر اتىراۋباەۆا ايناگۇل دە ۇيگە كەلدى. سوسىن اتىراۋباەۆا ايناگۇلمەن بىرگە جاكۋلينگە WeChat جەلىسى ارقىلى ۆيدەوزۆونوك جاساپ، ۇيدە جينالعان 430 000 اقش دوللارى ۇرلانعانىن، ودان باسقا ەشنارسە جوعالماعانىن، ءۇيدىڭ ىشىندە باسقا ەشقانداي زاتتاردىڭ اقتارىلماعانىن ايتتىم. جاكۋلين مەنەن سەيفتىڭ اشىلعان اشىلماعانىن سۇرادى. مەن سەيفتىڭ اشىلماعانىن ايتتىم. سوسىن ماعان «چجانگ ۆەيمەن سويلەس، ۇرلانعان اقشانىڭ سوماسىن ايت» دەدى، مەن چجانگ ۆەيگە 430 000$ ۇرلانعانىن ايتتىم.
- ەسىك، تەرەزە اشىلماعان با؟ ءۇيدىڭ ءىشى قانداي كورىنىستە ەدى؟
- ۇي ءىشى قوپارىلماعان، ەسىك پەن تەرەزە اشىلماعان. مەن ءوزىم ەسىكتى چجانگ ۆەي بەرگەن كىلتپەن اشتىم عوي. ءۇي ءىشى تاپ-تازا. ەڭ سوڭى 31- كۇنى قوقىس سالىنعان شەلەكتى دە تازارتىپ كەتكەم. مەن ەكى كۇن بۇرىن تازالاپ كەتكەن شەلەكتە ەكى كەلىلىك ۇننان بوساعان قاعازدىڭ سىرتى جاتقان ەكەن. كىلت مەنەن باسقا ءۇي قىزمەتشىسىندە بولدى. ءۇي قىزمەتشىسى كەتەردە كىلتىن ماعان بەرىپ كەتكەن. تاعى ءبىرىن ۇيگە كىرە بەرىستەگى دالىزدە سۋۆەنيردىڭ ىشىنەن ءبىر كىلتتى پوليتسەيلەر تەكسەرىپ كەتكەن سوڭ كوردىك. ءبىر كىلت سول جەردەن تابىلدى. سودان سوڭ گاردەروب جاقتاعى پولكادان كارتوچكاسىمەن تاعى ءبىر كىلتتى تاۋىپ العانبىز. تاۋىپ الىنعان كىلتتەر پاتەردىڭ سىرتقى كىلتتەرى. گاردەروبتىڭ كىلتىنىڭ ماعان ءبىر داناسىن عانا بەرگەن. مەن باسشىلاردىڭ تاعى باسقا كىمدەرگە ءۇيدىڭ كىلتىن بەرگەنىن بىلمەيمىن. ال ولار قىتايدان كەلگەن سايىن مەن كىلتتەرىن وزدەرىنە بەرىپ جۇرگەنمىن.
- ۇيدەگى بەينەباقىلاۋ ۇيگە ۇرى تۇسكەن كۇندى انىقتاپ بەرە المادى ما؟
- ءبىز تومەنگى ەتاجدا وتىراتىن ۆاحتاداعى كەزەكشىلەردىڭ بارىنەن سۇراستىرساق، «بەينەباقىلاۋ ورناتىلعان، بىراق جازبانى ساقتامايدى» دەگەن جاۋاپ الدىق! ءسويتىپ، ولار وسى ۇيگە قاشان، قانداي ادامدار كەلگەنىن جازىپ وتىراتىن جۋرنالدى كورسەتكەن. ولار – ۆاحتەرلەرگە كورىنبەي بوتەن ادامداردىڭ كىرۋى مۇمكىن ەمەستىگىن، كىم كەلسە دە ءبىرىنشى ءۇي يەسىنە حابارلايتىنىن جانە كەلۋشىلەردىڭ قۇجاتىن جۋرنالعا تىركەپ وتىراتىنى ايتتى. جەلتوقسان ايىنىڭ 31-مەن 2015 جىلدىڭ 2-قاڭتار كۇنى ارالىعىندا جاكۋليننىڭ پاتەرىنە ەشكىمنىڭ كەلمەگەندىگىن جۋرنالدان كورسەتتى. بىراق اسقار جاكۋليننىڭ كولىك جۇرگىزۋشىسى ەسەنعاليدىڭ ايتۋىنشا، پاركينگكە كولىكتى قويعان سوڭ، سول جەردەن جەدەلساتى ارقىلى ءتورتىنشى قاباتقا كوتەرىلىپ كەتۋگە بولاتىنىن تەرگەۋشىگە بەرگەن جاۋابىندا ايتقان ەدى. ال ول كەزدە ۆاحتەر ول جاقتاعى ادامدى كورە المايدى.
