Qazaqstan Respublikasy Prezidentı Qasym-Jomart Kemelūly Toqaev myrzanyŋ nazaryna!
«Qazaqstandaǧy 20 jyl: 5 jyl universitette oqydym, 10 jyl As-Ai-ǧa qyzmet ettım, 5 jyl As-Aimen sottastym. As-Ai menı aqyry 8 jylǧa sottap, odan aqtalyp şyǧyp otyrsam, mıne, taǧy da sot...» Saltanattyŋ feisbuk paraqşasyndaǧy osylai dep aitqany bırneşe oqyrmandaryn tolqytqan edı.
" Bas prokuror otstavkaǧa ket!" – dedı advokat Aiman hanym
Bıraz jyldan berı äleumettık jelılerde Saltanat Kusmankyzynyŋ jalamen naqaqtan 8 jylǧa sottalǧanyna düiım qazaq kuä bolǧan edı. 2019 jyly 9 ai uaqytşa izoliatorǧa toǧytylǧan Saltanatty, keiınnen apelliasiialyq şaǧym tüsırıp, 2020 jyly nauryzdyŋ 31-künı 419-şy baptyŋ 2-şı tarmaǧy boiynşa aqtalyp şyqqan bolatyn. Qusmankyzy Saltanattyŋ advokaty elımızge belgılı Aiman Omarova jäne «Atajūrt» erıktılerı, Serıkjan Bıläş bastaǧan bırneşe top osy küngı sotqa arnaiy qatysqan bolatyn. Söitıp, Saltanatty QK-nıŋ 254-şı bap boiynşa qaita saralap, iaǧni, «özınıŋ qyzmetıne salǧyrt qarady» dep 2 jylǧa şartty türdegı jazalauǧa auystyryldy.
Alaida, 2020 jyldyŋ 10 jeltoqsany künı Saltanat Kusmankyzyna QR bas prokuraturasynan mynadai mazmūndaǧy hat kelıp tüstı. «Almaty qalalyq sotynyŋ qylmystyq ıster jönındegı sot alqasynyŋ 31.03.2019 jylǧy Saltanat Qusmankyzyna qatysty şyǧarylǧan qaulysy men aqtau ükımınıŋ küşterın joiyp, Almaty qalasy, Bostandyq audandyq №2 sotynyŋ 12.07.2019 jylǧy ükımın küşınde qaldyrudy sūraimyn», - deptı. Sonymen bırge QR Joǧarǧy sotynan qaŋtardyŋ 5-künınde onlain arqyly sot bolatynyn mälımdeptı. Bas prokuraturadan kelgen būl hattyŋ habary barşa äleumettık jelını qoldanuşylardy, onan qalsa el-jūrtty tügel eleŋ etkızgendei boldy.
Nege? Äleumettık jelıdegıler Saltanattyŋ 5 jyl boiy «As-Ai» LTD qytai kompaniiasymen sottasyp jürgende qant diabetı auruyna şaldyqqany, feisbukte Saltanattyŋ paraqşasynda auyr halde Qalqaman şaǧyn audany №7 auruhanasyna jetkızılgen videosynyŋ jariialanǧanyn jäne de qyzyna naqaqtan jala jabylǧan soŋ, osynyŋ kesırınen äkesınıŋ qūsadan baqilyq bolǧandyǧyn aityp jatty. Nede bolsa Saltanat Qūsymanqyzyna Alla sabyr bersın degen jūrtşylyq - «Nelıkten qytai kompaniiasynyŋ qazırgı basşysy qytai azamatşasy Chjang Vei Saltanatqa jala jauyp otyr. Chjan Veidıŋ maqsaty ne?» degen zaŋdy saualdaryn qoiady.
Osy jaǧdailarǧa bailanysty jeltoqsannyŋ 30-y künı tıkelei efirge şyqqan advokat Aiman Omarova: «Bızdıŋ bas prokuror Ǧizat Nūrdäuletov Joǧarǧy sotqa ne sebeptı narazylyq bıldıredı. Nelıkten Saltanattyŋ 7 ai boiy üş sudianyŋ qaraǧan sotyn «dūrys emeske» şyǧaryp, bırden joǧarǧy sotqa özınıŋ narazylyǧyn jetkızıp otyr. Prokuror būl narazylyqty Saltanat Kusmankyzynyŋ advokaty bolǧan maǧan da eskertpegen. Bızdıŋ bıluımızşe bas prokuror eşqaşan joǧarǧy sotqa narazylyq tüsırmeidı. Būl jerde şikılık köp. Al prokuror Nūrdäuletov mūny 2021 jyldyŋ bırınşı jūmys künıne, iaǧni, qaŋtardyŋ 5-şı künıne qoiypty! Būl jerde prokurordyŋ kassasiialyq sotqa beru sebebınde bır senım bar! Osy ıstı qaita ūiymdastyruǧa tamyr-tanystary, sybailastary bar dep oilaimyn. Sebebı, Kusmankyzy Saltanatqa taqqan aiyptaryn zerdelei qarasaq, osy künge deiın artqy kündermen jasalǧan jalǧan qaǧazdarǧa, kassasiialyq orderge Saltanatty aldap qol qoidyrǧan alaiaqtardyŋ ısı nege tekseruge alynbaidy?
Ol qaǧazda 77 mln. 400 myŋ teŋge tūr deidı. Al buhgalteriiada mūndai aqşalar bolmaǧan. Chjang Vei aqşasyn dollar küiınşe üiınde saqtaǧan. Bır aita keterlık jäit – osy qytailyqtar mäselesıne kelgende bızdıŋ prokuratura ylǧi zaŋǧa qaişy äreket jasap otyrady. Osy jerde qytai jäne qazaq biznesı «As-Ai» LTD kompaniiasyndaǧy osynau bylyqtardy prokuror nege qorǧap otyr? Kusmankyzynyŋ sotyn prokuror 5- qaŋtarǧa qoiuy da tek emes. Öitkenı, aldaǧy 10-şy qaŋtarda sailau bolmaqşy. Eger Kusmankyzynyŋ soty däl 5-şı qaŋtarǧa qoiylatyn bolsa būǧan halyq qarsy bolatynyn bas prokuror nege bılmeidı? Älde halyqtyŋ bilıkke narazylyǧyn taǧy da bastasyn dep otyr ma? Ärine, bız zaŋsyzdyqqa barmaimyz. Bıraq bas prokuror Ǧizat Nūrdäuletovtyŋ būl jerdegı kassasiialyq sot prosesı oryndaluy mümkın.
Eger prokurordyŋ būǧan senımı bolmasa mūndai qadamǧa barmas edı. Būl jerde bas prokuror Ǧizat Nūrdäuletov qytai kompaniiasyndaǧy zaŋsyz äreketterdı jaqtap otyr! Bas prokuror otstavkaǧa ket!»,-deidı Aiman Omarova hanym. Sondai-aq, bügıngı tıkelei efirge qatysqan «Atajūrt» erıktılerınıŋ bırı Erbol Däulethanūly prokuraturaǧa tiesılı taǧy bır jäittı aita kettı. Erbol Däulethanūly: - «2015 jyly 2-şı qaŋtarda Asqar Jakulinnıŋ üiınde bolǧan ūrlyqty prokuratura nege tekseruge alǧyzbaidy?! Nelıkten Jakulinnıŋ üiınde bolǧan ūrlyq ısı qozǧalmai jabyq küiınşe qaldy?! Almaty qalalyq sotynyŋ Kusmankyzyna şyǧarǧan ädılettı ükımın bas prokuror nege būzyp otyr? Mūnyŋ soŋynda ne tūr? Bas prokurordyŋ ädıletsızdıktı jaqtauy – ūltymyzdyŋ bolaşaǧyna balta şabu dep bılemız! Ädıletsızdıktı jaqtau – būl qylmys!» degen uäjderın aitty.
Äpkesı Baǧdat Kusmanqyzy 2020 nauryz aiyndaǧy appeliiasiialyq sotynan keiıngı bergen mälımdemesınde mynadai bır şyndyqty aitqan edı: «Asqar Jakulin Saltanatty qaryndasy retınde syilady, Saltanat bolsa Asqar Jakulindı aǧa tūtyp jürgen. Saltanat olarmen aralasa jürıp kompaniianyŋ qalai jūmys atqaratynyn bıledı. Asqar Jakulin qaitys bolǧan soŋ Chjang Vei Saltanattyŋ üstınen aryz jaza bastady. Sebebı, Chjang Veidıŋ kompaniiadaǧylardan jasyratyn dünielerınıŋ barlyǧyn Saltanat bıledı, - degendı aitsa, Saltanattyŋ qorǧauşysy Aiman Omarova: - «2015 jyldyŋ 2- qaŋtarynda aqşa ūrlanatyn kezde esıktı Saltanattyŋ kıltımen aşylmaǧandyǧyn sot ekspertizasy anyqtap otyr. Kılt dublikat nemese kılttı qoldanuşy ūrlyqşynyŋ taŋdap, taldap otyryp aşqan kıltı, nemese köptegen uaqyt qoldanylmaǧan üi iesınıŋ özınıŋ kıltı.
