Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev myrzanyń nazaryna!
«Qazaqstandaǵy 20 jyl: 5 jyl ýnıversıtette oqydym, 10 jyl As-Aı-ǵa qyzmet ettim, 5 jyl As-Aımen sottastym. As-Aı meni aqyry 8 jylǵa sottap, odan aqtalyp shyǵyp otyrsam, mine, taǵy da sot...» Saltanattyń feısbýk paraqshasyndaǵy osylaı dep aıtqany birneshe oqyrmandaryn tolqytqan edi.
" Bas prokýror otstavkaǵa ket!" – dedi advokat Aıman hanym
Biraz jyldan beri áleýmettik jelilerde Saltanat Kýsmankyzynyń jalamen naqaqtan 8 jylǵa sottalǵanyna dúıim qazaq kýá bolǵan edi. 2019 jyly 9 aı ýaqytsha ızolıatorǵa toǵytylǵan Saltanatty, keıinnen apellıaııalyq shaǵym túsirip, 2020 jyly naýryzdyń 31-kúni 419-shy baptyń 2-shi tarmaǵy boıynsha aqtalyp shyqqan bolatyn. Qýsmankyzy Saltanattyń advokaty elimizge belgili Aıman Omarova jáne «Atajurt» eriktileri, Serikjan Bilásh bastaǵan birneshe top osy kúngi sotqa arnaıy qatysqan bolatyn. Sóıtip, Saltanatty QK-niń 254-shi bap boıynsha qaıta saralap, ıaǵnı, «óziniń qyzmetine salǵyrt qarady» dep 2 jylǵa shartty túrdegi jazalaýǵa aýystyryldy.
Alaıda, 2020 jyldyń 10 jeltoqsany kúni Saltanat Kýsmankyzyna QR bas prokýratýrasynan mynadaı mazmundaǵy hat kelip tústi. «Almaty qalalyq sotynyń qylmystyq ister jónindegi sot alqasynyń 31.03.2019 jylǵy Saltanat Qýsmankyzyna qatysty shyǵarylǵan qaýlysy men aqtaý úkiminiń kúshterin joıyp, Almaty qalasy, Bostandyq aýdandyq №2 sotynyń 12.07.2019 jylǵy úkimin kúshinde qaldyrýdy suraımyn», - depti. Sonymen birge QR Joǵarǵy sotynan qańtardyń 5-kúninde onlaın arqyly sot bolatynyn málimdepti. Bas prokýratýradan kelgen bul hattyń habary barsha áleýmettik jelini qoldanýshylardy, onan qalsa el-jurtty túgel eleń etkizgendeı boldy.
Nege? Áleýmettik jelidegiler Saltanattyń 5 jyl boıy «As-Aı» LTD qytaı kompanııasymen sottasyp júrgende qant dıabeti aýrýyna shaldyqqany, feısbýkte Saltanattyń paraqshasynda aýyr halde Qalqaman shaǵyn aýdany №7 aýrýhanasyna jetkizilgen vıdeosynyń jarııalanǵanyn jáne de qyzyna naqaqtan jala jabylǵan soń, osynyń kesirinen ákesiniń qusadan baqılyq bolǵandyǵyn aıtyp jatty. Nede bolsa Saltanat Qusymanqyzyna Alla sabyr bersin degen jurtshylyq - «Nelikten qytaı kompanııasynyń qazirgi basshysy qytaı azamatshasy Chjang Veı Saltanatqa jala jaýyp otyr. Chjan Veıdiń maqsaty ne?» degen zańdy saýaldaryn qoıady.
Osy jaǵdaılarǵa baılanysty jeltoqsannyń 30-y kúni tikeleı efırge shyqqan advokat Aıman Omarova: «Bizdiń bas prokýror Ǵızat Nurdáýletov Joǵarǵy sotqa ne sebepti narazylyq bildiredi. Nelikten Saltanattyń 7 aı boıy úsh sýdıanyń qaraǵan sotyn «durys emeske» shyǵaryp, birden joǵarǵy sotqa óziniń narazylyǵyn jetkizip otyr. Prokýror bul narazylyqty Saltanat Kýsmankyzynyń advokaty bolǵan maǵan da eskertpegen. Bizdiń bilýimizshe bas prokýror eshqashan joǵarǵy sotqa narazylyq túsirmeıdi. Bul jerde shıkilik kóp. Al prokýror Nurdáýletov muny 2021 jyldyń birinshi jumys kúnine, ıaǵnı, qańtardyń 5-shi kúnine qoıypty! Bul jerde prokýrordyń kassaııalyq sotqa berý sebebinde bir senim bar! Osy isti qaıta uıymdastyrýǵa tamyr-tanystary, sybaılastary bar dep oılaımyn. Sebebi, Kýsmankyzy Saltanatqa taqqan aıyptaryn zerdeleı qarasaq, osy kúnge deıin artqy kúndermen jasalǵan jalǵan qaǵazdarǵa, kassaııalyq orderge Saltanatty aldap qol qoıdyrǵan alaıaqtardyń isi nege tekserýge alynbaıdy?