- پوليتسەيلەر دە سول كۇزەتشىلەردىڭ، ۆاحتاداعىلاردىڭ جاۋابىنا قاناعات تۇتىپ قويا سالعانى ما؟
- سولاي دەگەن سوڭ ولار دا ەشتەڭە دەگەن جوق. سونىمەن، تەرگەۋشى مەنەن تۇسىنىكتەمە الىپ جاتتى.سوندا باس بۋحگالتەر ايناگۇل اتىراۋباەۆا مەنى بالالاردىڭ بولمەسى جاعىنا شاقىرىپ الىپ بىلاي دەگەندى: - «سەن بۇل اقشانى كومپانيانىڭ اقشاسى دەپ ايتپا. مۇنى باستىعىمىز اسقار جاكۋليننىڭ ءوزىنىڭ ۇيىنە قويىپ كەتكەن اقشاسى دەپ ايتا سال. مۇنى باستىق ءوزىنىڭ سالىپ جاتقان ءۇيىنىڭ جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ اقشاسى دەپ ايتا سال تەرگەۋشىگە. ءبىز دوللارمەن اقشا قابىلداۋعا بولمايدى. كومپانياعا پروبلەما بولادى» دەپ نۇسقاۋ بەردى. مەن ءوزىم سول كۇنى ۇرلىق بولعان جاعدايمەن ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت كەزدەسىپ وتىرعان جايىم بار. ءوزىمنىڭ سول كەزدەگى قانداي كۇيگە تۇسكەنىم وزىمە عانا بەلگىلى. ونىڭ ۇستىنە ون جىلدان بەرى سول كومپانيادا بىزدەر باستىقتار نە ايتسا سونى ورىنداپ ۇيرەنگەندىگىم بار. ءسويتىپ، تەرگەۋشىگە اتىراۋباەۆا ايناگۇل ايتىپ ۇيرەتكەندەي تۇسىنىكتەمە بەردىم. بىراق بۇل تۇسىنىكتەمەگە تۋىستارىمنىڭ ءبارى ماعان ۇرىستى.
«بۇل اقشالاردىڭ بارلىعى جۋرنالدا جازۋلى تۇر عوي. نەگە ول بۋحگالتەر اتىراۋباەۆا ايناگۇلدىڭ ايتۋى بويىنشا جازاسىڭ» دەگەن سوڭ، ەرتەسىنە پوليتسەيگە بارىپ قايتادان تۇسىنىكتەمە بەردىم. ول جەردە جۋرنالداعى اقشانىڭ بار ەسەبىن جازىپ بەردىم. ءسويتىپ مەن بۇل جەردە تەك كۋاگەر رەتىندە جاۋاپ بەرگەن ەدىم. سونىمەن، تەرگەۋ ارى قاراي «ۇيگە ۇرى ءتۇستى» دەگەن قىلمىستىق ءىس بويىنشا جۇرگىزىلە بەردى. مەن «اس-اي» كومپانياسىندا جۇمىسىمدى جالعاستىرىپ جۇرە بەردىم. بىراق باسشىلار سول كۇنگە دەيىن دەكرەتتە بولعان كامال ءتۇسىپحاندى شاقىرىپ الدى. ال مەن كۇندە تاڭەرتەڭنەن كەشكى 6-عا دەيىن جۇمىسقا كەلەم. ەشنارسە ىستەمەسەم دە بوسقا وتىرىپ قايتامىن. ەشكىم مەنىمەن سويلەسپەيدى، ارالاسپايدى. ءسويتىپ، بۇل تۇرعىدا ماعان ابدەن پسيحولوگيالىق قىسىم ءتۇستى. ءبارىن ادەيى ىستەپ وتىرعاندىعىن ىشتەي بىلەمىن. 2015 جىلعى قاڭتار ايىندا، چجانگ ۆەيدىڭ كاسسادان تىس ۇستاپ جۇرگەن 430 000 اقش دوللارى ۇرلانۋىنا بايلانىستى، وسى كومپانيانىڭ قىزمەتكەرلەرى، اتاپ ايتقاندا ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى شاكرەەۆا مارحابات جانە نۋرمانباەۆا شامشا، 2015 جىلعى ناۋرىز ايىنىڭ 16 كۇنى مەنى شاكرەەۆانىڭ كابينەتىنە شاقىرىپ الىپ، «بىزگە 2014 جىلدىڭ جىلدىق وتچەتىن جابۋىمىز كەرەك.
