ەلىمىزدە وتەتىن ءاربىر ساياسي ناۋقاننىڭ ءوز قىزىعى مەن شىجىعى قاتار جۇرەتىنى راس. مىسالى، پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا «كىمگە داۋىس بەرەمىن» دەگەن سۇراققا بىرنەشە ۇمىتكەر قاتار ۇسىنىلسا، ءبىر اپتادان كەيىن وتەتىن پارلامەنت سايلاۋىندا دا قاي پارتيانى قولدايمىن دەگەن سۇراق قازىر ەكىنىڭ بىرىنە ماڭىزدى. وسىعان بايلانىستى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى شاعىن ساۋالناما جۇرگىزىپ كوردى.
سونىمەن ءبىز جۇرگىزگەن ساۋالناما ناتيجەسىندە «اۋىل» پارتياسىنا قولداۋ ءبىلدىرىپ، وسى پارتيادان ۇمىتكەرلەر پارلامەنتكە بارسا دەپ تىلەيتىندەر كوپ ەكەن. قازاقتىڭ باستى بايلىعى، ارينە اۋىلدان باستاۋ الادى. اۋىلسىز قازاقتى، قازاقسىز اۋىلدى ەلەستەتۋ دە مۇمكىن ەمەس. سودان بولسا كەرەك، ۇلكەنى دە، كىشىسى دە اۋىلدىڭ كەلەشەگى ءۇشىن بيلىك مىنبەرىنەن ماسەلە كوتەرىلىپ، پروبلەمالار شەشىلسە ەكەن دەگەن نيەتپەن «اۋىل» پارتياسىن تاڭداۋدا. مىسالى، ءبىز جۇرگىزگەن ساۋالناماعا قاتىستى رەداكتسيامىزعا ارنايى حابارلاسقان تۇركىستان وبلىسى، سايرام اۋدانىنىڭ تۇرعىنى مۇرات ارىستانبەكۇلى: «بۇرىن سايلاۋ دەسە، اسا ەلەڭ ەتە بەرمەيتىنمىن. مەنسىز دە، سول سايلاۋ وتەدى دەپ ويلايتىنمىن. ال قازىر ءاربىر سايلاۋعا بەلسەندى تۇردە اتسالىسۋعا تىرىسامىن. نەگە؟ سەبەبى، ءاربىر سايلاۋ قازاقستاننىڭ الداعى 4 جىلىنىڭ قالاي وتەتىنىن كورسەتەتىن ساياسي ناۋقان.
وسى جولعى پارلامەنت سايلاۋىندا «اۋىل» پارتياسىنا داۋىس بەرىپ، سول پارتيادان شىققان ۇمىتكەرلەردى قولداعىم كەلەدى. ويتكەنى، باسقا پارتيالاردان بۇل پارتيانىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى ەڭ باستى شەشىلۋگە ءتيىس ماسەلە ەتىپ اۋىلدى العان. اۋىل دەگەنىمىز ءسىز بەن ءبىز عوي. اۋىلدىڭ ەرتەڭى ءۇشىن بىلدەي ءبىر پارتيا سايلاۋعا ءتۇسىپ جاتسا، بۇل ءۇشىن قۋانۋىمىز كەرەك، سولاي ما؟ مەن دۇنيەگە كەلگەننەن بەرى تەك اۋىلدا ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىن. قازىر جاسىم جەتپىسكە تاياپ قالدى. ەس بىلگەلى اۋىلىمنىڭ كوز الدىمدا قالاي قۇلدىراپ، قالاي گۇلدەنىپ، كوركەيگەنىنىڭ كۋاسى بولىپ كەلەمىن. تۋعان توپىراعىمنىڭ تۇلەپ جاڭارعانى مەن ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە.
سول سەبەپتى، بيىلعى سايلاۋدا «اۋىل» پارتياسىن قولداۋعا بەل بۋدىم. «اۋىل» پارتياسى ۇسىنعان باعدارلامادا ەڭ ەرەكشە نازار اۋدارار تۇس – بۇل پارتيا جەردى ساتۋعا تۇبەگەيلى پارتيا. سونىمەن قاتار ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى جانداندىرۋدى دا وسى پارتيا ءوز ەنشىسىنە الىپ وتىر. جەرىمىز ساتىلماسا، ۇلتتىعىمىز جويىلماسا، مۇنان ارتىق نە كەرەك؟ ال بۇل ەڭ باستى ەكى ماسەلە «اۋىل» پارتياسىنىڭ نەگىزگى باعىتى ەكەن. جۇرەگى قازاق دەپ سوققان ءاربىر ازاماتتى «اۋىل» پارتياسىن قولداۋعا شاقىرامىن»،- دەيدى.