Ol qaǵazda 77 mln. 400 myń teńge tur deıdi. Al býhgalterııada mundaı aqshalar bolmaǵan. Chjang Veı aqshasyn dollar kúıinshe úıinde saqtaǵan. Bir aıta keterlik jáıt – osy qytaılyqtar máselesine kelgende bizdiń prokýratýra ylǵı zańǵa qaıshy áreket jasap otyrady. Osy jerde qytaı jáne qazaq bıznesi «As-Aı» LTD kompanııasyndaǵy osynaý bylyqtardy prokýror nege qorǵap otyr? Kýsmankyzynyń sotyn prokýror 5- qańtarǵa qoıýy da tek emes. Óıtkeni, aldaǵy 10-shy qańtarda saılaý bolmaqshy. Eger Kýsmankyzynyń soty dál 5-shi qańtarǵa qoıylatyn bolsa buǵan halyq qarsy bolatynyn bas prokýror nege bilmeıdi? Álde halyqtyń bılikke narazylyǵyn taǵy da bastasyn dep otyr ma? Árıne, biz zańsyzdyqqa barmaımyz. Biraq bas prokýror Ǵızat Nurdáýletovtyń bul jerdegi kassaııalyq sot proesi oryndalýy múmkin.
Eger prokýrordyń buǵan senimi bolmasa mundaı qadamǵa barmas edi. Bul jerde bas prokýror Ǵızat Nurdáýletov qytaı kompanııasyndaǵy zańsyz áreketterdi jaqtap otyr! Bas prokýror otstavkaǵa ket!»,-deıdi Aıman Omarova hanym. Sondaı-aq, búgingi tikeleı efırge qatysqan «Atajurt» eriktileriniń biri Erbol Dáýlethanuly prokýratýraǵa tıesili taǵy bir jáıtti aıta ketti. Erbol Dáýlethanuly: - «2015 jyly 2-shi qańtarda Asqar Jakýlınniń úıinde bolǵan urlyqty prokýratýra nege tekserýge alǵyzbaıdy?! Nelikten Jakýlınniń úıinde bolǵan urlyq isi qozǵalmaı jabyq kúıinshe qaldy?! Almaty qalalyq sotynyń Kýsmankyzyna shyǵarǵan ádiletti úkimin bas prokýror nege buzyp otyr? Munyń sońynda ne tur? Bas prokýrordyń ádiletsizdikti jaqtaýy – ultymyzdyń bolashaǵyna balta shabý dep bilemiz! Ádiletsizdikti jaqtaý – bul qylmys!» degen ýájderin aıtty.
Ápkesi Baǵdat Kýsmanqyzy 2020 naýryz aıyndaǵy appelııaııalyq sotynan keıingi bergen málimdemesinde mynadaı bir shyndyqty aıtqan edi: «Asqar Jakýlın Saltanatty qaryndasy retinde syılady, Saltanat bolsa Asqar Jakýlındi aǵa tutyp júrgen. Saltanat olarmen aralasa júrip kompanııanyń qalaı jumys atqaratynyn biledi. Asqar Jakýlın qaıtys bolǵan soń Chjang Veı Saltanattyń ústinen aryz jaza bastady. Sebebi, Chjang Veıdiń kompanııadaǵylardan jasyratyn dúnıeleriniń barlyǵyn Saltanat biledi, - degendi aıtsa, Saltanattyń qorǵaýshysy Aıman Omarova: - «2015 jyldyń 2- qańtarynda aqsha urlanatyn kezde esikti Saltanattyń kiltimen ashylmaǵandyǵyn sot ekspertızasy anyqtap otyr. Kilt dýblıkat nemese kiltti qoldanýshy urlyqshynyń tańdap, taldap otyryp ashqan kilti, nemese kóptegen ýaqyt qoldanylmaǵan úı ıesiniń óziniń kilti.
Al Saltanattyń qolyndaǵy kiltpen ol úıdiń esiginiń ashylmaǵandyǵyn saraptamada aıtyp otyr. Sosyn Chjang Veı aqshasynyń joǵalǵany jaıly qylmysty ne úshin bir jyldan beri qozǵamaı, Asqar Jakýlın qaıtys bolǵan soń eki aıdan keıin ózin «As-Aı» kompanııasynyń dırektorymyn deı otyryp sotqa aryz bergen. Zań boıynsha eki aıdyń ishinde Chjang Veı «As-Aı»-dyń resmı túrde dırektory bolǵan emes. Buǵan Chjang Veı sotqa naqty jaýap aıta alǵan joq. Chjang Veıdiń ózi sotqa jalǵan málimetter berip otyr. Aryzda Saltanat Kýsmankyzyn esh dálelsiz aıyptap otyr. Sebebi, kompanııanyń qazirgi basshysy Chjang Veı salyq tóleýden jaltarǵysy keletin nıeti bar», - degendi aıtady.
Kýágerden kúdiktige aınaldym!
Saltanat Kýsmankyzy: "Men 2005 jyly naýryz aıynda, Almatydaǵy Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetiniń kúndizgi oqý bóliminiń, «Tehnologııalyq úrdister men óndiristerdi avtomattandyrý» mamandyǵy boıynsha 5 kýrsta dıplomdyq jumysqa daıyndalyp jatqan kezde «Kompanııa As-Aı LTD» jáne «MınmetalsKazahstan» JShS-ne kompanııa dırektory – Jakýlın Asqardyń jubaıy Chjang Veıge kómekshi bolyp ornalastym. Meni jumysqa Asqar Jakýlın qabyldady. Eshqandaı resmı qujattar toltyrylǵan joq, tek qana aýyzsha kelisim boıynsha jumys isteı berdim. Biraq 2006-2007 jyldary «As-aı» kompanııasynyń dırektor orynbasary qyzmetindegi Shakreeva Marhabat meni - «As-Aı» LTD jáne «Mınmetals Kazahstan» JShS-ne shtatqa «ekonomıst» retinde resmı túrde taǵaıyndady. Sóıtip, menimen eńbek kelisim sharty jáne materıaldyq jaýapkershilik týraly kelisimshart jasady. Bul kelisimsharttyń bári de orys tilinde jazylady. Al men Asqar Jakýlınge senip esh oılanbastan qol qoıyp júrdim.