سالىق ورىندارىنان، قارجى پوليتسياسىنان تەكسەرۋلەر كەلەدى، بۋحگالتەرلىك ەسەپتى رەتكە كەلتىرۋىمىز كەرەك. ەگەر تەكسەرۋ كەزىندە، ۇرلانعان اقشالاردىڭ رەسمي تۇردە ءبىزدىڭ كاسساعا كىرىستەلمەگەنىن پوليتسيا ءبىلىپ قويسا، بىزگە جاقسى بولمايدى. سوندىقتان راسحودنىي وردەرلەرگە سەن اقشالاردى پودوتچەتقا الدىم دەپ قول قوي. كەيىن تەكسەرۋلەر اياقتالعاننان كەيىن، باستىقتار كەلگەندە بۇل شارۋانى وزدەرى شەشەدى» دەپ ايتتى. مەن اسقار جاكۋلينگە سەنىپ قول قويىپ بەردىم. كەيىننەن، سول شىعىس كاسسالىق وردەرلەر 2014 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ 18, 19, 22, 23, 24, 27 كۇندەرىمەن، ياعني وتكەن كۇندەرمەن جاسالعان جالعان قۇجاتتار ەكەنىن ءتۇسىندىم.
وسى وردەرلەرگە الداپ قول قويدىرىپ العاننان كەيىن، مەنى جشس-كە 77 400 000 تەڭگەگە قارىز ەتىپ قويىپ، مەنەن ازاماتتىق سوت ارقىلى سول سومانى ءوندىرىپ الۋدى تالاپ ەتتى. الايدا، مەن ەكى سەرىكتەستىكتىڭ كاسساسىنان ەشقانداي قاراجات المادىم. وسىلاي مەنى الداپ شىعىس كاسسالىق وردەرگە قول قويدىرعان بولاتىن.
- وردەردە باسشىڭىز اسقار جاكۋليننىڭ اتى ءجونى بولدى ما؟
- جوق، بولعان جوق. ءبىز بۇل وردەرگە ساراپتاما جاساتقاندا مۇنىڭ دا قولدان جاسالعان قاعازدار ەكەندىگىن دالەلدەپ بەردى. بىرىنشىدەن، اسقار جاكۋليننىڭ اتى-ءجونى، سوسىن قولى بولۋى كەرەك. ال بۇلار تەك وزدەرىنىڭ اتى جوندەرىمەن عانا قول قويدىرىپ وتىر. ونىمەن تۇرماي، سول جىلى ماي ايىندا مەنى زاڭسىز جۇمىستان شىعاردى. سودان 2015 جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ الماتى قالالىق اۋەزوۆ اۋدانىنىڭ سوتىنان حات كەلدى. «سەن «اس-اي» كومپانياسىنان 77 ملن. 400 000 تەڭگە الىپ، بىراق وسى كۇنگە دەيىن قايتارماپسىڭ» دەپ ازاماتتىق ءىس قوزعادى. سول ازاماتتىق سوتتا مەنىڭ موينىما «وسى سومانى تولەيسىڭ» دەپ ءىلىپ قويدى. سۋديا كۋداباەۆ ت. ءا. جانە پروكۋرور مەكەشوۆ ن. سوتتا تاعى دا بىرقاتار زاڭبۇزۋشىلىقتار ورىن الدى. بىرىنشىدەن، سۋديا ەكى سەرىكتەستىككە اۋديتتىك ەسەپ تەكسەرۋ جاساۋدان باس تارتقىزدى.