Al Saltanattyŋ qolyndaǧy kıltpen ol üidıŋ esıgınıŋ aşylmaǧandyǧyn saraptamada aityp otyr. Sosyn Chjang Vei aqşasynyŋ joǧalǧany jaily qylmysty ne üşın bır jyldan berı qozǧamai, Asqar Jakulin qaitys bolǧan soŋ ekı aidan keiın özın «As-Ai» kompaniiasynyŋ direktorymyn dei otyryp sotqa aryz bergen. Zaŋ boiynşa ekı aidyŋ ışınde Chjang Vei «As-Ai»-dyŋ resmi türde direktory bolǧan emes. Būǧan Chjang Vei sotqa naqty jauap aita alǧan joq. Chjang Veidıŋ özı sotqa jalǧan mälımetter berıp otyr. Aryzda Saltanat Kusmankyzyn eş dälelsız aiyptap otyr. Sebebı, kompaniianyŋ qazırgı basşysy Chjang Vei salyq töleuden jaltarǧysy keletın nietı bar», - degendı aitady.
Kuägerden küdıktıge ainaldym!
Saltanat Kusmankyzy: "Men 2005 jyly nauryz aiynda, Almatydaǧy Q.Sätbaev atyndaǧy Qazaq Ūlttyq universitetınıŋ kündızgı oqu bölımınıŋ, «Tehnologiialyq ürdıster men öndırısterdı avtomattandyru» mamandyǧy boiynşa 5 kursta diplomdyq jūmysqa daiyndalyp jatqan kezde «Kompaniia As-Ai LTD» jäne «MinmetalsKazahstan» JŞS-ne kompaniia direktory – Jakulin Asqardyŋ jūbaiy Chjang Veige kömekşı bolyp ornalastym. Menı jūmysqa Asqar Jakulin qabyldady. Eşqandai resmi qūjattar toltyrylǧan joq, tek qana auyzşa kelısım boiynşa jūmys ıstei berdım. Bıraq 2006-2007 jyldary «As-ai» kompaniiasynyŋ direktor orynbasary qyzmetındegı Şakreeva Marhabat menı - «As-Ai» LTD jäne «Minmetals Kazahstan» JŞS-ne ştatqa «ekonomist» retınde resmi türde taǧaiyndady. Söitıp, menımen eŋbek kelısım şarty jäne materialdyq jauapkerşılık turaly kelısımşart jasady. Būl kelısımşarttyŋ bärı de orys tılınde jazylady. Al men Asqar Jakulinge senıp eş oilanbastan qol qoiyp jürdım.
Jäne de menıŋ jūmysym qarjyǧa, ekonomikaǧa eş qatysy joq boldy, «ekonomist» qyzmetı boiynşa eşqaşan jūmys jasaǧan emespın. Maǧan tek Chjang Veidıŋ kündelıktı qarapaiym tapsyrmalaryn oryndau mındetı ǧana jükteldı. Men tehnikalardyŋ qytai tılındegı pasport, sertifikat siiaqty qūjattardy audarma agenttıgıne aparyp audarma jasatamyn jäne keŋsege kerektı zattardy satyp äkelıp jürdım. Al Chjang Vei Qytai Halyq respublikasynyŋ azamatşasy jäne As-Ai kompaniiasynda resmi türde eşqandai qyzmet atqarǧan joq. Ştatta bolmasa da, QHR-men bailanys boiynşa kompaniiaǧa tüsken qarjylardy tek özı qadaǧalap otyratyn. Būl kompaniia ırı tehnikalarmen jäne qosalqy bölşekterdı satumen ainalysady. Men dollarmen tüsken aqşany Asqar Jakulin men Chjang Vei aitqandai özderınıŋ päterınde jinap jüremın. Chjang Vei jasyryn jurnalǧa üidegı jinalǧan aqşany rastap qol qoiyp beredı.
Sonymen, soŋǧy ret, 2014 jylǧy qaraşa aiynda kelıp, Chjang Vei aqşalaryn qabyldap alyp, jurnal boiynşa salystyryp, barlyǧy dūrys dep, jeltoqsan aiynyŋ basynda, maǧan üidıŋ kıltterın berıp, aqşany būrynǧydai jinai ber dep tapsyryp, özderı taǧy da Japoniiaǧa ketıp qaldy.
Keter aldynda, Chjang Vei maǧan 16 297 000 teŋge aqşa qaldyryp, onyŋ 10 000 000 «Minmetals Kazahstan» JŞS-nıŋ esep şotyna bank arqyly sal, 1 195 620 teŋgenı logistik Dastanǧa resmi emes türde, jasyryn jurnalǧa qol qoidyryp ber dep, qalǧanyn qaida qalai jūmsau kerektıgı turaly nūsqaularyn berıp qaldyryp kettı.
10 000 000 teŋgenı men banktıŋ jūmystaryna jauapty buhgalter Gulziraǧa nemese Nurmanbaeva Şamşaǧa, Däulethanqyzy Möldır arqyly berıp jıberdım. Ol keiın, osy summany bank arqyly JŞS-ıŋ şotyna salǧany turaly qūjattyŋ köşırmesın äkelıp berdı.
Osy jeltoqsan aiynda spestehnikalar, qosalqy bölşekter satyludan, jalpy 510 350 AQŞ dollary, jäne arendaǧa berılgen ǧimarattardyŋ aqysy retınde, qosalqy bölşekterdıŋ satyluynan tüsken, jäne JŞS «NUR Servis Bek», İP Tohtahunov B.M, İP Nurekenov T.S., İP Asemov K. –lerden obnalichka üşın tüsken şamamen 211 183 351 teŋgemen aqşalar boldy.
510 350 AQŞ dollarynyŋ 149 800 dollaryn Niatbaev Serık üşke bölıp Möldırge äkelıp bergen. Osy aqşany «As-Ai»-dyŋ Qytaidyŋ Ürımşı qalasyndaǧy filialy Sinomaş kompaniiasynyŋ buhgalterı arqyly Türkiiaǧa jäne Germaniiaǧa jıberelıp otyrady. Ol būl aqşalardy qaidan alyp jürgenın, ne üşın Chjang Veige äkelıp bergen sebepterın men bılmeimın. Būryn Jakulin men Chjang Vei ekeuı jūmysta jürgen kezde de äkelıp berıp jürgen. Qalǧan 360 550 AQŞ dollary spestehnikalardy satqannan tüsken aqşalar. Osy jalpy 510 350 AQŞ dollarynyŋ 76 550 dollary ärtürlı maqsatta, dollar küiınde jūmsaldy. 23 900 AQŞ dollaryn men Bauyrjan, Baǧlan, Aiman, Aigerım, Farida jäne taǧy basqa tehnika satqan menedjerlerge «bonus» retınde taratyp berdım.
27 150 AQŞ dollaryn logistik Dastanǧa, kedendegı şyǧyndary üşın berdım. Almatyǧa konteinermen kelgen qosalqy bölşekterge, karalarǧa, şinalarǧa rastomojka jasau üşın 5500 dolardy Äsem jäne Älıbek degen logistikterge berıldı. Taǧyda 7000 dollardy, HOWO degen Qytai kompaniiasynyŋ ökılı Zhang Gun degen adamǧa berdık. 1000 dolardy Qytaidan qosalqy bölşekter tasymaldau üşın jaldanǧan jük maşinasynyŋ aqysy retınde İminov Radj degen jürgızuşıge berdık. 2000 dollardy Qytaidyŋ başennyi krannyi mehanigıne ailyq retınde berıldı.
10 000 AQŞ dollaryn teŋgege aiyrbastap, ūstap otyrdyq (dollar kursy sol kezde 182,65).
Sonymen, qalǧan 430 000 AQŞ dollaryn Chjan Veiǧa, ol kelgen kezde tapsyru üşın özderınıŋ päterındegı garderob bölmesınde saqtap qoidym.
211 183 351 teŋgenıŋ – mölşerı 180 000 000 teŋgesı «Minmetals Kazahstan» JŞS-nıŋ BTA daǧy esep şotyna salyndy. Qalǧandary ärtürlı qajetterge jūmsaldy. Qajet bolǧan jaǧdaida, qaida, qandai maqsatta jūmsalǧanyn aityp bere alamyn.
Būl jerde men körsetıp bergen aqşalardyŋ kırıs-şyǧystary eşqandai resmi qūjat toltyrusyz jasaldy. Osyndai qarjylyq jasyryn operasiialar men jūmys jasaǧan kezde bolyp jürdı.
Men tek qana bır – jeltoqsan aiyndaǧy jaǧdaidy aitu sebebım, osy aidaǧy jasyryn jurnaldyŋ köşırmesı mende qalyp qoiǧan. Sol sebeptı naqty dälelım bar jaǧdailar boiynşa aityp otyrmyn.