Jáne de meniń jumysym qarjyǵa, ekonomıkaǵa esh qatysy joq boldy, «ekonomıst» qyzmeti boıynsha eshqashan jumys jasaǵan emespin. Maǵan tek Chjang Veıdiń kúndelikti qarapaıym tapsyrmalaryn oryndaý mindeti ǵana júkteldi. Men tehnıkalardyń qytaı tilindegi pasport, sertıfıkat sııaqty qujattardy aýdarma agenttigine aparyp aýdarma jasatamyn jáne keńsege kerekti zattardy satyp ákelip júrdim. Al Chjang Veı Qytaı Halyq respýblıkasynyń azamatshasy jáne As-Aı kompanııasynda resmı túrde eshqandaı qyzmet atqarǵan joq. Shtatta bolmasa da, QHR-men baılanys boıynsha kompanııaǵa túsken qarjylardy tek ózi qadaǵalap otyratyn. Bul kompanııa iri tehnıkalarmen jáne qosalqy bólshekterdi satýmen aınalysady. Men dollarmen túsken aqshany Asqar Jakýlın men Chjang Veı aıtqandaı ózderiniń páterinde jınap júremin. Chjang Veı jasyryn jýrnalǵa úıdegi jınalǵan aqshany rastap qol qoıyp beredi.
Sonymen, sońǵy ret, 2014 jylǵy qarasha aıynda kelip, Chjang Veı aqshalaryn qabyldap alyp, jýrnal boıynsha salystyryp, barlyǵy durys dep, jeltoqsan aıynyń basynda, maǵan úıdiń kiltterin berip, aqshany burynǵydaı jınaı ber dep tapsyryp, ózderi taǵy da Japonııaǵa ketip qaldy.
Keter aldynda, Chjang Veı maǵan 16 297 000 teńge aqsha qaldyryp, onyń 10 000 000 «Mınmetals Kazahstan» JShS-niń esep shotyna bank arqyly sal, 1 195 620 teńgeni logıstık Dastanǵa resmı emes túrde, jasyryn jýrnalǵa qol qoıdyryp ber dep, qalǵanyn qaıda qalaı jumsaý kerektigi týraly nusqaýlaryn berip qaldyryp ketti.
10 000 000 teńgeni men banktiń jumystaryna jaýapty býhgalter Gýlzıraǵa nemese Nýrmanbaeva Shamshaǵa, Dáýlethanqyzy Móldir arqyly berip jiberdim. Ol keıin, osy sýmmany bank arqyly JShS-iń shotyna salǵany týraly qujattyń kóshirmesin ákelip berdi.
Osy jeltoqsan aıynda spetehnıkalar, qosalqy bólshekter satylýdan, jalpy 510 350 AQSh dollary, jáne arendaǵa berilgen ǵımarattardyń aqysy retinde, qosalqy bólshekterdiń satylýynan túsken, jáne JShS «NUR Servıs Bek», IP Tohtahýnov B.M, IP Nýrekenov T.S., IP Asemov K. –lerden obnalıchka úshin túsken shamamen 211 183 351 teńgemen aqshalar boldy.
510 350 AQSh dollarynyń 149 800 dollaryn Nıatbaev Serik úshke bólip Móldirge ákelip bergen. Osy aqshany «As-Aı»-dyń Qytaıdyń Úrimshi qalasyndaǵy fılıaly Sınomash kompanııasynyń býhgalteri arqyly Túrkııaǵa jáne Germanııaǵa jiberelip otyrady. Ol bul aqshalardy qaıdan alyp júrgenin, ne úshin Chjang Veıge ákelip bergen sebepterin men bilmeımin. Buryn Jakýlın men Chjang Veı ekeýi jumysta júrgen kezde de ákelip berip júrgen. Qalǵan 360 550 AQSh dollary spetehnıkalardy satqannan túsken aqshalar. Osy jalpy 510 350 AQSh dollarynyń 76 550 dollary ártúrli maqsatta, dollar kúıinde jumsaldy. 23 900 AQSh dollaryn men Baýyrjan, Baǵlan, Aıman, Aıgerim, Farıda jáne taǵy basqa tehnıka satqan menedjerlerge «bonýs» retinde taratyp berdim.
27 150 AQSh dollaryn logıstık Dastanǵa, kedendegi shyǵyndary úshin berdim. Almatyǵa konteınermen kelgen qosalqy bólshekterge, karalarǵa, shınalarǵa rastomojka jasaý úshin 5500 dolardy Ásem jáne Álibek degen logıstıkterge berildi. Taǵyda 7000 dollardy, HOWO degen Qytaı kompanııasynyń ókili Zhang Gun degen adamǵa berdik. 1000 dolardy Qytaıdan qosalqy bólshekter tasymaldaý úshin jaldanǵan júk mashınasynyń aqysy retinde Imınov Radj degen júrgizýshige berdik. 2000 dollardy Qytaıdyń bashennyı krannyı mehanıgine aılyq retinde berildi.
10 000 AQSh dollaryn teńgege aıyrbastap, ustap otyrdyq (dollar kýrsy sol kezde 182,65).
Sonymen, qalǵan 430 000 AQSh dollaryn Chjan Veıǵa, ol kelgen kezde tapsyrý úshin ózderiniń páterindegi garderob bólmesinde saqtap qoıdym.
211 183 351 teńgeniń – mólsheri 180 000 000 teńgesi «Mınmetals Kazahstan» JShS-niń BTA daǵy esep shotyna salyndy. Qalǵandary ártúrli qajetterge jumsaldy. Qajet bolǵan jaǵdaıda, qaıda, qandaı maqsatta jumsalǵanyn aıtyp bere alamyn.