ەكىنشىدەن، چەرنايا كاسساعا جاسالعان ەكسپەرتيزا قورىتىندىسىن ءىس قاعازعا تىكپەدى، ياعني قاراستىرمادى. ۇشىنشىدەن، بىرنەشە كومپانيا كليەنتتەرىنىڭ تەحنيكا ساتىپ العان كەزدە اقش دوللارىمەن ەسەپتەسكەنىن نوتاريالدى تۇردە راستايتىن قۇجاتتاردى دا قاراستىرمادى. تورتىنشىدەن، كۋاگەرلەردىڭ تۇسىنىكتەمەلەرىندە كوپتەگەن قاراما-قايشىلىقتار بار. مىسالى، شىعىس كاسسالىق وردەرلەرگە 77 400 000 تەڭگەنى ماعان بەرىلدى دەپ قول قويعان شاكرەەۆا م.، اتىراۋباەۆا ا.، نۇرمانباەۆا ش. سوتتا ول اقشانى كاسسادا بولعانىن مۇلدەم جوققا شىعاردى.
ودان كەيىن مەن قالالىق سوتقا دا شاعىمداندىم. بىراق ولار مەنىڭ ارىزىمدى قاناعاتتاندىرعان جوق. سودان سوڭ 2016 جىلى اقپاننىڭ 2-ءسى كۇنى اسقار جاكۋلين قايتىس بولدى. ال ونىڭ جۇبايى چجانگ ۆەي وسى كۇنگە دەيىن قىتاي ازاماتشاسى بولا تۇرا، كومپانيانىڭ ەشقانداي قىزمەتكەرى بولماسا دا، جاكۋلين قايتىس بولعاسىن بار جوعى 2 ايدان كەيىن ءوزىن «اس-اي» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورىمىن دەپ سوتقا «الاياقتىق جاسادى» دەپ مەنىڭ ۇستىمنەن ارىز بەردى. چجانگ ۆەيدىڭ تاپ قازىر «اس-ايعا» ديرەكتور بولاتىنى زاڭدى ەمەس، اسقار جاكۋلين قايتىس بولعان سوڭ 6 ايدان كەيىن عانا «اس-ايدى» باسقارۋعا قۇقىعى بار. بوستاندىق اۋدانى تەرگەۋشىسى جاسۇلان بەكبالاەۆ چجانگ ۆەيدىڭ زاڭسىز ارىزىن بىلە تۇرا قابىلدادى. بىراق مۇنى ءبىز وسى كەزگە دەيىن قۇزىرلى ورگاندارعا ايتقانمەن ەسكەرىپ جاتقان ەشكىم جوق. ەسەسىنە، مەنىڭ ۇستىمنەن ۇرلىق بويىنشا ءبىر قىلمىستىق ءىس، سوسىن الاياقتىق جونىندە تاعى دا ءبىر قىلمىستىق ءىس قوزعاپ وتىر. باسىندا كۋاگەر دەپ تانىپ، سوڭىنان وسىلاي كۇدىكتىگە اينالعانىمدى ءوزىم دە بىلمەي قالدىم. مەنىڭ تۇسىنبەيتىنىم - «اس-اي» كومپانياسىنداعىلاردىڭ مەنىڭ سول اقشالاردى ۇرلادى دەگەن دالەلدەرى قايدا سوندا؟ تاعى ءبىر تۇسىنىكسىز ءجايت - تەرگەۋشىلەر 2015 جىلعى 2-قاڭتاردا بولعان پاتەردەگى 430000 دوللاردىڭ ۇرلانعانى جايلى قىلمىستىق ءىستى 2017 – 18 جىلدار ارالىعىندا بەلگىسىز سەبەپپەن جاۋىپ تاستادى.