22.12.2014 jyly men Chjang Veige WeChat äleumettık jelısı arqyly kazırge deiın jinalǧan aqşanyŋ 157 300 AKŞ dollary bolǧanyn aittym jäne «ony AQŞ dollary küiınde saqtau kerek pe älde teŋgege auystyryp kompaniianyŋ bank esepşotyna salu kerek pa» dep sūraǧanda, ol kısı «sol küiınde qaldyra ber» dedı. Sol künı keşte ol kısılerdıŋ bala kütuşısı Muhamadieva Nazym ekı balany (Aidana men Aiqūt) alyp QHR-ge kettı, ertesı künı üi jūmysşysy Musalieva Janar da jaŋa jyldyq demalysqa Kentauǧa auylyna kettı. Sonymen ol päterde menımen sıŋlım ekeumız qaldyq. Olardyŋ päterı Sätbaev köşesındegı jaŋadan salynǧan ǧimarattardyŋ ışınde edı. Būl üide beinebaqylau, küzet bar. Syrty qorşalǧan üilerge kım körıngendı kırgızbeidı. Ol üige kırgen adamnyŋ barlyǧynyŋ tızımın jasap otyratyn vahtada arnaiy kısıler de bar. Osyny eskerıp, Chjang Veidıŋ özı maǧan: «Mūndaǧy päterlerdıŋ bärı küzetpen, beinebaqylaumen qamtylǧan. Sen eş alaŋdamai osynda tūra berseŋ de bolady. Bız tek janymyzdaǧy adamdardan ǧana saq boluymyz kerek» degendı aityp ketkenı bardy.
430 000 dollardyŋ ūrlanǧanyn sebepsız jauyp qoiǧanyna ne sebep...?
Sonymen, men 31- künı äkemnıŋ jaǧdaiyn bılıp qaitaiyn dep sıŋlım ekeumız kettık de, sodan 2015 jyldyŋ 2- qaŋtarynda tüs qaita saǧat 18-derde keldım būl üige. Kelsem üide teledidar qosuly tūr eken. Men keterde būl üidıŋ esık terezesın tügel tekserıp ketken edım. Men teledidardyŋ qosuly tūrǧany körgende maǧan ürei tudy. Bırden jatyn bölmedegı kıltpen aşyp garderobty aştym. Qarasam men jinap jürgen dollarlar joq! 43 päşkeden tūratyn 430 000 dollardyŋ salynǧan qoraptardyŋ bärı de bos tūr. Al basqa bölmelerge eş zaqym bolmaǧanyn, üidıŋ esık terezelerı de eş bülınbegenın baiqadym. Dereu direktordyŋ orynbasary Şakreeva Marhabatqa habarlasyp ūrlyq bolǧany jaiynda aittym, ol kısı jaŋa jyl toilap auylda jürgendıkten kele almaitynyn jäne bas buhgalter Atyraubaeva Ainagülge habarlasyp, ony jıberetının aitty, al maǧan bırınşı qabatqa tüsıp ūrlyq bolǧany jaiynda vahterşyǧa aituymdy jäne polisiia qyzmetkerlerıne habarlasuymdy tapsyrdy.
Men bırden bırınşı qabatka tüsıp vahterşyǧa aityp, 102 qyzymetıne habarlastym. Uchastkelık polisiialar kelıp bölmelerden sausaq ızderın aldy, esık terezelerın tekserdı. Polisiialar tekserıp jatqanda bas buhgalter Atyraubaeva Ainagül de üige keldı. Sosyn Atyraubaeva Ainagülmen bırge Jakulinge WeChat jelısı arqyly videozvonok jasap, üide jinalǧan 430 000 AQŞ dollary ūrlanǧanyn, odan basqa eşnärse joǧalmaǧanyn, üidıŋ ışınde basqa eşqandai zattardyŋ aqtarylmaǧanyn aittym. Jakulin menen seiftıŋ aşylǧan aşylmaǧanyn sūrady. Men seiftıŋ aşylmaǧanyn aittym. Sosyn maǧan «Chjang Veimen söiles, ūrlanǧan aqşanyŋ somasyn ait» dedı, men Chjang Veige 430 000$ ūrlanǧanyn aittym.
- Esık, tereze aşylmaǧan ba? Üidıŋ ışı qandai körınıste edı?
- Üi ışı qoparylmaǧan, esık pen tereze aşylmaǧan. Men özım esıktı Chjang Vei bergen kıltpen aştym ǧoi. Üi ışı tap-taza. Eŋ soŋy 31- künı qoqys salynǧan şelektı de tazartyp ketkem. Men ekı kün būryn tazalap ketken şelekte ekı kelılık ūnnan bosaǧan qaǧazdyŋ syrty jatqan eken. Kılt menen basqa üi qyzmetşısınde boldy. Üi qyzmetşısı keterde kıltın maǧan berıp ketken. Taǧy bırın üige kıre berıstegı dälızde suvenirdıŋ ışınen bır kılttı poliseiler tekserıp ketken soŋ kördık. Bır kılt sol jerden tabyldy. Sodan soŋ garderob jaqtaǧy polkadan kartochkasymen taǧy bır kılttı tauyp alǧanbyz. Tauyp alynǧan kıltter päterdıŋ syrtqy kıltterı. Garderobtyŋ kıltınıŋ maǧan bır danasyn ǧana bergen. Men basşylardyŋ taǧy basqa kımderge üidıŋ kıltın bergenın bılmeimın. Al olar Qytaidan kelgen saiyn men kıltterın özderıne berıp jürgenmın.
- Üidegı beinebaqylau üige ūry tüsken kündı anyqtap bere almady ma?
- Bız tömengı etajda otyratyn vahtadaǧy kezekşılerdıŋ bärınen sūrastyrsaq, «beinebaqylau ornatylǧan, bıraq jazbany saqtamaidy» degen jauap aldyq! Söitıp, olar osy üige qaşan, qandai adamdar kelgenın jazyp otyratyn jurnaldy körsetken. Olar – vahterlerge körınbei böten adamdardyŋ kıruı mümkın emestıgın, kım kelse de bırınşı üi iesıne habarlaitynyn jäne keluşılerdıŋ qūjatyn jurnalǧa tırkep otyratyny aitty. Jeltoqsan aiynyŋ 31-men 2015 jyldyŋ 2-qaŋtar künı aralyǧynda Jakulinnıŋ päterıne eşkımnıŋ kelmegendıgın jurnaldan körsettı. Bıraq Asqar Jakulinnıŋ kölık jürgızuşısı Esenǧalidıŋ aituynşa, parkingke kölıktı qoiǧan soŋ, sol jerden jedelsaty arqyly törtınşı qabatqa köterılıp ketuge bolatynyn tergeuşıge bergen jauabynda aitqan edı. Al ol kezde vahter ol jaqtaǧy adamdy köre almaidy.
- Poliseiler de sol küzetşılerdıŋ, vahtadaǧylardyŋ jauabyna qanaǧat tūtyp qoia salǧany ma?
- Solai degen soŋ olar da eşteŋe degen joq. Sonymen, tergeuşı menen tüsınıkteme alyp jatty.Sonda bas buhgalter Ainagül Atyraubaeva menı balalardyŋ bölmesı jaǧyna şaqyryp alyp bylai degendı: - «Sen būl aqşany kompaniianyŋ aqşasy dep aitpa. Mūny bastyǧymyz Asqar Jakulinnıŋ özınıŋ üiıne qoiyp ketken aqşasy dep aita sal. Mūny bastyq özınıŋ salyp jatqan üiınıŋ jöndeu jūmystarynyŋ aqşasy dep aita sal tergeuşıge. Bız dollarmen aqşa qabyldauǧa bolmaidy. Kompaniiaǧa problema bolady» dep nūsqau berdı. Men özım sol künı ūrlyq bolǧan jaǧdaimen ömırımde bırınşı ret kezdesıp otyrǧan jaiym bar. Özımnıŋ sol kezdegı qandai küige tüskenım özıme ǧana belgılı. Onyŋ üstıne on jyldan berı sol kompaniiada bızder bastyqtar ne aitsa sony oryndap üirengendıgım bar. Söitıp, tergeuşıge Atyraubaeva Ainagül aityp üiretkendei tüsınıkteme berdım. Bıraq būl tüsınıktemege tuystarymnyŋ bärı maǧan ūrysty.