قازاق قوعامىندا كەلەلى ماسەلەنىڭ ءبىرى جەردىڭ ساتىلماۋى، جەردى قورعاۋ بولسا، ەندى ءبىر الەۋمەتتىك پروبلەما زەينەت جاسىمەن بايلانىستى. وسىعان قاتىستى الماتى وبلىسى، قاراساي اۋدانىنىڭ تۇرعىنى ايناش زەكەيقىزى بىلاي دەيدى: «اۋىل» پارتياسى - كوپ بالالى انالاردىڭ زەينەت جاسىن 53 جاسقا شەيىن تۇسىرەمىز دەپ وتىر. بالالارعا تۋعان كۇنىنەن 18 جاسقا شەيىن جاردەماقى تاعايىنداۋدى قولداپ باعدارلاما ازىرلەۋدى كوزدەۋدە. مەنىڭشە، ەگەر «اۋىل» پارتياسى سايلاۋدا جەڭىسكە جەتسە، ەل ەرتەڭى ءۇشىن ەرەن ەڭبەك سىڭىرەدى. مەن وسىعان سەنەمىن.
ويتكەنى باسقا پارتيالار ۇسىنباعان ەرەكشە باعدارلامانى «اۋىل» پارتياسى ۇسىنىپ وتىر ەمەس پە؟! زەينەت جاسىنا بايلانىستى ۇسىنىسىنا ەرەكشە قۋانىپ وتىرمىز. قازىر مىسالى، مەنىڭ جاسىم 51-دە. جاستايىمنان قارا جۇمىس ىستەگەن سوڭ با، سوڭعى جىلدارى باياعىداي جۇمىسقا دەگەن بەلسەندىلىك جوق. اۋرۋ-سىرقاۋىم دا كۇن ساناپ كوبەيىپ بارادى. «اۋىل» پارتياسى ايەلدەردىڭ 53 جاستا زەينەتكە شىعۋىن قولداپ، سونى ۇسىنادى ەكەن. ولاي بولسا، اسىرەسە، وسىنداي باعدارلاما ۇسىنىپ وتىرعان پارتيانى نەگە قولداماسقا؟ سونىمەن قاتار بالاعا ارنالعان جاردەماقى مەرزىمىن 18 جاسقا دەيىن ۇزارتۋدى ۇسىنادى بۇل پارتيا. قازىر قالاي؟ قازىر بالا تۋعان سوڭ، تەك ءبىر جىل بويى عانا بەرەدى جاردەماقىنى.
ال ەگەر بالا 18-گە تولعانعا دەيىن بەلگىلى ءبىر جاردەماقى جۇرەتىن بولسا، وندا اتا-انانىڭ قالتاسىنا دا اسا اۋىر سالماق تۇسپەس ەدى. جۇمىس ىستەپ تاپقان اقشاسىنىڭ ءبىر بولىگىن بالاسىنىڭ بولاشاق وقۋىنا نەمەسە باسپاناسى ءۇشىن جينايتىن ەدى. مىناداي باستاما كوتەرىپ وتىرعان پارتيانى مەن سياقتى اۋىل تۇرعىنى، اۋىل دەپ جۇرەگى سوققان قازاق قولداماعاندا، كىم قولدايدى؟»
«اۋىل» پارتياسى تەك قانا زەينەت جاسى نەمەسە جاردەماقىعا بايلانىستى ماسەلەمەن شەكتەلمەيدى. بۇل پارتيانىڭ باعدارلاماسىندا اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىنا رەفورمالار ەنگىزۋ دە بار. اۋىلشارۋاشىلىق رەفورمالارىنىڭ تۇرلەرىن ۇسىنىپ، اۋىلدى گۇلدەندىرۋ ءۇشىن بارىن سالۋدى ماقسات ەتىپ وتىرعان «اۋىل» پارتياسى ارينە، ەڭ الدىمەن اۋىل شارۋاشىلىعىنا ءجىتى ءمان بەرەرى انىق.