ءتىپتى، «2015 جىلى 2-قاڭتار كۇنى اسقار جاكۋليننىڭ پاتەرىندە ۇرلىق بولماعان. ول جەردەن ەشقانداي 430000 دوللار جوعالعان جوق. سەن پوليتسياعا جالعان اقپارات بەردىڭ» دەپ ءوزىمدى 419-شى باپتىڭ 2-تارماعى بويىنشا، تاعى دا 176 باپتىڭ 4-ءشى تارماعى بويىنشا مەنى 2018 جىلى جەلتوقسان ايىندا الماتى قالالىق، بوستاندىق اۋدانىنىڭ سوتىنا بەردى. بۇل 2019 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ شىلدە ايىنا دەيىن 36 سوت پروتسەسى ءوتتى. سول كەزدەگى ادۆوكاتىم بۋحانوۆا ەلۆيرا دەگەن ءوز ىسىنە ادال، تاجىريبەلى بولدى. الايدا، بۋحانوۆانىڭ دالەلدەرى مەن زەرتتەۋ جۇمىستارىن سۋديا كۋداباەۆ قابىلداعان جوق. ادۆوكات بۋحانوۆا جان جاقتاعى وبلىستارعا ساتىلعان تەحنيكالاردىڭ قۇنىن جانە قاي كۇنى قانشا باعاعا ساتىلعاندىعى، ءارى ول اقشالاردى ءبىز تاراپتان كىمنىڭ قابىلداپ العاندىعى جايلى ماعلۇماتتاردى سوتقا انىقتاپ تاپسىرعان. وزگە وبلىستارداعى بىزدەن العان تاۋار الۋشى كليەنتتەر مۇنىڭ ءبارىن نوتاريۋستان راستايتىن انىقتامالاردى بەرىپ جىبەرگەن. ول جەردە وزدەرىنىڭ جىبەرگەن اقشالارىن داۋلەتحانقىزى ءمولدىردىڭ قابىلداپ العاندىعىن راستايتىن قۇجاتتار تۇر.
سونىڭ وزىندە دە سۋديا بۇل دالەلدەردى قابىلداعان جوق. باس بۋحگالتەر اتىراۋباەۆا مەن كاسسير نۋرمانباەۆا شامشا – «ءبىز دوللار قابىلدامايمىز، تەك تەڭگەمەن جۇمىس جاسايمىز، مىناۋ جۋرنالداردى سالتانات قولدان جاساپ العان» دەگەن جالاسىنان تانباي ءجۇردى. ەگەر مەن كومپانياعا تيەسىلى سومالاردىڭ جۋرنالدارىن قولدان جاسايتىن بولسام، كومپانيا كليەنتتەرى مەن قىزمەتكەرلەرىنىڭ ارقايسىسىنىڭ قويعان قولدارى قايدان ءجۇر؟ سوندا مەنىڭ جۋرنالىمداعى قويعان قولىن راستايتىن 2-3 كۋاگەرلەر دە كەلىپ، وسى جۋرنالعا قول قويىپ، اقشانى مولدىردەن الاتىنىن ايتقان بولاتىن. وسى جۋرنالداردىڭ بارىنە ساراپتاما جاسالعاندىعىنا نازار اۋدارعان سوت بولمادى. كەرىسىنشە، جوعارىدا ايتىلعان ەكى باپپەن مەنى 8 جىلعا سوتتاماقشى.
- چجانگ ۆەي شىن مانىندە اسقار جاكۋلينمەن نەكەدە بولعان ايەل مە؟ الدە ازاماتتىق نەكەدە مە؟
- اسقار جاكۋلين مەن چجانگ ۆەي قىتايدا جۇرگەندە نەكەلەسكەن. بىراق چجانگ ۆەي وسى كۇنگە دەيىن قازاقستان ازاماتتىعىن العان ەمەس.