«Būl aqşalardyŋ barlyǧy jurnalda jazuly tūr ǧoi. Nege ol buhgalter Atyraubaeva Ainagüldıŋ aituy boiynşa jazasyŋ» degen soŋ, ertesıne poliseige baryp qaitadan tüsınıkteme berdım. Ol jerde jurnaldaǧy aqşanyŋ bar esebın jazyp berdım. Söitıp men būl jerde tek kuäger retınde jauap bergen edım. Sonymen, tergeu ary qarai «üige ūry tüstı» degen qylmystyq ıs boiynşa jürgızıle berdı. Men «As-Ai» kompaniiasynda jūmysymdy jalǧastyryp jüre berdım. Bıraq basşylar sol künge deiın dekrette bolǧan Kamal Tüsıphandy şaqyryp aldy. Al men künde taŋerteŋnen keşkı 6-ǧa deiın jūmysqa kelem. Eşnärse ıstemesem de bosqa otyryp qaitamyn. Eşkım menımen söilespeidı, aralaspaidy. Söitıp, būl tūrǧyda maǧan äbden psihologiialyq qysym tüstı. Bärın ädeiı ıstep otyrǧandyǧyn ıştei bılemın. 2015 jylǧy qaŋtar aiynda, Chjang Veidıŋ kassadan tys ūstap jürgen 430 000 AQŞ dollary ūrlanuyna bailanysty, osy kompaniianyŋ qyzmetkerlerı, atap aitqanda direktordyŋ orynbasary Şakreeva Marhabat jäne Nurmanbaeva Şamşa, 2015 jylǧy nauryz aiynyŋ 16 künı menı Şakreevanyŋ kabinetıne şaqyryp alyp, «Bızge 2014 jyldyŋ jyldyq otchetın jabuymyz kerek.
Salyq oryndarynan, qarjy polisiiasynan tekseruler keledı, buhgalterlık eseptı retke keltıruımız kerek. Eger tekseru kezınde, ūrlanǧan aqşalardyŋ resmi türde bızdıŋ kassaǧa kırıstelmegenın polisiia bılıp qoisa, bızge jaqsy bolmaidy. Sondyqtan rashodnyi orderlerge sen aqşalardy podotchetqa aldym dep qol qoi. Keiın tekseruler aiaqtalǧannan keiın, bastyqtar kelgende būl şaruany özderı şeşedı» dep aitty. Men Asqar Jakulinge senıp qol qoiyp berdım. Keiınnen, sol şyǧys kassalyq orderler 2014 jyldyŋ jeltoqsan aiynyŋ 18, 19, 22, 23, 24, 27 künderımen, iaǧni ötken kündermen jasalǧan jalǧan qūjattar ekenın tüsındım.
Osy orderlerge aldap qol qoidyryp alǧannan keiın, menı JŞS-ke 77 400 000 teŋgege qaryz etıp qoiyp, menen azamattyq sot arqyly sol somany öndırıp aludy talap ettı. Alaida, men ekı serıktestıktıŋ kassasynan eşqandai qarajat almadym. Osylai menı aldap şyǧys kassalyq orderge qol qoidyrǧan bolatyn.
- Orderde basşyŋyz Asqar Jakulinnıŋ aty jönı boldy ma?
- Joq, bolǧan joq. Bız būl orderge saraptama jasatqanda mūnyŋ da qoldan jasalǧan qaǧazdar ekendıgın däleldep berdı. Bırınşıden, Asqar Jakulinnıŋ aty-jönı, sosyn qoly boluy kerek. Al būlar tek özderınıŋ aty jönderımen ǧana qol qoidyryp otyr. Onymen tūrmai, sol jyly mai aiynda menı zaŋsyz jūmystan şyǧardy. Sodan 2015 jyldyŋ qazan aiynan bastap Almaty qalalyq Äuezov audanynyŋ sotynan hat keldı. «Sen «As-Ai» kompaniiasynan 77 mln. 400 000 teŋge alyp, bıraq osy künge deiın qaitarmapsyŋ» dep azamattyq ıs qozǧady. Sol azamattyq sotta menıŋ moinyma «osy somany töleisıŋ» dep ılıp qoidy. Sudia Kudabaev T. Ä. jäne prokuror Mekeşov N. sotta taǧy da bırqatar zaŋbūzuşylyqtar oryn aldy. Bırınşıden, sudia ekı serıktestıkke audittık esep tekseru jasaudan bas tartqyzdy.
Ekınşıden, chernaia kassaǧa jasalǧan ekspertiza qorytyndysyn ıs qaǧazǧa tıkpedı, iaǧni qarastyrmady. Üşınşıden, bırneşe kompaniia klientterınıŋ tehnika satyp alǧan kezde AQŞ dollarymen esepteskenın notarialdy türde rastaityn qūjattardy da qarastyrmady. Törtınşıden, kuägerlerdıŋ tüsınıktemelerınde köptegen qarama-qaişylyqtar bar. Mysaly, şyǧys kassalyq orderlerge 77 400 000 teŋgenı maǧan berıldı dep qol qoiǧan Şakreeva M., Atyraubaeva A., Nūrmanbaeva Ş. sotta ol aqşany kassada bolǧanyn müldem joqqa şyǧardy.
Odan keiın men qalalyq sotqa da şaǧymdandym. Bıraq olar menıŋ aryzymdy qanaǧattandyrǧan joq. Sodan soŋ 2016 jyly aqpannyŋ 2-sı künı Asqar Jakulin qaitys boldy. Al onyŋ jūbaiy Chjang Vei osy künge deiın qytai azamatşasy bola tūra, kompaniianyŋ eşqandai qyzmetkerı bolmasa da, Jakulin qaitys bolǧasyn bar joǧy 2 aidan keiın özın «As-Ai» kompaniiasynyŋ direktorymyn dep sotqa «alaiaqtyq jasady» dep menıŋ üstımnen aryz berdı. Chjang Veidıŋ tap qazır «As-Aiǧa» direktor bolatyny zaŋdy emes, Asqar Jakulin qaitys bolǧan soŋ 6 aidan keiın ǧana «As-Aidy» basqaruǧa qūqyǧy bar. Bostandyq audany tergeuşısı Jasūlan Bekbalaev Chjang Veidıŋ zaŋsyz aryzyn bıle tūra qabyldady. Bıraq mūny bız osy kezge deiın qūzyrly organdarǧa aitqanmen eskerıp jatqan eşkım joq. Esesıne, menıŋ üstımnen ūrlyq boiynşa bır qylmystyq ıs, sosyn alaiaqtyq jönınde taǧy da bır qylmystyq ıs qozǧap otyr. Basynda kuäger dep tanyp, soŋynan osylai küdıktıge ainalǧanymdy özım de bılmei qaldym. Menıŋ tüsınbeitınım - «As-Ai» kompaniiasyndaǧylardyŋ menıŋ sol aqşalardy ūrlady degen dälelderı qaida sonda? Taǧy bır tüsınıksız jäit - tergeuşıler 2015 jylǧy 2-qaŋtarda bolǧan päterdegı 430000 dollardyŋ ūrlanǧany jaily qylmystyq ıstı 2017 – 18 jyldar aralyǧynda belgısız sebeppen jauyp tastady.
Tıptı, «2015 jyly 2-qaŋtar künı Asqar Jakulinnıŋ päterınde ūrlyq bolmaǧan. Ol jerden eşqandai 430000 dollar joǧalǧan joq. Sen polisiiaǧa jalǧan aqparat berdıŋ» dep özımdı 419-şy baptyŋ 2-tarmaǧy boiynşa, taǧy da 176 baptyŋ 4-şı tarmaǧy boiynşa menı 2018 jyly jeltoqsan aiynda Almaty qalalyq, Bostandyq audanynyŋ sotyna berdı. Būl 2019 jyldyŋ qaŋtarynan bastap şılde aiyna deiın 36 sot prosesı öttı. Sol kezdegı advokatym Buhanova Elvira degen öz ısıne adal, täjıribelı boldy. Alaida, Buhanovanyŋ dälelderı men zertteu jūmystaryn sudia Kudabaev qabyldaǧan joq. Advokat Buhanova jan jaqtaǧy oblystarǧa satylǧan tehnikalardyŋ qūnyn jäne qai künı qanşa baǧaǧa satylǧandyǧy, ärı ol aqşalardy bız taraptan kımnıŋ qabyldap alǧandyǧy jaily maǧlūmattardy sotqa anyqtap tapsyrǧan. Özge oblystardaǧy bızden alǧan tauar aluşy klientter mūnyŋ bärın notariustan rastaityn anyqtamalardy berıp jıbergen. Ol jerde özderınıŋ jıbergen aqşalaryn Däulethanqyzy Möldırdıŋ qabyldap alǧandyǧyn rastaityn qūjattar tūr.
Sonyŋ özınde de sudia būl dälelderdı qabyldaǧan joq. Bas buhgalter Atyraubaeva men kassir Nurmanbaeva Şamşa – «bız dollar qabyldamaimyz, tek teŋgemen jūmys jasaimyz, mynau jurnaldardy Saltanat qoldan jasap alǧan» degen jalasynan tanbai jürdı. Eger men kompaniiaǧa tiesılı somalardyŋ jurnaldaryn qoldan jasaityn bolsam, kompaniia klientterı men qyzmetkerlerınıŋ ärqaisysynyŋ qoiǧan qoldary qaidan jür? Sonda menıŋ jurnalymdaǧy qoiǧan qolyn rastaityn 2-3 kuägerler de kelıp, osy jurnalǧa qol qoiyp, aqşany Möldırden alatynyn aitqan bolatyn. Osy jurnaldardyŋ bärıne saraptama jasalǧandyǧyna nazar audarǧan sot bolmady. Kerısınşe, joǧaryda aitylǧan ekı bappen menı 8 jylǧa sottamaqşy.