Bul jerde men kórsetip bergen aqshalardyń kiris-shyǵystary eshqandaı resmı qujat toltyrýsyz jasaldy. Osyndaı qarjylyq jasyryn operaııalar men jumys jasaǵan kezde bolyp júrdi.
Men tek qana bir – jeltoqsan aıyndaǵy jaǵdaıdy aıtý sebebim, osy aıdaǵy jasyryn jýrnaldyń kóshirmesi mende qalyp qoıǵan. Sol sebepti naqty dálelim bar jaǵdaılar boıynsha aıtyp otyrmyn.
22.12.2014 jyly men Chjang Veıge WeChat áleýmettik jelisi arqyly kazirge deıin jınalǵan aqshanyń 157 300 AKSh dollary bolǵanyn aıttym jáne «ony AQSh dollary kúıinde saqtaý kerek pe álde teńgege aýystyryp kompanııanyń bank esepshotyna salý kerek pa» dep suraǵanda, ol kisi «sol kúıinde qaldyra ber» dedi. Sol kúni keshte ol kisilerdiń bala kútýshisi Mýhamadıeva Nazym eki balany (Aıdana men Aıqut) alyp QHR-ge ketti, ertesi kúni úı jumysshysy Mýsalıeva Janar da jańa jyldyq demalysqa Kentaýǵa aýylyna ketti. Sonymen ol páterde menimen sińlim ekeýmiz qaldyq. Olardyń páteri Sátbaev kóshesindegi jańadan salynǵan ǵımarattardyń ishinde edi. Bul úıde beınebaqylaý, kúzet bar. Syrty qorshalǵan úılerge kim kóringendi kirgizbeıdi. Ol úıge kirgen adamnyń barlyǵynyń tizimin jasap otyratyn vahtada arnaıy kisiler de bar. Osyny eskerip, Chjang Veıdiń ózi maǵan: «Mundaǵy páterlerdiń bári kúzetpen, beınebaqylaýmen qamtylǵan. Sen esh alańdamaı osynda tura berseń de bolady. Biz tek janymyzdaǵy adamdardan ǵana saq bolýymyz kerek» degendi aıtyp ketkeni bardy.
430 000 dollardyń urlanǵanyn sebepsiz jaýyp qoıǵanyna ne sebep...?
Sonymen, men 31- kúni ákemniń jaǵdaıyn bilip qaıtaıyn dep sińlim ekeýmiz kettik de, sodan 2015 jyldyń 2- qańtarynda tús qaıta saǵat 18-derde keldim bul úıge. Kelsem úıde teledıdar qosýly tur eken. Men keterde bul úıdiń esik terezesin túgel tekserip ketken edim. Men teledıdardyń qosýly turǵany kórgende maǵan úreı týdy. Birden jatyn bólmedegi kiltpen ashyp garderobty ashtym. Qarasam men jınap júrgen dollarlar joq! 43 páshkeden turatyn 430 000 dollardyń salynǵan qoraptardyń bári de bos tur. Al basqa bólmelerge esh zaqym bolmaǵanyn, úıdiń esik terezeleri de esh búlinbegenin baıqadym. Dereý dırektordyń orynbasary Shakreeva Marhabatqa habarlasyp urlyq bolǵany jaıynda aıttym, ol kisi jańa jyl toılap aýylda júrgendikten kele almaıtynyn jáne bas býhgalter Atyraýbaeva Aınagúlge habarlasyp, ony jiberetinin aıtty, al maǵan birinshi qabatqa túsip urlyq bolǵany jaıynda vahtershyǵa aıtýymdy jáne polıııa qyzmetkerlerine habarlasýymdy tapsyrdy.
Men birden birinshi qabatka túsip vahtershyǵa aıtyp, 102 qyzymetine habarlastym. Ýchastkelik polıııalar kelip bólmelerden saýsaq izderin aldy, esik terezelerin tekserdi. Polıııalar tekserip jatqanda bas býhgalter Atyraýbaeva Aınagúl de úıge keldi. Sosyn Atyraýbaeva Aınagúlmen birge Jakýlınge WeChat jelisi arqyly vıdeozvonok jasap, úıde jınalǵan 430 000 AQSh dollary urlanǵanyn, odan basqa eshnárse joǵalmaǵanyn, úıdiń ishinde basqa eshqandaı zattardyń aqtarylmaǵanyn aıttym. Jakýlın menen seıftiń ashylǵan ashylmaǵanyn surady. Men seıftiń ashylmaǵanyn aıttym. Sosyn maǵan «Chjang Veımen sóıles, urlanǵan aqshanyń somasyn aıt» dedi, men Chjang Veıge 430 000$ urlanǵanyn aıttym.
- Esik, tereze ashylmaǵan ba? Úıdiń ishi qandaı kóriniste edi?
- Úı ishi qoparylmaǵan, esik pen tereze ashylmaǵan. Men ózim esikti Chjang Veı bergen kiltpen ashtym ǵoı. Úı ishi tap-taza. Eń sońy 31- kúni qoqys salynǵan shelekti de tazartyp ketkem. Men eki kún buryn tazalap ketken shelekte eki kelilik unnan bosaǵan qaǵazdyń syrty jatqan eken. Kilt menen basqa úı qyzmetshisinde boldy. Úı qyzmetshisi keterde kiltin maǵan berip ketken. Taǵy birin úıge kire beristegi dálizde sývenırdiń ishinen bir kiltti polıeıler tekserip ketken soń kórdik. Bir kilt sol jerden tabyldy. Sodan soń garderob jaqtaǵy polkadan kartochkasymen taǵy bir kiltti taýyp alǵanbyz. Taýyp alynǵan kiltter páterdiń syrtqy kiltteri. Garderobtyń kiltiniń maǵan bir danasyn ǵana bergen. Men basshylardyń taǵy basqa kimderge úıdiń kiltin bergenin bilmeımin. Al olar Qytaıdan kelgen saıyn men kiltterin ózderine berip júrgenmin.