- سەنىمەن 10 جىلدان بەرى بۇكىل وتباسىمەن ارالاسىپ ءجۇرىپ، چجانگ ۆەي ساعان قالاي سەنبەيدى؟
- يا. وسى كۇندەرى نەبىر قارعىسقا تولى حاتتارىن ماعان لاقتىرىپ ءجۇر. بۇدان بۇرىن اۋەزوۆ اۋداندىق ازاماتتىق سوتى بولىپ جاتقان كەزدە زامديرەكتور شاكرەەۆا مەن باس بۋحگالتەر اتىراۋباەۆا ايناگۇل ەكەۋى اسقار جاكۋليننىڭ ءحالىن سۇراۋعا 2015 جىلدىڭ قاراشا الدە جەلتوقسان ايىندا پەكينگە بارىپ قايتقاندى. اتىراۋباەۆا مەن شاكرەەۆانىڭ ايتۋىنشا - سول كەزدە اسقار جاكۋلين ءبىر جاپىراق قاعازعا مىناداي دەپ تۇسىنىكتەمە جازىپ بەرگەن دەيدى.
ول قاعاز ورىس تىلىندە كومپيۋتەرمەن تەرۋ ارقىلى جازىلعان ءماتىندى قىسقاشا ايتار بولسام بىلاي دەپ جازىلعان ەكەن: «ناستوياششەم زاياۆليايۋ ي پوتۆەرجدايۋ، چتو ۆ دەكابرە 2014 گودا منويۋ بىلو دانو ۋستنوە راسپورياجەنيە كۋسمانكىزى سالتانات پولۋچيت ۆ كاسساح كومپاني دەنەجنىە سرەدستۆا ۆ رازمەرە ەكۆيۆالەنتنوم 500 000 دوللاروۆ سشا، نەوبحوديمىە منە دليا وپلاتى لەچەنيا زا گرانيتسەي. وب ەتوم بىلا پوستاۆلەنا ۆ يزۆەستنوست موي زامەستيتەل – شاكرەەۆا م. يا پولۋچيل ەي وفورميت پەرۆىچنىە كاسسوۆىە دوكۋمەنتى نا ۆىداچۋ ناليچنىح دەنەگ يز كاسسى. ودناكو ني كاكيح دەنەجنىح سرەدستۆ وت كۋسمانكىزى سالتانات يا نە پولۋچال. و توم، چتو سۋمما ۆ رازمەرە ەكۆيۆالەتنوم 430 000 دوللاروۆ كۋسمانكىزى س. حرانيلا ۆ موەي كۆارتيرە، يا نە زنال»، - دەيدى دە، ەڭ سوڭىنا اسقار جاكۋليننىڭ قولى قويىلعان قاعازدى العاشقى وتكەن اۋەزوۆ اۋداندىق ازاماتتىق سوتىنا الىپ كەلىپتى. بىراق مەن سۋدياعا بۇل قاعازعا سەنبەيتىنىمدى ءا دەگەننەن ايتتىم.
سەبەبى، اسقار جاكۋلين كوبىنەسە جان جاقتا ىسساپارمەن كوپ جۇرەتىن بولعاندىقتان قاراماعىنداعىلار كوپتەگەن تاپ تازا قاعازدارعا قول قويدىرىپ الىپ قالاتىنى بار. بىرىنشىدەن، بۇل سول قاعازداردىڭ ءبىرى، سەبەبى، ءماتىن اسقار جاكۋليننىڭ ءوز قولىمەن ەمەس، كومپيۋتەر ارقىلى ورىسشا تەرىلگەن. سوسىن جاكۋلين قول قويعاندا «اسكار» دەگەن ءسوزدى قىتايشا ارىپتەرمەن جازىپ بارىپ باستايدى. ول كىسىنىڭ قولى ماعان تانىس. ونىڭ ۇستىنە اسقار جاكۋلين بۇل كىسىلەر ايتقان ۋاقىتتا ماعان زۆونداپ 500 مىڭ دوللاردى جەكە شوتىنا سالۋ تۋرالى ەشقاشان ايتقان ەمەس. ونىڭ ۇستىنە، ۇرىمشىدە «اس-اي» كومپانياسىنىڭ فيليالى بار. ەگەر جاكۋلين قاراجات كەرەك بولسا نەسىنە بىزدەر جاققا زۆونداپ اقشا الدىرۋى كەرەك؟ مەن جۇمىس ىستەگەن 10 جىل بويىندا اسقار جاكۋلين قازاقستاننان اقشا الدىرعان ەمەس.