- Chjang Vei şyn mänınde Asqar Jakulinmen nekede bolǧan äiel me? Älde azamattyq nekede me?
- Asqar Jakulin men Chjang Vei Qytaida jürgende nekelesken. Bıraq Chjang Vei osy künge deiın Qazaqstan azamattyǧyn alǧan emes.
- Senımen 10 jyldan berı bükıl otbasymen aralasyp jürıp, Chjang Vei saǧan qalai senbeidı?
- İia. Osy künderı nebır qarǧysqa toly hattaryn maǧan laqtyryp jür. Būdan būryn Äuezov audandyq azamattyq soty bolyp jatqan kezde zamdirektor Şakreeva men bas buhgalter Atyraubaeva Ainagül ekeuı Asqar Jakulinnıŋ halın sūrauǧa 2015 jyldyŋ qaraşa älde jeltoqsan aiynda Pekinge baryp qaitqandy. Atyraubaeva men Şakreevanyŋ aituynşa - sol kezde Asqar Jakulin bır japyraq qaǧazǧa mynadai dep tüsınıkteme jazyp bergen deidı.
Ol qaǧaz orys tılınde kompiutermen teru arqyly jazylǧan mätındı qysqaşa aitar bolsam bylai dep jazylǧan eken: «Nastoiaşem zaiavliaiu i potverjdaiu, chto v dekabre 2014 goda mnoiu bylo dano ustnoe rasporiajenie Kusmankyzy Saltanat poluchit v kassah kompanii denejnye sredstva v razmere ekvivalentnom 500 000 dollarov SŞA, neobhodimye mne dlia oplaty lecheniia za granisei. Ob etom byla postavlena v izvestnost moi zamestitel – Şakreeva M. Iа poluchil ei oformit pervychnye kassovye dokumenty na vydachu nalichnyh deneg iz kassy. Odnako ni kakih denejnyh sredstv ot Kusmankyzy Saltanat ia ne poluchal. O tom, chto summa v razmere ekvivaletnom 430 000 dollarov Kusmankyzy S. Hranila v moei kvartire, ia ne znal», - deidı de, eŋ soŋyna Asqar Jakulinnıŋ qoly qoiylǧan qaǧazdy alǧaşqy ötken Äuezov audandyq azamattyq sotyna alyp kelıptı. Bıraq men sudiaǧa būl qaǧazǧa senbeitınımdı ä degennen aittym.
Sebebı, Asqar Jakulin köbınese jan jaqta ıssaparmen köp jüretın bolǧandyqtan qaramaǧyndaǧylar köptegen tap taza qaǧazdarǧa qol qoidyryp alyp qalatyny bar. Bırınşıden, būl sol qaǧazdardyŋ bırı, sebebı, mätın Asqar Jakulinnıŋ öz qolymen emes, kompiuter arqyly orysşa terılgen. Sosyn Jakulin qol qoiǧanda «Askar» degen sözdı qytaişa ärıptermen jazyp baryp bastaidy. Ol kısınıŋ qoly maǧan tanys. Onyŋ üstıne Asqar Jakulin būl kısıler aitqan uaqytta maǧan zvondap 500 myŋ dollardy jeke şotyna salu turaly eşqaşan aitqan emes. Onyŋ üstıne, Ürımşıde «As-Ai» kompaniiasynyŋ filialy bar. Eger Jakulin qarajat kerek bolsa nesıne bızder jaqqa zvondap aqşa aldyruy kerek? Men jūmys ıstegen 10 jyl boiynda Asqar Jakulin Qazaqstannan aqşa aldyrǧan emes.
Menıŋ Saltanat Kusmankyzy Qazaqstan Respublikasy Joǧarǧy sot töraǧasy Jaqyp Asanov myrzaǧa aitarym – ne üşın maǧan qarai ūiymdastyrylǧan osyndai jalǧan qūjattardy tergeuşı dūrys tekserıp, tergemeidı? Sudia menıŋ dälelderıme nelıkten nazar audarmaidy?
Osy künge deiın «As-Ai» LTD kompaniiasyndaǧylardyŋ maǧan jauyp otyrǧan jalǧan jalalary – Asqar Jakulinnıŋ atynan jazylǧan jalǧan hatty tergeuşıler nege teksermeidı? Bostandyq audany tergeuşısı Jasūlan Bekbalaev Chjang Veidıŋ zaŋsyz aryzyn bıle tūra qabyldady. Bıraq mūny bız osy kezge deiın qūzyrly organdarǧa aitqanmen nege eskermei otyr? Bekbalaevtyŋ zaŋsyz aryzdy qabyldauynyŋ sebebı nede? Sosyn, Asqar Jakulinnıŋ päterıne parking arqyly da 4-şı qabatqa köterılıp ketuge bolatynyn, ol jerde beinebaqylau joqtyǧyn kölık jürgızuşısı Embergenov Esenǧali aityp otyrsa da osyndai negızderge nelıkten tergeuşıler nazar audarmaidy?
Mūnan da basqa - 2015 jyldyŋ 2-qaŋtar künı Asqar Jakulinnıŋ üiınde tonalǧan 430 000 dollardy tergeuşıler «eşqandai ūrlyq bolǧan joq» dep joqqa şyǧaryp otyrǧany. Būl jerde tergeuşıge kımnıŋ yqpaly bolyp tūr?
Maǧan taǧylǧan taǧy bır aiypta – 77 million 400 000 teŋgenıŋ «As-ai» kompaniiasynyŋ buhgalteriialyq kassasynda müldem bolmaǧan summadaǧy teŋgelerdı menı aldy dep eş dälelsız qylmystyq jauapqa tartyp otyrǧany. Menıŋ qolymdaǧy şyǧys kassalyq orderdıŋ jalǧan ekendıgıne de sudia män bermedı. Tıptı, moiyndamaidy da. Asqar Jakulinnıŋ ornyna zamdirektor Şakreeva Marhabattyŋ qol qoiuy da zaŋǧa säikes kelmeidı. Kompaniia basşysynyŋ ornyna nege zamdirektor qol qoiuǧa tiıstı? Sosyn Bostandyq audandyq sot prosesınde osy üşeu – Atyraubaeva Ainagül, Şakreeva Marhabat pen Nūrmanbaeva Şamşa: «Bız Kusmankyzy Saltanatqa 77 million 400 myŋ teŋgenı bergen joqpyz» dep aitqan. Būl jauaptardy sudia estımei me sonda?
Men sızderden osy ıske araşa sūraimyn. Joǧaryda aityp ketkenımdei sot otyrystarynda ärdaiym zaŋbūzuşylyqtar oryn alyp, ädıletsızdık boldy. Sondyqtan, QR sotyna senımım öte az. Onyŋ üstıne, Ǧ. Nūrdäuletovtyŋ aryzy Joǧarǧy Sotqa baǧyttalǧandyqtan, olardyŋ şeşımı şeşuşı bolmaqşy.
Men ūrlyqty jasamasam da, sol jaǧdai bolǧaly berı küizelıske duşar boldym, densaulyǧym bırte-bırte naşarlai berdı. Aqyry qant diabetınıŋ 1 tipıne şaldyǧyp, ömır boiy insulinge täueldı boldym. Menıŋ ǧana emes, otbasym da qatty uaiymǧa batty. Äkem menı 8 jylǧa sottaǧany turaly habardy estıgende qūsadan qaza boldy. Būl jaǧdai öz densaulyǧymnan tügılı, jaqyndarymnan aiyrdy, 6 jyldan berı uaiymǧa salyp, tynyştyǧymyzdy qaşyrdy.
Jazyqsyzbyn!- dep qan jylaǧan Saltanat Kusmankyzy osylai dep köz jasyna erık berdı. Saltanat Kusmankyzynyŋ sotqa bergen dälelderı eskerusız qalyp otyrǧanyna osy bügınge deiın barşa jūrt kuä bolyp otyrsa da, aldaǧy sottyŋ qaŋtardyŋ 5-sı künıne qoiyluy kümän tuǧyzady eken. Qaŋtardyŋ 5-sı jaŋa 2021 jyldyŋ alǧaşqy jūmys künı. Al QR Joǧarǧy soty men bas prokuratura Saltanattyŋ sot prosesın nelıkten tyǧyz uaqytqa qoiyp otyr? Advokat Aiman Omarova aitqandai rasynda halyq taǧy da bilıkke öz narazylyǧyn körsetsın degenı me? Älde.... Osy künge deiın QHR azamatşasy bolyp sanalatyn Chjang Veidıŋ rasynda salyq tölemeudıŋ amalynan şyqqan Saltanat Kusmankyzyna japqan jalasy ma? Olai demeske şe? Päterden joǧalǧan 430 000 dollar tergeuşılerdıŋ jyly jauyp qoia salatyn kışıgırım somasy emes qoi.