- Úıdegi beınebaqylaý úıge ury túsken kúndi anyqtap bere almady ma?
- Biz tómengi etajda otyratyn vahtadaǵy kezekshilerdiń bárinen surastyrsaq, «beınebaqylaý ornatylǵan, biraq jazbany saqtamaıdy» degen jaýap aldyq! Sóıtip, olar osy úıge qashan, qandaı adamdar kelgenin jazyp otyratyn jýrnaldy kórsetken. Olar – vahterlerge kórinbeı bóten adamdardyń kirýi múmkin emestigin, kim kelse de birinshi úı ıesine habarlaıtynyn jáne kelýshilerdiń qujatyn jýrnalǵa tirkep otyratyny aıtty. Jeltoqsan aıynyń 31-men 2015 jyldyń 2-qańtar kúni aralyǵynda Jakýlınniń páterine eshkimniń kelmegendigin jýrnaldan kórsetti. Biraq Asqar Jakýlınniń kólik júrgizýshisi Esenǵalıdiń aıtýynsha, parkıngke kólikti qoıǵan soń, sol jerden jedelsaty arqyly tórtinshi qabatqa kóterilip ketýge bolatynyn tergeýshige bergen jaýabynda aıtqan edi. Al ol kezde vahter ol jaqtaǵy adamdy kóre almaıdy.
- Polıeıler de sol kúzetshilerdiń, vahtadaǵylardyń jaýabyna qanaǵat tutyp qoıa salǵany ma?
- Solaı degen soń olar da eshteńe degen joq. Sonymen, tergeýshi menen túsinikteme alyp jatty.Sonda bas býhgalter Aınagúl Atyraýbaeva meni balalardyń bólmesi jaǵyna shaqyryp alyp bylaı degendi: - «Sen bul aqshany kompanııanyń aqshasy dep aıtpa. Muny bastyǵymyz Asqar Jakýlınniń óziniń úıine qoıyp ketken aqshasy dep aıta sal. Muny bastyq óziniń salyp jatqan úıiniń jóndeý jumystarynyń aqshasy dep aıta sal tergeýshige. Biz dollarmen aqsha qabyldaýǵa bolmaıdy. Kompanııaǵa problema bolady» dep nusqaý berdi. Men ózim sol kúni urlyq bolǵan jaǵdaımen ómirimde birinshi ret kezdesip otyrǵan jaıym bar. Ózimniń sol kezdegi qandaı kúıge túskenim ózime ǵana belgili. Onyń ústine on jyldan beri sol kompanııada bizder bastyqtar ne aıtsa sony oryndap úırengendigim bar. Sóıtip, tergeýshige Atyraýbaeva Aınagúl aıtyp úıretkendeı túsinikteme berdim. Biraq bul túsiniktemege týystarymnyń bári maǵan urysty.
«Bul aqshalardyń barlyǵy jýrnalda jazýly tur ǵoı. Nege ol býhgalter Atyraýbaeva Aınagúldiń aıtýy boıynsha jazasyń» degen soń, ertesine polıeıge baryp qaıtadan túsinikteme berdim. Ol jerde jýrnaldaǵy aqshanyń bar esebin jazyp berdim. Sóıtip men bul jerde tek kýáger retinde jaýap bergen edim. Sonymen, tergeý ary qaraı «úıge ury tústi» degen qylmystyq is boıynsha júrgizile berdi. Men «As-Aı» kompanııasynda jumysymdy jalǵastyryp júre berdim. Biraq basshylar sol kúnge deıin dekrette bolǵan Kamal Túsiphandy shaqyryp aldy. Al men kúnde tańerteńnen keshki 6-ǵa deıin jumysqa kelem. Eshnárse istemesem de bosqa otyryp qaıtamyn. Eshkim menimen sóılespeıdi, aralaspaıdy. Sóıtip, bul turǵyda maǵan ábden psıhologııalyq qysym tústi. Bárin ádeıi istep otyrǵandyǵyn ishteı bilemin. 2015 jylǵy qańtar aıynda, Chjang Veıdiń kassadan tys ustap júrgen 430 000 AQSh dollary urlanýyna baılanysty, osy kompanııanyń qyzmetkerleri, atap aıtqanda dırektordyń orynbasary Shakreeva Marhabat jáne Nýrmanbaeva Shamsha, 2015 jylǵy naýryz aıynyń 16 kúni meni Shakreevanyń kabınetine shaqyryp alyp, «Bizge 2014 jyldyń jyldyq otchetin jabýymyz kerek.
Salyq oryndarynan, qarjy polıııasynan tekserýler keledi, býhgalterlik esepti retke keltirýimiz kerek. Eger tekserý kezinde, urlanǵan aqshalardyń resmı túrde bizdiń kassaǵa kiristelmegenin polıııa bilip qoısa, bizge jaqsy bolmaıdy. Sondyqtan rashodnyı orderlerge sen aqshalardy podotchetqa aldym dep qol qoı. Keıin tekserýler aıaqtalǵannan keıin, bastyqtar kelgende bul sharýany ózderi sheshedi» dep aıtty. Men Asqar Jakýlınge senip qol qoıyp berdim. Keıinnen, sol shyǵys kassalyq orderler 2014 jyldyń jeltoqsan aıynyń 18, 19, 22, 23, 24, 27 kúnderimen, ıaǵnı ótken kúndermen jasalǵan jalǵan qujattar ekenin túsindim.