مەنىڭ سالتانات كۋسمانكىزى قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوت توراعاسى جاقىپ اسانوۆ مىرزاعا ايتارىم – نە ءۇشىن ماعان قاراي ۇيىمداستىرىلعان وسىنداي جالعان قۇجاتتاردى تەرگەۋشى دۇرىس تەكسەرىپ، تەرگەمەيدى؟ سۋديا مەنىڭ دالەلدەرىمە نەلىكتەن نازار اۋدارمايدى؟
وسى كۇنگە دەيىن «اس-اي» لتد كومپانياسىنداعىلاردىڭ ماعان جاۋىپ وتىرعان جالعان جالالارى – اسقار جاكۋليننىڭ اتىنان جازىلعان جالعان حاتتى تەرگەۋشىلەر نەگە تەكسەرمەيدى؟ بوستاندىق اۋدانى تەرگەۋشىسى جاسۇلان بەكبالاەۆ چجانگ ۆەيدىڭ زاڭسىز ارىزىن بىلە تۇرا قابىلدادى. بىراق مۇنى ءبىز وسى كەزگە دەيىن قۇزىرلى ورگاندارعا ايتقانمەن نەگە ەسكەرمەي وتىر؟ بەكبالاەۆتىڭ زاڭسىز ارىزدى قابىلداۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ سوسىن، اسقار جاكۋليننىڭ پاتەرىنە پاركينگ ارقىلى دا 4-ءشى قاباتقا كوتەرىلىپ كەتۋگە بولاتىنىن، ول جەردە بەينەباقىلاۋ جوقتىعىن كولىك جۇرگىزۋشىسى ەمبەرگەنوۆ ەسەنعالي ايتىپ وتىرسا دا وسىنداي نەگىزدەرگە نەلىكتەن تەرگەۋشىلەر نازار اۋدارمايدى؟
مۇنان دا باسقا - 2015 جىلدىڭ 2-قاڭتار كۇنى اسقار جاكۋليننىڭ ۇيىندە تونالعان 430 000 دوللاردى تەرگەۋشىلەر «ەشقانداي ۇرلىق بولعان جوق» دەپ جوققا شىعارىپ وتىرعانى. بۇل جەردە تەرگەۋشىگە كىمنىڭ ىقپالى بولىپ تۇر؟
ماعان تاعىلعان تاعى ءبىر ايىپتا – 77 ميلليون 400 000 تەڭگەنىڭ «اس-اي» كومپانياسىنىڭ بۋحگالتەريالىق كاسساسىندا مۇلدەم بولماعان سۋمماداعى تەڭگەلەردى مەنى الدى دەپ ەش دالەلسىز قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىپ وتىرعانى. مەنىڭ قولىمداعى شىعىس كاسسالىق وردەردىڭ جالعان ەكەندىگىنە دە سۋديا ءمان بەرمەدى. ءتىپتى، مويىندامايدى دا. اسقار جاكۋليننىڭ ورنىنا زامديرەكتور شاكرەەۆا مارحاباتتىڭ قول قويۋى دا زاڭعا سايكەس كەلمەيدى. كومپانيا باسشىسىنىڭ ورنىنا نەگە زامديرەكتور قول قويۋعا ءتيىستى؟ سوسىن بوستاندىق اۋداندىق سوت پروتسەسىندە وسى ۇشەۋ – اتىراۋباەۆا ايناگۇل، شاكرەەۆا مارحابات پەن نۇرمانباەۆا شامشا: «ءبىز كۋسمانكىزى سالتاناتقا 77 ميلليون 400 مىڭ تەڭگەنى بەرگەن جوقپىز» دەپ ايتقان. بۇل جاۋاپتاردى سۋديا ەستىمەي مە سوندا؟
مەن سىزدەردەن وسى ىسكە اراشا سۇرايمىن. جوعارىدا ايتىپ كەتكەنىمدەي سوت وتىرىستارىندا ءاردايىم زاڭبۇزۋشىلىقتار ورىن الىپ، ادىلەتسىزدىك بولدى. سوندىقتان، قر سوتىنا سەنىمىم وتە از. ونىڭ ۇستىنە، ع. نۇرداۋلەتوۆتىڭ ارىزى جوعارعى سوتقا باعىتتالعاندىقتان، ولاردىڭ شەشىمى شەشۋشى بولماقشى.