Däl qazırgı uaqytta - «Jazyqsyz Saltanat Kusmankyzyna bostandyq berılsın!» degen äleumettık jelılerdegı ūlardai şulaǧan halyq ünıne Qazaqstan Respublikasynyŋ Joǧarǧy sot töraǧasy Jaqyp Asanov myrza nazar audarady dep ümıttenemız! QR qūqyq qorǧau organdarynyŋ osy ıstı jyldar boiy sozyp, naqty ūrlyqşyny tabudyŋ ornyna kınäsız Saltanat Kusmankyzyn negızsız aiyptaumen ainalysyp jürgenıne qarap, tek öz halqyna ümıt artyp otyr.
430 000 dollardyŋ ūrlanǧanyn sebepsız jauyp qoiǧanyna ne sebep...?
Sonymen, men 31- künı äkemnıŋ jaǧdaiyn bılıp qaitaiyn dep sıŋlım ekeumız kettık de, sodan 2015 jyldyŋ 2- qaŋtarynda tüs qaita saǧat 18-derde keldım būl üige. Kelsem üide teledidar qosuly tūr eken. Men keterde būl üidıŋ esık terezesın tügel tekserıp ketken edım. Men teledidardyŋ qosuly tūrǧany körgende maǧan ürei tudy. Bırden jatyn bölmedegı kıltpen aşyp garderobty aştym. Qarasam men jinap jürgen dollarlar joq! 43 päşkeden tūratyn 430 000 dollardyŋ salynǧan qoraptardyŋ bärı de bos tūr. Al basqa bölmelerge eş zaqym bolmaǧanyn, üidıŋ esık terezelerı de eş bülınbegenın baiqadym. Dereu direktordyŋ orynbasary Şakreeva Marhabatqa habarlasyp ūrlyq bolǧany jaiynda aittym, ol kısı jaŋa jyl toilap auylda jürgendıkten kele almaitynyn jäne bas buhgalter Atyraubaeva Ainagülge habarlasyp, ony jıberetının aitty, al maǧan bırınşı qabatqa tüsıp ūrlyq bolǧany jaiynda vahterşyǧa aituymdy jäne polisiia qyzmetkerlerıne habarlasuymdy tapsyrdy.
Men bırden bırınşı qabatka tüsıp vahterşyǧa aityp, 102 qyzymetıne habarlastym. Uchastkelık polisiialar kelıp bölmelerden sausaq ızderın aldy, esık terezelerın tekserdı. Polisiialar tekserıp jatqanda bas buhgalter Atyraubaeva Ainagül de üige keldı. Sosyn Atyraubaeva Ainagülmen bırge Jakulinge WeChat jelısı arqyly videozvonok jasap, üide jinalǧan 430 000 AQŞ dollary ūrlanǧanyn, odan basqa eşnärse joǧalmaǧanyn, üidıŋ ışınde basqa eşqandai zattardyŋ aqtarylmaǧanyn aittym. Jakulin menen seiftıŋ aşylǧan aşylmaǧanyn sūrady. Men seiftıŋ aşylmaǧanyn aittym. Sosyn maǧan «Chjang Veimen söiles, ūrlanǧan aqşanyŋ somasyn ait» dedı, men Chjang Veige 430 000$ ūrlanǧanyn aittym.
- Esık, tereze aşylmaǧan ba? Üidıŋ ışı qandai körınıste edı?
- Üi ışı qoparylmaǧan, esık pen tereze aşylmaǧan. Men özım esıktı Chjang Vei bergen kıltpen aştym ǧoi. Üi ışı tap-taza. Eŋ soŋy 31- künı qoqys salynǧan şelektı de tazartyp ketkem. Men ekı kün būryn tazalap ketken şelekte ekı kelılık ūnnan bosaǧan qaǧazdyŋ syrty jatqan eken. Kılt menen basqa üi qyzmetşısınde boldy. Üi qyzmetşısı keterde kıltın maǧan berıp ketken. Taǧy bırın üige kıre berıstegı dälızde suvenirdıŋ ışınen bır kılttı poliseiler tekserıp ketken soŋ kördık. Bır kılt sol jerden tabyldy. Sodan soŋ garderob jaqtaǧy polkadan kartochkasymen taǧy bır kılttı tauyp alǧanbyz. Tauyp alynǧan kıltter päterdıŋ syrtqy kıltterı. Garderobtyŋ kıltınıŋ maǧan bır danasyn ǧana bergen. Men basşylardyŋ taǧy basqa kımderge üidıŋ kıltın bergenın bılmeimın. Al olar Qytaidan kelgen saiyn men kıltterın özderıne berıp jürgenmın.
- Üidegı beinebaqylau üige ūry tüsken kündı anyqtap bere almady ma?
- Bız tömengı etajda otyratyn vahtadaǧy kezekşılerdıŋ bärınen sūrastyrsaq, «beinebaqylau ornatylǧan, bıraq jazbany saqtamaidy» degen jauap aldyq! Söitıp, olar osy üige qaşan, qandai adamdar kelgenın jazyp otyratyn jurnaldy körsetken. Olar – vahterlerge körınbei böten adamdardyŋ kıruı mümkın emestıgın, kım kelse de bırınşı üi iesıne habarlaitynyn jäne keluşılerdıŋ qūjatyn jurnalǧa tırkep otyratyny aitty. Jeltoqsan aiynyŋ 31-men 2015 jyldyŋ 2-qaŋtar künı aralyǧynda Jakulinnıŋ päterıne eşkımnıŋ kelmegendıgın jurnaldan körsettı. Bıraq Asqar Jakulinnıŋ kölık jürgızuşısı Esenǧalidıŋ aituynşa, parkingke kölıktı qoiǧan soŋ, sol jerden jedelsaty arqyly törtınşı qabatqa köterılıp ketuge bolatynyn tergeuşıge bergen jauabynda aitqan edı. Al ol kezde vahter ol jaqtaǧy adamdy köre almaidy.
- Poliseiler de sol küzetşılerdıŋ, vahtadaǧylardyŋ jauabyna qanaǧat tūtyp qoia salǧany ma?
- Solai degen soŋ olar da eşteŋe degen joq. Sonymen, tergeuşı menen tüsınıkteme alyp jatty.Sonda bas buhgalter Ainagül Atyraubaeva menı balalardyŋ bölmesı jaǧyna şaqyryp alyp bylai degendı: - «Sen būl aqşany kompaniianyŋ aqşasy dep aitpa. Mūny bastyǧymyz Asqar Jakulinnıŋ özınıŋ üiıne qoiyp ketken aqşasy dep aita sal. Mūny bastyq özınıŋ salyp jatqan üiınıŋ jöndeu jūmystarynyŋ aqşasy dep aita sal tergeuşıge. Bız dollarmen aqşa qabyldauǧa bolmaidy. Kompaniiaǧa problema bolady» dep nūsqau berdı. Men özım sol künı ūrlyq bolǧan jaǧdaimen ömırımde bırınşı ret kezdesıp otyrǧan jaiym bar. Özımnıŋ sol kezdegı qandai küige tüskenım özıme ǧana belgılı. Onyŋ üstıne on jyldan berı sol kompaniiada bızder bastyqtar ne aitsa sony oryndap üirengendıgım bar. Söitıp, tergeuşıge Atyraubaeva Ainagül aityp üiretkendei tüsınıkteme berdım. Bıraq būl tüsınıktemege tuystarymnyŋ bärı maǧan ūrysty.
«Būl aqşalardyŋ barlyǧy jurnalda jazuly tūr ǧoi. Nege ol buhgalter Atyraubaeva Ainagüldıŋ aituy boiynşa jazasyŋ» degen soŋ, ertesıne poliseige baryp qaitadan tüsınıkteme berdım. Ol jerde jurnaldaǧy aqşanyŋ bar esebın jazyp berdım. Söitıp men būl jerde tek kuäger retınde jauap bergen edım. Sonymen, tergeu ary qarai «üige ūry tüstı» degen qylmystyq ıs boiynşa jürgızıle berdı. Men «As-Ai» kompaniiasynda jūmysymdy jalǧastyryp jüre berdım. Bıraq basşylar sol künge deiın dekrette bolǧan Kamal Tüsıphandy şaqyryp aldy. Al men künde taŋerteŋnen keşkı 6-ǧa deiın jūmysqa kelem. Eşnärse ıstemesem de bosqa otyryp qaitamyn. Eşkım menımen söilespeidı, aralaspaidy. Söitıp, būl tūrǧyda maǧan äbden psihologiialyq qysym tüstı. Bärın ädeiı ıstep otyrǧandyǧyn ıştei bılemın. 2015 jylǧy qaŋtar aiynda, Chjang Veidıŋ kassadan tys ūstap jürgen 430 000 AQŞ dollary ūrlanuyna bailanysty, osy kompaniianyŋ qyzmetkerlerı, atap aitqanda direktordyŋ orynbasary Şakreeva Marhabat jäne Nurmanbaeva Şamşa, 2015 jylǧy nauryz aiynyŋ 16 künı menı Şakreevanyŋ kabinetıne şaqyryp alyp, «Bızge 2014 jyldyŋ jyldyq otchetın jabuymyz kerek.
