كوز ءۇشىن كۇرەس كۇندەرىندە

13033
Adyrna.kz Telegram

اۋىر كۇندەر ارتتا قالدى. ماسكەۋدەن قىرعىزستانعا ۇشىپ كەلدىك. ونداعى جەرگىلىكتى قازاقتار ىستىق ىقىلاسپەن قۇرمەتتەپ كۇتىپ الىپ قوناق قىلىپ، كەلەسى كۇنى قازاقستان شەكاراسىنا دەيىن شىعارىپ سالدى..وسىلايشا ەلگە جەتىپ، ەسىمىزدى جيىپ جاتقان جايىمىز بار.

كوزىم كورمەي قالعالى وقۋ راحاتى، جازۋ باقىتى دەگەن نىعمەتتەردەن اجىراپ قالدىم ەمەس پە، سودان بەرى الەۋمەتتىك جەلىلەرگە ەشتەڭە جازا الماعاندىقتان، قارا كۇز – قاراشادان بەرى فب پاراقشام ولگەن ادامدىكىندەي قاڭىراپ بوس تۇردى. ەندى مىنە، بۇگىن ءوز كوزىممەن، ءوز قولىممەن سىزدەرگە جاي كۇيىمدى بايان قىلىپ جازىپ وتىرعان جايىم بار. بۇدان ارتىق باقىت بار ما، ايتىڭىزدارشى!؟

....ءسويتىپ، قوس جانارىم قاراشا ايىنىڭ باسىندا سىر بەرە باستاپ، نەبارى ءبىر اپتانىڭ ىشىندە زاعيپ بولىپ قالدىم. اۋەلدە دۇنيە ديدارى كۇن سايىن بىرتە-بىرتە كۇڭگىرت تارتىپ سولعىندانا بەردى دە، ءبىر ساتتە بىرەۋلەر تۋ سىرتىمنان تەرەڭ قۇزعا قاپىدا يتەرىپ جىبەرگەندەي، قارا تۇنەككە سۇڭگىپ كەتتىم. سول ءسات دۇنيە توڭكەرىلىپ ءتۇستى. دارىگەرلەردىڭ قويعان دياگنوزى دا اۋىر ۇكىمگە كەسكەندەي اسا قاتال بولدى.

العاشقىدا ەسەڭگىرەپ قالدىم. تۇنىمەن ۇيىقتاماي توسەگىمنىڭ شەتىندە شوقيىپ وتىراتىن بولدىم. الەممەن بايلانىس ۇزىلگەن. ءبىز – دۇنيە جارىقپەن كوز ارقىلى قاتىسادى ەكەنبىز عوي. كوز بولماسا تىرشىلىك ءمانىن جوعالتادى، بولمىس ماڭىزىنان ايىرىلادى، كەڭىستىكتە قۇن قالمايدى ەكەن. دۇنيە جارىق – كوز ارقىلى عانا ۇلى مانگە يە ەكەن. اينالامدى قارا مۇنارلى تۇنەك باسقاندا وسىنى جان تانىممەن ۇققان مەن بار كۇشىمدى جان دارمەن جانارىمدى قۇتقارۋعا جۇمىلدىرۋ كەرەكتىگىن ءتۇيسىندىم.

... وسىلايشا، كوز ءۇشىن كۇرەس باستالدى. الماتىدا باستالعان شۇعىل وتا ماسكەۋدەگى اسا كۇردەلى، اۋىر وپەراتسيالارعا ۇلاستى. ناتيجەسىندە مەن قارا تۇنەكتەن جارىق دۇنيەگە ورالدىم. ارينە كوز جانارىم بۇرىنعىداي كورمەيدى، ماسكەۋلىك دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا ەندى ونى ەشبىر تەحنولوگيا ەشقاشانداي شەبەر حيرۋرگ قالپىنا كەلتىرە المايدى. ايتسە دە، قازىر ءوزىم وقي الاتىن، ءوزىم جازا الاتىن حالگە جەتتىم. بۇل ارينە مەن ءۇشىن زور باقىت ءھام قۋانىش!