Osy orderlerge aldap qol qoıdyryp alǵannan keıin, meni JShS-ke 77 400 000 teńgege qaryz etip qoıyp, menen azamattyq sot arqyly sol somany óndirip alýdy talap etti. Alaıda, men eki seriktestiktiń kassasynan eshqandaı qarajat almadym. Osylaı meni aldap shyǵys kassalyq orderge qol qoıdyrǵan bolatyn.
- Orderde basshyńyz Asqar Jakýlınniń aty jóni boldy ma?
- Joq, bolǵan joq. Biz bul orderge saraptama jasatqanda munyń da qoldan jasalǵan qaǵazdar ekendigin dáleldep berdi. Birinshiden, Asqar Jakýlınniń aty-jóni, sosyn qoly bolýy kerek. Al bular tek ózderiniń aty jónderimen ǵana qol qoıdyryp otyr. Onymen turmaı, sol jyly maı aıynda meni zańsyz jumystan shyǵardy. Sodan 2015 jyldyń qazan aıynan bastap Almaty qalalyq Áýezov aýdanynyń sotynan hat keldi. «Sen «As-Aı» kompanııasynan 77 mln. 400 000 teńge alyp, biraq osy kúnge deıin qaıtarmapsyń» dep azamattyq is qozǵady. Sol azamattyq sotta meniń moınyma «osy somany tóleısiń» dep ilip qoıdy. Sýdıa Kýdabaev T. Á. jáne prokýror Mekeshov N. sotta taǵy da birqatar zańbuzýshylyqtar oryn aldy. Birinshiden, sýdıa eki seriktestikke aýdıttik esep tekserý jasaýdan bas tartqyzdy.
Ekinshiden, chernaıa kassaǵa jasalǵan ekspertıza qorytyndysyn is qaǵazǵa tikpedi, ıaǵnı qarastyrmady. Úshinshiden, birneshe kompanııa klıentteriniń tehnıka satyp alǵan kezde AQSh dollarymen esepteskenin notarıaldy túrde rastaıtyn qujattardy da qarastyrmady. Tórtinshiden, kýágerlerdiń túsiniktemelerinde kóptegen qarama-qaıshylyqtar bar. Mysaly, shyǵys kassalyq orderlerge 77 400 000 teńgeni maǵan berildi dep qol qoıǵan Shakreeva M., Atyraýbaeva A., Nurmanbaeva Sh. sotta ol aqshany kassada bolǵanyn múldem joqqa shyǵardy.
Odan keıin men qalalyq sotqa da shaǵymdandym. Biraq olar meniń aryzymdy qanaǵattandyrǵan joq. Sodan soń 2016 jyly aqpannyń 2-si kúni Asqar Jakýlın qaıtys boldy. Al onyń jubaıy Chjang Veı osy kúnge deıin qytaı azamatshasy bola tura, kompanııanyń eshqandaı qyzmetkeri bolmasa da, Jakýlın qaıtys bolǵasyn bar joǵy 2 aıdan keıin ózin «As-Aı» kompanııasynyń dırektorymyn dep sotqa «alaıaqtyq jasady» dep meniń ústimnen aryz berdi. Chjang Veıdiń tap qazir «As-Aıǵa» dırektor bolatyny zańdy emes, Asqar Jakýlın qaıtys bolǵan soń 6 aıdan keıin ǵana «As-Aıdy» basqarýǵa quqyǵy bar. Bostandyq aýdany tergeýshisi Jasulan Bekbalaev Chjang Veıdiń zańsyz aryzyn bile tura qabyldady. Biraq muny biz osy kezge deıin quzyrly organdarǵa aıtqanmen eskerip jatqan eshkim joq. Esesine, meniń ústimnen urlyq boıynsha bir qylmystyq is, sosyn alaıaqtyq jóninde taǵy da bir qylmystyq is qozǵap otyr. Basynda kýáger dep tanyp, sońynan osylaı kúdiktige aınalǵanymdy ózim de bilmeı qaldym. Meniń túsinbeıtinim - «As-Aı» kompanııasyndaǵylardyń meniń sol aqshalardy urlady degen dálelderi qaıda sonda? Taǵy bir túsiniksiz jáıt - tergeýshiler 2015 jylǵy 2-qańtarda bolǵan páterdegi 430000 dollardyń urlanǵany jaıly qylmystyq isti 2017 – 18 jyldar aralyǵynda belgisiz sebeppen jaýyp tastady.
Tipti, «2015 jyly 2-qańtar kúni Asqar Jakýlınniń páterinde urlyq bolmaǵan. Ol jerden eshqandaı 430000 dollar joǵalǵan joq. Sen polıııaǵa jalǵan aqparat berdiń» dep ózimdi 419-shy baptyń 2-tarmaǵy boıynsha, taǵy da 176 baptyń 4-shi tarmaǵy boıynsha meni 2018 jyly jeltoqsan aıynda Almaty qalalyq, Bostandyq aýdanynyń sotyna berdi. Bul 2019 jyldyń qańtarynan bastap shilde aıyna deıin 36 sot proesi ótti. Sol kezdegi advokatym Býhanova Elvıra degen óz isine adal, tájirıbeli boldy. Alaıda, Býhanovanyń dálelderi men zertteý jumystaryn sýdıa Kýdabaev qabyldaǵan joq. Advokat Býhanova jan jaqtaǵy oblystarǵa satylǵan tehnıkalardyń qunyn jáne qaı kúni qansha baǵaǵa satylǵandyǵy, ári ol aqshalardy biz taraptan kimniń qabyldap alǵandyǵy jaıly maǵlumattardy sotqa anyqtap tapsyrǵan. Ózge oblystardaǵy bizden alǵan taýar alýshy klıentter munyń bárin notarıýstan rastaıtyn anyqtamalardy berip jibergen. Ol jerde ózderiniń jibergen aqshalaryn Dáýlethanqyzy Móldirdiń qabyldap alǵandyǵyn rastaıtyn qujattar tur.