Salyq oryndarynan, qarjy polisiiasynan tekseruler keledı, buhgalterlık eseptı retke keltıruımız kerek. Eger tekseru kezınde, ūrlanǧan aqşalardyŋ resmi türde bızdıŋ kassaǧa kırıstelmegenın polisiia bılıp qoisa, bızge jaqsy bolmaidy. Sondyqtan rashodnyi orderlerge sen aqşalardy podotchetqa aldym dep qol qoi. Keiın tekseruler aiaqtalǧannan keiın, bastyqtar kelgende būl şaruany özderı şeşedı» dep aitty. Men Asqar Jakulinge senıp qol qoiyp berdım. Keiınnen, sol şyǧys kassalyq orderler 2014 jyldyŋ jeltoqsan aiynyŋ 18, 19, 22, 23, 24, 27 künderımen, iaǧni ötken kündermen jasalǧan jalǧan qūjattar ekenın tüsındım.
Osy orderlerge aldap qol qoidyryp alǧannan keiın, menı JŞS-ke 77 400 000 teŋgege qaryz etıp qoiyp, menen azamattyq sot arqyly sol somany öndırıp aludy talap ettı. Alaida, men ekı serıktestıktıŋ kassasynan eşqandai qarajat almadym. Osylai menı aldap şyǧys kassalyq orderge qol qoidyrǧan bolatyn.
- Orderde basşyŋyz Asqar Jakulinnıŋ aty jönı boldy ma?
- Joq, bolǧan joq. Bız būl orderge saraptama jasatqanda mūnyŋ da qoldan jasalǧan qaǧazdar ekendıgın däleldep berdı. Bırınşıden, Asqar Jakulinnıŋ aty-jönı, sosyn qoly boluy kerek. Al būlar tek özderınıŋ aty jönderımen ǧana qol qoidyryp otyr. Onymen tūrmai, sol jyly mai aiynda menı zaŋsyz jūmystan şyǧardy. Sodan 2015 jyldyŋ qazan aiynan bastap Almaty qalalyq Äuezov audanynyŋ sotynan hat keldı. «Sen «As-Ai» kompaniiasynan 77 mln. 400 000 teŋge alyp, bıraq osy künge deiın qaitarmapsyŋ» dep azamattyq ıs qozǧady. Sol azamattyq sotta menıŋ moinyma «osy somany töleisıŋ» dep ılıp qoidy. Sudia Kudabaev T. Ä. jäne prokuror Mekeşov N. sotta taǧy da bırqatar zaŋbūzuşylyqtar oryn aldy. Bırınşıden, sudia ekı serıktestıkke audittık esep tekseru jasaudan bas tartqyzdy.
Ekınşıden, chernaia kassaǧa jasalǧan ekspertiza qorytyndysyn ıs qaǧazǧa tıkpedı, iaǧni qarastyrmady. Üşınşıden, bırneşe kompaniia klientterınıŋ tehnika satyp alǧan kezde AQŞ dollarymen esepteskenın notarialdy türde rastaityn qūjattardy da qarastyrmady. Törtınşıden, kuägerlerdıŋ tüsınıktemelerınde köptegen qarama-qaişylyqtar bar. Mysaly, şyǧys kassalyq orderlerge 77 400 000 teŋgenı maǧan berıldı dep qol qoiǧan Şakreeva M., Atyraubaeva A., Nūrmanbaeva Ş. sotta ol aqşany kassada bolǧanyn müldem joqqa şyǧardy.
Odan keiın men qalalyq sotqa da şaǧymdandym. Bıraq olar menıŋ aryzymdy qanaǧattandyrǧan joq. Sodan soŋ 2016 jyly aqpannyŋ 2-sı künı Asqar Jakulin qaitys boldy. Al onyŋ jūbaiy Chjang Vei osy künge deiın qytai azamatşasy bola tūra, kompaniianyŋ eşqandai qyzmetkerı bolmasa da, Jakulin qaitys bolǧasyn bar joǧy 2 aidan keiın özın «As-Ai» kompaniiasynyŋ direktorymyn dep sotqa «alaiaqtyq jasady» dep menıŋ üstımnen aryz berdı. Chjang Veidıŋ tap qazır «As-Aiǧa» direktor bolatyny zaŋdy emes, Asqar Jakulin qaitys bolǧan soŋ 6 aidan keiın ǧana «As-Aidy» basqaruǧa qūqyǧy bar. Bostandyq audany tergeuşısı Jasūlan Bekbalaev Chjang Veidıŋ zaŋsyz aryzyn bıle tūra qabyldady. Bıraq mūny bız osy kezge deiın qūzyrly organdarǧa aitqanmen eskerıp jatqan eşkım joq. Esesıne, menıŋ üstımnen ūrlyq boiynşa bır qylmystyq ıs, sosyn alaiaqtyq jönınde taǧy da bır qylmystyq ıs qozǧap otyr. Basynda kuäger dep tanyp, soŋynan osylai küdıktıge ainalǧanymdy özım de bılmei qaldym. Menıŋ tüsınbeitınım - «As-Ai» kompaniiasyndaǧylardyŋ menıŋ sol aqşalardy ūrlady degen dälelderı qaida sonda? Taǧy bır tüsınıksız jäit - tergeuşıler 2015 jylǧy 2-qaŋtarda bolǧan päterdegı 430000 dollardyŋ ūrlanǧany jaily qylmystyq ıstı 2017 – 18 jyldar aralyǧynda belgısız sebeppen jauyp tastady.
Tıptı, «2015 jyly 2-qaŋtar künı Asqar Jakulinnıŋ päterınde ūrlyq bolmaǧan. Ol jerden eşqandai 430000 dollar joǧalǧan joq. Sen polisiiaǧa jalǧan aqparat berdıŋ» dep özımdı 419-şy baptyŋ 2-tarmaǧy boiynşa, taǧy da 176 baptyŋ 4-şı tarmaǧy boiynşa menı 2018 jyly jeltoqsan aiynda Almaty qalalyq, Bostandyq audanynyŋ sotyna berdı. Būl 2019 jyldyŋ qaŋtarynan bastap şılde aiyna deiın 36 sot prosesı öttı. Sol kezdegı advokatym Buhanova Elvira degen öz ısıne adal, täjıribelı boldy. Alaida, Buhanovanyŋ dälelderı men zertteu jūmystaryn sudia Kudabaev qabyldaǧan joq. Advokat Buhanova jan jaqtaǧy oblystarǧa satylǧan tehnikalardyŋ qūnyn jäne qai künı qanşa baǧaǧa satylǧandyǧy, ärı ol aqşalardy bız taraptan kımnıŋ qabyldap alǧandyǧy jaily maǧlūmattardy sotqa anyqtap tapsyrǧan. Özge oblystardaǧy bızden alǧan tauar aluşy klientter mūnyŋ bärın notariustan rastaityn anyqtamalardy berıp jıbergen. Ol jerde özderınıŋ jıbergen aqşalaryn Däulethanqyzy Möldırdıŋ qabyldap alǧandyǧyn rastaityn qūjattar tūr.
Sonyŋ özınde de sudia būl dälelderdı qabyldaǧan joq. Bas buhgalter Atyraubaeva men kassir Nurmanbaeva Şamşa – «bız dollar qabyldamaimyz, tek teŋgemen jūmys jasaimyz, mynau jurnaldardy Saltanat qoldan jasap alǧan» degen jalasynan tanbai jürdı. Eger men kompaniiaǧa tiesılı somalardyŋ jurnaldaryn qoldan jasaityn bolsam, kompaniia klientterı men qyzmetkerlerınıŋ ärqaisysynyŋ qoiǧan qoldary qaidan jür? Sonda menıŋ jurnalymdaǧy qoiǧan qolyn rastaityn 2-3 kuägerler de kelıp, osy jurnalǧa qol qoiyp, aqşany Möldırden alatynyn aitqan bolatyn. Osy jurnaldardyŋ bärıne saraptama jasalǧandyǧyna nazar audarǧan sot bolmady. Kerısınşe, joǧaryda aitylǧan ekı bappen menı 8 jylǧa sottamaqşy.
- Chjang Vei şyn mänınde Asqar Jakulinmen nekede bolǧan äiel me? Älde azamattyq nekede me?
- Asqar Jakulin men Chjang Vei Qytaida jürgende nekelesken. Bıraq Chjang Vei osy künge deiın Qazaqstan azamattyǧyn alǧan emes.
- Senımen 10 jyldan berı bükıl otbasymen aralasyp jürıp, Chjang Vei saǧan qalai senbeidı?