«اۋىل» پارتياسى - اۋىل جاستارىنىڭ گرانتقا وقۋعا ءتۇسىپ ولاردى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋىنە جاردەم بەرۋدى كوزدەپ وتىر ەكەن. بۇل دەگەنىڭىز كەرەمەت مۇمكىندىك. مىسالى، مەن اگرونوم ماماندىعى بويىنشا ديپلومىم بولعانىنا قاراماستان، قانشا ۋاقىتتان بەرى جۇمىسسىز جۇرگەنمىن. تاياۋدا عانا «اۋىل» پارتياسىنىڭ وسىنداي باعدارلاماسىن كۇتپەگەن جەردەن وقىپ قالىپ، پارتيانىڭ كەڭسەسىنە جولىم ءتۇستى. سول كەزدە تۇسىنگەنىم، بۇل پارتيا تەك ۇرانداتىپ قانا قويماي، ماسەلەنى ناقتى شەشۋمەن اينالىسادى ەكەن. اۋىلشارۋاشىعىن دامىتۋعا قاجەتتى مامانداردى ارنايى جولدامامەن اۋىلدارعا جىبەرۋ، سول ارقىلى اۋىلدىڭ دامۋىنا ۇلكەن جۇمىس ىستەۋدى ماقسات ەتكەن «اۋىل» پارتياسى ەندى مەنىڭ تاڭداۋىم.
«اۋىل» پارتياسى پارلامەنتتە فراكتسيانى قۇراپ وتىرسا، اۋىلىڭىزداعى توپىراق جول اسفالت جولعا، كومىر تاسىپ، كۇل شىعارعان قىسقى ماۋسىمىڭىز تابيعي گازدىڭ جىلۋىنا اۋىسارىنا كامىل سەنەمىن. اۋىلىڭىزداعى مەكتەپ، اۋرۋحانا، بالاباقشاعا قاتىستى كەز كەلگەن ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن بيلىككە شىعۋىڭىز كەرەك. ال بيلىككە جالعىز-جاياۋ ادامنىڭ ءۇنى جەتە بەرمەيدى. سول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ ارينە، اۋىل حالقىنىڭ ءوزى قولداعان، ءوزىن قولدايتىن پارتياسى بولۋى كەرەك. مىنە، سول پارتيا «اۋىل» پارتياسى. الداعى سايلاۋدىڭ بيۋللەتەنىندە «اۋىل» پارتياسى ءۇشىنشى جولاقتا تۇرادى. اۋىلىم دەگەن ءاربىرىمىز وسى ءۇشىنشى جولاقتاعى «اۋىل» پارتياسىنا تاڭداۋىمىزدى توقتاتساق، وكىنبەيتىنىمىز ءسوزسىز»،- دەيدى تۇركىستان وبلىسى، بايدىبەك اۋدانىنىڭ تۇرعىنى باتىرحان بەكتالى.
جالپى، قازاقستاننىڭ دامۋى ەڭ الدىمەن اۋىلداردى دامىتۋمەن تىكەلەي بايلانىستى. ال اۋىلداردى دامىتۋدى سول اۋىلدىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن، الەۋمەتتىك ماسەلەسىن بيلىكتە تىكەلەي شەشۋگە ىقپالى بار ءىرى ساياسي كۇش ارقىلى شەشۋگە بولادى. ول ءۇشىن ارينە، اۋىلدىڭ كۇيىن كۇيتتەيتىن پارتيا كەرەك. قازىرگى كەزدە ەلىمىزدە اۋىل ماسەلەسىن كوتەرۋدى ماقسات ەتكەن بىرەگەي پارتيا ول – «اۋىل» پارتياسى. قازاقستاننىڭ 40 پايىزدان استام حالقى اۋىل تۇرعىندارى ەكەنىن ەسكەرسەك، بۇل ازاماتتاردىڭ دا «اۋىل» پارتياسىن قولداپ، وسى پارتيانىڭ ۇمىتكەرلەرىن پارلامەنتكە وتۋىنە ىقپال جاساۋى ابدەن كەرەك-اق. سوڭعى شيرەك عاسىردا اۋىل-ايماققا جان كىرىپ، كادىمگىدەي تۇرلەنىپ، العا جىلجۋ پروتسەسى باستالعانى انىق.