Sonyń ózinde de sýdıa bul dálelderdi qabyldaǵan joq. Bas býhgalter Atyraýbaeva men kassır Nýrmanbaeva Shamsha – «biz dollar qabyldamaımyz, tek teńgemen jumys jasaımyz, mynaý jýrnaldardy Saltanat qoldan jasap alǵan» degen jalasynan tanbaı júrdi. Eger men kompanııaǵa tıesili somalardyń jýrnaldaryn qoldan jasaıtyn bolsam, kompanııa klıentteri men qyzmetkerleriniń árqaısysynyń qoıǵan qoldary qaıdan júr? Sonda meniń jýrnalymdaǵy qoıǵan qolyn rastaıtyn 2-3 kýágerler de kelip, osy jýrnalǵa qol qoıyp, aqshany Móldirden alatynyn aıtqan bolatyn. Osy jýrnaldardyń bárine saraptama jasalǵandyǵyna nazar aýdarǵan sot bolmady. Kerisinshe, joǵaryda aıtylǵan eki bappen meni 8 jylǵa sottamaqshy.
- Chjang Veı shyn máninde Asqar Jakýlınmen nekede bolǵan áıel me? Álde azamattyq nekede me?
- Asqar Jakýlın men Chjang Veı Qytaıda júrgende nekelesken. Biraq Chjang Veı osy kúnge deıin Qazaqstan azamattyǵyn alǵan emes.
- Senimen 10 jyldan beri búkil otbasymen aralasyp júrip, Chjang Veı saǵan qalaı senbeıdi?
- Iıa. Osy kúnderi nebir qarǵysqa toly hattaryn maǵan laqtyryp júr. Budan buryn Áýezov aýdandyq azamattyq soty bolyp jatqan kezde zamdırektor Shakreeva men bas býhgalter Atyraýbaeva Aınagúl ekeýi Asqar Jakýlınniń halin suraýǵa 2015 jyldyń qarasha álde jeltoqsan aıynda Pekınge baryp qaıtqandy. Atyraýbaeva men Shakreevanyń aıtýynsha - sol kezde Asqar Jakýlın bir japyraq qaǵazǵa mynadaı dep túsinikteme jazyp bergen deıdi.
Ol qaǵaz orys tilinde kompıýtermen terý arqyly jazylǵan mátindi qysqasha aıtar bolsam bylaı dep jazylǵan eken: «Nastoıaem zaıavlıaıý ı potverjdaıý, chto v dekabre 2014 goda mnoıý bylo dano ýstnoe rasporıajenıe Kýsmankyzy Saltanat polýchıt v kassah kompanıı denejnye sredstva v razmere ekvıvalentnom 500 000 dollarov SShA, neobhodımye mne dlıa oplaty lechenııa za granıeı. Ob etom byla postavlena v ızvestnost moı zamestıtel – Shakreeva M. Ia polýchıl eı oformıt pervychnye kassovye dokýmenty na vydachý nalıchnyh deneg ız kassy. Odnako nı kakıh denejnyh sredstv ot Kýsmankyzy Saltanat ıa ne polýchal. O tom, chto sýmma v razmere ekvıvaletnom 430 000 dollarov Kýsmankyzy S. Hranıla v moeı kvartıre, ıa ne znal», - deıdi de, eń sońyna Asqar Jakýlınniń qoly qoıylǵan qaǵazdy alǵashqy ótken Áýezov aýdandyq azamattyq sotyna alyp kelipti. Biraq men sýdıaǵa bul qaǵazǵa senbeıtinimdi á degennen aıttym.
Sebebi, Asqar Jakýlın kóbinese jan jaqta issaparmen kóp júretin bolǵandyqtan qaramaǵyndaǵylar kóptegen tap taza qaǵazdarǵa qol qoıdyryp alyp qalatyny bar. Birinshiden, bul sol qaǵazdardyń biri, sebebi, mátin Asqar Jakýlınniń óz qolymen emes, kompıýter arqyly oryssha terilgen. Sosyn Jakýlın qol qoıǵanda «Askar» degen sózdi qytaısha áriptermen jazyp baryp bastaıdy. Ol kisiniń qoly maǵan tanys. Onyń ústine Asqar Jakýlın bul kisiler aıtqan ýaqytta maǵan zvondap 500 myń dollardy jeke shotyna salý týraly eshqashan aıtqan emes. Onyń ústine, Úrimshide «As-Aı» kompanııasynyń fılıaly bar. Eger Jakýlın qarajat kerek bolsa nesine bizder jaqqa zvondap aqsha aldyrýy kerek? Men jumys istegen 10 jyl boıynda Asqar Jakýlın Qazaqstannan aqsha aldyrǵan emes.
Meniń Saltanat Kýsmankyzy Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy sot tóraǵasy Jaqyp Asanov myrzaǵa aıtarym – ne úshin maǵan qaraı uıymdastyrylǵan osyndaı jalǵan qujattardy tergeýshi durys tekserip, tergemeıdi? Sýdıa meniń dálelderime nelikten nazar aýdarmaıdy?