- İia. Osy künderı nebır qarǧysqa toly hattaryn maǧan laqtyryp jür. Būdan būryn Äuezov audandyq azamattyq soty bolyp jatqan kezde zamdirektor Şakreeva men bas buhgalter Atyraubaeva Ainagül ekeuı Asqar Jakulinnıŋ halın sūrauǧa 2015 jyldyŋ qaraşa älde jeltoqsan aiynda Pekinge baryp qaitqandy. Atyraubaeva men Şakreevanyŋ aituynşa - sol kezde Asqar Jakulin bır japyraq qaǧazǧa mynadai dep tüsınıkteme jazyp bergen deidı.
Ol qaǧaz orys tılınde kompiutermen teru arqyly jazylǧan mätındı qysqaşa aitar bolsam bylai dep jazylǧan eken: «Nastoiaşem zaiavliaiu i potverjdaiu, chto v dekabre 2014 goda mnoiu bylo dano ustnoe rasporiajenie Kusmankyzy Saltanat poluchit v kassah kompanii denejnye sredstva v razmere ekvivalentnom 500 000 dollarov SŞA, neobhodimye mne dlia oplaty lecheniia za granisei. Ob etom byla postavlena v izvestnost moi zamestitel – Şakreeva M. Iа poluchil ei oformit pervychnye kassovye dokumenty na vydachu nalichnyh deneg iz kassy. Odnako ni kakih denejnyh sredstv ot Kusmankyzy Saltanat ia ne poluchal. O tom, chto summa v razmere ekvivaletnom 430 000 dollarov Kusmankyzy S. Hranila v moei kvartire, ia ne znal», - deidı de, eŋ soŋyna Asqar Jakulinnıŋ qoly qoiylǧan qaǧazdy alǧaşqy ötken Äuezov audandyq azamattyq sotyna alyp kelıptı. Bıraq men sudiaǧa būl qaǧazǧa senbeitınımdı ä degennen aittym.
Sebebı, Asqar Jakulin köbınese jan jaqta ıssaparmen köp jüretın bolǧandyqtan qaramaǧyndaǧylar köptegen tap taza qaǧazdarǧa qol qoidyryp alyp qalatyny bar. Bırınşıden, būl sol qaǧazdardyŋ bırı, sebebı, mätın Asqar Jakulinnıŋ öz qolymen emes, kompiuter arqyly orysşa terılgen. Sosyn Jakulin qol qoiǧanda «Askar» degen sözdı qytaişa ärıptermen jazyp baryp bastaidy. Ol kısınıŋ qoly maǧan tanys. Onyŋ üstıne Asqar Jakulin būl kısıler aitqan uaqytta maǧan zvondap 500 myŋ dollardy jeke şotyna salu turaly eşqaşan aitqan emes. Onyŋ üstıne, Ürımşıde «As-Ai» kompaniiasynyŋ filialy bar. Eger Jakulin qarajat kerek bolsa nesıne bızder jaqqa zvondap aqşa aldyruy kerek? Men jūmys ıstegen 10 jyl boiynda Asqar Jakulin Qazaqstannan aqşa aldyrǧan emes.
Menıŋ Saltanat Kusmankyzy Qazaqstan Respublikasy Joǧarǧy sot töraǧasy Jaqyp Asanov myrzaǧa aitarym – ne üşın maǧan qarai ūiymdastyrylǧan osyndai jalǧan qūjattardy tergeuşı dūrys tekserıp, tergemeidı? Sudia menıŋ dälelderıme nelıkten nazar audarmaidy?
Osy künge deiın «As-Ai» LTD kompaniiasyndaǧylardyŋ maǧan jauyp otyrǧan jalǧan jalalary – Asqar Jakulinnıŋ atynan jazylǧan jalǧan hatty tergeuşıler nege teksermeidı? Bostandyq audany tergeuşısı Jasūlan Bekbalaev Chjang Veidıŋ zaŋsyz aryzyn bıle tūra qabyldady. Bıraq mūny bız osy kezge deiın qūzyrly organdarǧa aitqanmen nege eskermei otyr? Bekbalaevtyŋ zaŋsyz aryzdy qabyldauynyŋ sebebı nede? Sosyn, Asqar Jakulinnıŋ päterıne parking arqyly da 4-şı qabatqa köterılıp ketuge bolatynyn, ol jerde beinebaqylau joqtyǧyn kölık jürgızuşısı Embergenov Esenǧali aityp otyrsa da osyndai negızderge nelıkten tergeuşıler nazar audarmaidy?
Mūnan da basqa - 2015 jyldyŋ 2-qaŋtar künı Asqar Jakulinnıŋ üiınde tonalǧan 430 000 dollardy tergeuşıler «eşqandai ūrlyq bolǧan joq» dep joqqa şyǧaryp otyrǧany. Būl jerde tergeuşıge kımnıŋ yqpaly bolyp tūr?
Maǧan taǧylǧan taǧy bır aiypta – 77 million 400 000 teŋgenıŋ «As-ai» kompaniiasynyŋ buhgalteriialyq kassasynda müldem bolmaǧan summadaǧy teŋgelerdı menı aldy dep eş dälelsız qylmystyq jauapqa tartyp otyrǧany. Menıŋ qolymdaǧy şyǧys kassalyq orderdıŋ jalǧan ekendıgıne de sudia män bermedı. Tıptı, moiyndamaidy da. Asqar Jakulinnıŋ ornyna zamdirektor Şakreeva Marhabattyŋ qol qoiuy da zaŋǧa säikes kelmeidı. Kompaniia basşysynyŋ ornyna nege zamdirektor qol qoiuǧa tiıstı? Sosyn Bostandyq audandyq sot prosesınde osy üşeu – Atyraubaeva Ainagül, Şakreeva Marhabat pen Nūrmanbaeva Şamşa: «Bız Kusmankyzy Saltanatqa 77 million 400 myŋ teŋgenı bergen joqpyz» dep aitqan. Būl jauaptardy sudia estımei me sonda?
Men sızderden osy ıske araşa sūraimyn. Joǧaryda aityp ketkenımdei sot otyrystarynda ärdaiym zaŋbūzuşylyqtar oryn alyp, ädıletsızdık boldy. Sondyqtan, QR sotyna senımım öte az. Onyŋ üstıne, Ǧ. Nūrdäuletovtyŋ aryzy Joǧarǧy Sotqa baǧyttalǧandyqtan, olardyŋ şeşımı şeşuşı bolmaqşy.
Men ūrlyqty jasamasam da, sol jaǧdai bolǧaly berı küizelıske duşar boldym, densaulyǧym bırte-bırte naşarlai berdı. Aqyry qant diabetınıŋ 1 tipıne şaldyǧyp, ömır boiy insulinge täueldı boldym. Menıŋ ǧana emes, otbasym da qatty uaiymǧa batty. Äkem menı 8 jylǧa sottaǧany turaly habardy estıgende qūsadan qaza boldy. Būl jaǧdai öz densaulyǧymnan tügılı, jaqyndarymnan aiyrdy, 6 jyldan berı uaiymǧa salyp, tynyştyǧymyzdy qaşyrdy.
Jazyqsyzbyn!- dep qan jylaǧan Saltanat Kusmankyzy osylai dep köz jasyna erık berdı. Saltanat Kusmankyzynyŋ sotqa bergen dälelderı eskerusız qalyp otyrǧanyna osy bügınge deiın barşa jūrt kuä bolyp otyrsa da, aldaǧy sottyŋ qaŋtardyŋ 5-sı künıne qoiyluy kümän tuǧyzady eken. Qaŋtardyŋ 5-sı jaŋa 2021 jyldyŋ alǧaşqy jūmys künı. Al QR Joǧarǧy soty men bas prokuratura Saltanattyŋ sot prosesın nelıkten tyǧyz uaqytqa qoiyp otyr? Advokat Aiman Omarova aitqandai rasynda halyq taǧy da bilıkke öz narazylyǧyn körsetsın degenı me? Älde.... Osy künge deiın QHR azamatşasy bolyp sanalatyn Chjang Veidıŋ rasynda salyq tölemeudıŋ amalynan şyqqan Saltanat Kusmankyzyna japqan jalasy ma? Olai demeske şe? Päterden joǧalǧan 430 000 dollar tergeuşılerdıŋ jyly jauyp qoia salatyn kışıgırım somasy emes qoi.
Däl qazırgı uaqytta - «Jazyqsyz Saltanat Kusmankyzyna bostandyq berılsın!» degen äleumettık jelılerdegı ūlardai şulaǧan halyq ünıne Qazaqstan Respublikasynyŋ Joǧarǧy sot töraǧasy Jaqyp Asanov myrza nazar audarady dep ümıttenemız! QR qūqyq qorǧau organdarynyŋ osy ıstı jyldar boiy sozyp, naqty ūrlyqşyny tabudyŋ ornyna kınäsız Saltanat Kusmankyzyn negızsız aiyptaumen ainalysyp jürgenıne qarap, tek öz halqyna ümıt artyp otyr.
Şara QŪRBANOVA.