وسى پروتسەستىڭ قارقىنىن توتاتپاي، كەرىسىنشە، ۇدەتە ءتۇسۋ قاجەت. وسى سىندى پىكىردى بىزبەن سۇحباتتاس بولعان قاراعاندى وبلىسىنىڭ ازاماتى شوقان ابىلسەيىت تە ايتادى. «ون جىلدان استى، ءوز شارۋا قوجالىعىمىدى دوڭگەلەتىپ وتىرمىن. مەملەكەت تاراپىنان ءتۇرلى سۋبسيديالار الىپ، ءىرى قارا مال سانىن كوبەيتتىم. قورا-قوپسىمدى كەڭەيتىپ، مال وسىرۋگە ارنالعان بارلىق جاعدايدى جاساپ الدىم دەسەم دە بولادى. الايدا ءالى دە باسقا شارۋا قوجالىقتاردا شەشىلمەگەن كوپ پروبلەما جەتەرلىك. شارۋا قوجالىق يەلەرى ءار باس قوسقان سايىن ءسوز ەتەتىن ءبىر ماسەلە بار ەدى. اۋىلدىڭ جاعدايىنا قاراساتىن ءبىر وكىلىمىز پارلامەنتتە بولسا ەكەن دەگەن تىلەك ەدى بۇل. بيىلعى سايلاۋعا «اۋىل» پارتياسى دا ءوز ۇمىتكەرلەرىن ۇسىنعانىن ەستىپ، سەرپىلىپ، قۋانىپ وتىرمىز. اۋىلدىڭ جاعدايىن «اۋىل» پارتياسى عانا بىلەدى، تۇسىنەدى دەپ سەنەمىز.
ونىڭ ۇستىنە بۇل پارتيانىڭ جەتەكشىسى ەلگە تانىمال، سىيلى ازامات ءالي بەكتاەۆ بولعان سوڭ، الاڭسىز سەنىم ارتا بەرۋگە بولادى دەپ سانايمىن. ءالي بەكتاەۆ ءىستىڭ ادامى عوي، اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىنىڭ جاڭارىپ، جاڭعىرۋىنا ۇلكەن ىقپال جاسايتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان ءبىز دە بۇل سايلاۋدا «اۋىل» پارتياسىن قولدايمىز دەپ تاس-ءتۇيىن بەكىپ وتىرمىز. جالپى، ءبىزدىڭ قازىرگى اۋىلدارعا تىڭ ءبىر سەرپىلىس كەرەك-اق. اۋىلدارىمىزدىڭ ەڭسەسىن كوتەرۋ كەرەك. ول ءۇشىن اۋىلدىقتاردىڭ بيلىك باسىندا وكىلدەرى، ۇيىمى، داۋىسى، ءسوزى، قۇلاعى وتىرۋى كەرەك. ال سونداي ىقپالدى ساياسي كۇشىمىز بيلىكتە وتىرۋى ءۇشىن وسى پارتيانى قولداپ، داۋىس بەرۋىمىز قاجەت.
قازاقستاننىڭ ءاربىر اۋىلىندا اسفالت جول جۇرگىزىلىپ، اۋىزسۋى ۇيىنە دەيىن كەلىپ تۇرسا، قىستا ءۇيىن تابيعي گازبەن جىلىتىپ وتىرسا، ال ءاربىر اۋىلدا ەڭسەلى مەكتەبى، لايىقتى اۋرۋحاناسى بولسا، نەسى جامان؟ اۋىل حالقىنىڭ كۇنكورىسى سانالاتىن ەڭ باستى نارسە ول –جەر. ەگىنىن ەگىپ، كوكونىسىن وسىرەتىن جەرى مەن مال جايىلىمىنا ارنالعان جەرى بولسا، اۋىل حالقى ءتۇتاس مەملەكەتتى اسىرايدى. ال وسىعان قول جەتكىزۋ ءۇشىن اۋىل حالقىنىڭ ءوز ساياسي كۇشى بولۋعا ءتيىس»، - دەيدى شوقان ابىلسەيىت.
قازاقستاندىقتار قاڭتار كۇنى وتەتىن سايلاۋدا ءوز تاڭداۋىن دۇرىس جاسايدى دەپ سەنىم ارتامىز. ءار قازاقتىڭ ءبىر اۋىلدا قارا شاڭىراعى بارىن ەسكەرسەك، ءار قازاقتىڭ باستى تاڭداۋى دا «اۋىل» پارتياسى بولادى دەپ سەنەمىز.
بەكجان نۇرىش،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
(ماقالانىڭ اقىسى «اۋىل» پارتياسىنىڭ سايلاۋ قورىنان تولەنگەن)