Osy kúnge deıin «As-Aı» LTD kompanııasyndaǵylardyń maǵan jaýyp otyrǵan jalǵan jalalary – Asqar Jakýlınniń atynan jazylǵan jalǵan hatty tergeýshiler nege teksermeıdi? Bostandyq aýdany tergeýshisi Jasulan Bekbalaev Chjang Veıdiń zańsyz aryzyn bile tura qabyldady. Biraq muny biz osy kezge deıin quzyrly organdarǵa aıtqanmen nege eskermeı otyr? Bekbalaevtyń zańsyz aryzdy qabyldaýynyń sebebi nede? Sosyn, Asqar Jakýlınniń páterine parkıng arqyly da 4-shi qabatqa kóterilip ketýge bolatynyn, ol jerde beınebaqylaý joqtyǵyn kólik júrgizýshisi Embergenov Esenǵalı aıtyp otyrsa da osyndaı negizderge nelikten tergeýshiler nazar aýdarmaıdy?
Munan da basqa - 2015 jyldyń 2-qańtar kúni Asqar Jakýlınniń úıinde tonalǵan 430 000 dollardy tergeýshiler «eshqandaı urlyq bolǵan joq» dep joqqa shyǵaryp otyrǵany. Bul jerde tergeýshige kimniń yqpaly bolyp tur?
Maǵan taǵylǵan taǵy bir aıypta – 77 mıllıon 400 000 teńgeniń «As-aı» kompanııasynyń býhgalterııalyq kassasynda múldem bolmaǵan sýmmadaǵy teńgelerdi meni aldy dep esh dálelsiz qylmystyq jaýapqa tartyp otyrǵany. Meniń qolymdaǵy shyǵys kassalyq orderdiń jalǵan ekendigine de sýdıa mán bermedi. Tipti, moıyndamaıdy da. Asqar Jakýlınniń ornyna zamdırektor Shakreeva Marhabattyń qol qoıýy da zańǵa sáıkes kelmeıdi. Kompanııa basshysynyń ornyna nege zamdırektor qol qoıýǵa tıisti? Sosyn Bostandyq aýdandyq sot proesinde osy úsheý – Atyraýbaeva Aınagúl, Shakreeva Marhabat pen Nurmanbaeva Shamsha: «Biz Kýsmankyzy Saltanatqa 77 mıllıon 400 myń teńgeni bergen joqpyz» dep aıtqan. Bul jaýaptardy sýdıa estimeı me sonda?
Men sizderden osy iske arasha suraımyn. Joǵaryda aıtyp ketkenimdeı sot otyrystarynda árdaıym zańbuzýshylyqtar oryn alyp, ádiletsizdik boldy. Sondyqtan, QR sotyna senimim óte az. Onyń ústine, Ǵ. Nurdáýletovtyń aryzy Joǵarǵy Sotqa baǵyttalǵandyqtan, olardyń sheshimi sheshýshi bolmaqshy.
Men urlyqty jasamasam da, sol jaǵdaı bolǵaly beri kúızeliske dýshar boldym, densaýlyǵym birte-birte nasharlaı berdi. Aqyry qant dıabetiniń 1 tıpine shaldyǵyp, ómir boıy ınsýlınge táýeldi boldym. Meniń ǵana emes, otbasym da qatty ýaıymǵa batty. Ákem meni 8 jylǵa sottaǵany týraly habardy estigende qusadan qaza boldy. Bul jaǵdaı óz densaýlyǵymnan túgili, jaqyndarymnan aıyrdy, 6 jyldan beri ýaıymǵa salyp, tynyshtyǵymyzdy qashyrdy.
Jazyqsyzbyn!- dep qan jylaǵan Saltanat Kýsmankyzy osylaı dep kóz jasyna erik berdi. Saltanat Kýsmankyzynyń sotqa bergen dálelderi eskerýsiz qalyp otyrǵanyna osy búginge deıin barsha jurt kýá bolyp otyrsa da, aldaǵy sottyń qańtardyń 5-si kúnine qoıylýy kúmán týǵyzady eken. Qańtardyń 5-si jańa 2021 jyldyń alǵashqy jumys kúni. Al QR Joǵarǵy soty men bas prokýratýra Saltanattyń sot proesin nelikten tyǵyz ýaqytqa qoıyp otyr? Advokat Aıman Omarova aıtqandaı rasynda halyq taǵy da bılikke óz narazylyǵyn kórsetsin degeni me? Álde.... Osy kúnge deıin QHR azamatshasy bolyp sanalatyn Chjang Veıdiń rasynda salyq tólemeýdiń amalynan shyqqan Saltanat Kýsmankyzyna japqan jalasy ma? Olaı demeske she? Páterden joǵalǵan 430 000 dollar tergeýshilerdiń jyly jaýyp qoıa salatyn kishigirim somasy emes qoı.
Dál qazirgi ýaqytta - «Jazyqsyz Saltanat Kýsmankyzyna bostandyq berilsin!» degen áleýmettik jelilerdegi ulardaı shýlaǵan halyq únine Qazaqstan Respýblıkasynyń Joǵarǵy sot tóraǵasy Jaqyp Asanov myrza nazar aýdarady dep úmittenemiz! QR quqyq qorǵaý organdarynyń osy isti jyldar boıy sozyp, naqty urlyqshyny tabýdyń ornyna kinásiz Saltanat Kýsmankyzyn negizsiz aıyptaýmen aınalysyp júrgenine qarap, tek óz halqyna úmit artyp otyr.
Shara QURBANOVA.