مەن ۇرلىقتى جاساماسام دا، سول جاعداي بولعالى بەرى كۇيزەلىسكە دۋشار بولدىم، دەنساۋلىعىم بىرتە-بىرتە ناشارلاي بەردى. اقىرى قانت ديابەتىنىڭ 1 تيپىنە شالدىعىپ، ءومىر بويى ينسۋلينگە تاۋەلدى بولدىم. مەنىڭ عانا ەمەس، وتباسىم دا قاتتى ۋايىمعا باتتى. اكەم مەنى 8 جىلعا سوتتاعانى تۋرالى حاباردى ەستىگەندە قۇسادان قازا بولدى. بۇل جاعداي ءوز دەنساۋلىعىمنان تۇگىلى، جاقىندارىمنان ايىردى، 6 جىلدان بەرى ۋايىمعا سالىپ، تىنىشتىعىمىزدى قاشىردى.
جازىقسىزبىن!- دەپ قان جىلاعان سالتانات كۋسمانكىزى وسىلاي دەپ كوز جاسىنا ەرىك بەردى. سالتانات كۋسمانكىزىنىڭ سوتقا بەرگەن دالەلدەرى ەسكەرۋسىز قالىپ وتىرعانىنا وسى بۇگىنگە دەيىن بارشا جۇرت كۋا بولىپ وتىرسا دا، الداعى سوتتىڭ قاڭتاردىڭ 5-ءسى كۇنىنە قويىلۋى كۇمان تۋعىزادى ەكەن. قاڭتاردىڭ 5-ءسى جاڭا 2021 جىلدىڭ العاشقى جۇمىس كۇنى. ال قر جوعارعى سوتى مەن باس پروكۋراتۋرا سالتاناتتىڭ سوت پروتسەسىن نەلىكتەن تىعىز ۋاقىتقا قويىپ وتىر؟ ادۆوكات ايمان وماروۆا ايتقانداي راسىندا حالىق تاعى دا بيلىككە ءوز نارازىلىعىن كورسەتسىن دەگەنى مە؟ الدە.... وسى كۇنگە دەيىن قحر ازاماتشاسى بولىپ سانالاتىن چجانگ ۆەيدىڭ راسىندا سالىق تولەمەۋدىڭ امالىنان شىققان سالتانات كۋسمانكىزىنا جاپقان جالاسى ما؟ ولاي دەمەسكە شە؟ پاتەردەن جوعالعان 430 000 دوللار تەرگەۋشىلەردىڭ جىلى جاۋىپ قويا سالاتىن كىشىگىرىم سوماسى ەمەس قوي.
ءدال قازىرگى ۋاقىتتا - «جازىقسىز سالتانات كۋسمانكىزىنا بوستاندىق بەرىلسىن!» دەگەن الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ۇلارداي شۋلاعان حالىق ۇنىنە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارعى سوت توراعاسى جاقىپ اسانوۆ مىرزا نازار اۋدارادى دەپ ۇمىتتەنەمىز! قر قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وسى ءىستى جىلدار بويى سوزىپ، ناقتى ۇرلىقشىنى تابۋدىڭ ورنىنا كىناسىز سالتانات كۋسمانكىزىن نەگىزسىز ايىپتاۋمەن اينالىسىپ جۇرگەنىنە قاراپ، تەك ءوز حالقىنا ءۇمىت ارتىپ وتىر.
شارا قۇربانوۆا.