ايتارى جوق، بۇل ايلار مەنىڭ ومىرىمدەگى ەڭ اۋىر كەزەڭدەردىڭ ءبىرى بولدى دەسەم، ارتىق ايتپاعانىم. وسى ءبىر ازاپتى كۇندەردە كۇللى ءومىرىم كينو لەنتاسىنداي كوز الدىمدا زىر قاعىپ ءوتىپ جاتتى. قارا تۇنەككە قامالىپ وتىرعان كۇندەر ىشىندە جارتى عاسىرلىق عۇمىرىمدى قايتا بەزبەندەدىم، قايىرا تارازىلادىم.

ادامنىڭ كوزى كورمەگەندە كوكىرەك كوزى اشىلا ما، قالاي، كوپ نارسەنى باسقاشا باعامداپ، تۇيسىنەدى ەكەنسىڭ. بالكىم بۇل سىناقتى ءتاڭىرى تاعالا ادەيى جىبەرگەن شىعار، ءبىر ءسات كۇللى عۇمىرىن قايتا پاراقتاسىن، شولىپ شىقسىن، تىرشىلىگىنىڭ ءمانىن ۇقسىن، ءومىرىنىڭ ماقسات مۇراتىنا قايىرا ءبىر ءۇڭىلسىن دەپ. وسىنىڭ ايعاعىنداي سول ءبىر اۋىر كۇندەرى سانامنىڭ سوناۋ الىس تۇكپىرلەرىندە الاپات جارىلىستار ءدۇمپىپ، جۇرەگىمدە جويقىن جانارتاۋلار اتقىلاپ جاتتى.

وسىنداي ساتتەردە مەن ىشتەي شيرىعىپ تاڭىرگە شاعىندىم: "جاراتقان يەم، ارمانىم كوپ ەدى، ماقسات-مۇراتىم ايقىن ەدى، ۇزاق جىلدار كەدىر-بۇدىر، قيا-قۇز جارتاستى بۇرالاڭ جول شەگىپ، تاياۋدا عانا ءوزىڭ دارىتقان ونەردىڭ وزىمە تيەسىلى داڭعىل سوقپاعىنا ەندى عانا تۇسكەندەي ەدىم، ءوزىمدى بايگەدەن قارا ءۇزىپ كەلە جاتقان دارا جۇيرىكتەي سەزىنىپ، باۋىرىمدى بارىنشا كەڭ جازىپ، شابىسىمدى ەندى تۇزەپ، ەركىن كوسىلە سامعاي باستاعاندا باتىراشتىڭ بالتاسىنداي سارت ەتكەن بۇل كەسەلگە قايدان جولىقتىم، قالاي تاپ بولدىم؟ ءاۋ باستان، ءوزىڭ بالا كەزدەن سەزدىرتكەن، پەشەنەمە جازعان ونەرپازدىق مۇراتىم بار ەمەس پە ەدى، سوعان جەتكىز، سونى تاسقا باسىپ كەتۋگە مۇرسات ەت!", – دەپ ارىز ارمانىمدى ايتۋمەن بولدىم توسەگىمنىڭ شەتىندە شاراسىز شوقيىپ وتىرىپ. قۇداي تاعالا بۇل ارىزىمدى ەستىدى ءھام قابىل الدى بىلەم،، ايتقانداي سول كۇندەردە ءتاڭىردىڭ ايانىنداي عاجايىپ، ءمولدىر تۇستەر كوردىم، ءتىپتى بۇل تۇستەرىمدى بويىندا قاسيەتى بار ءبىر اعام وڭ جورىپ بەرىپ، كوڭىلىمدى دەمەدى.

وسىلايشا، ماسكەۋگە اتتاناتىن بولدىم. ونداعى كوز ماماندارى وتانىڭ وتە كۇردەلى ەكەنىن ءارى قىمباتقا تۇسەتىنىن كۇنى بۇرىن ەسكەرتتى جانە جول پۇلى باسقا دا شىعىندارعا قوماقتى قارجى كەرەك بولدى. وسى تۇستا بارماعىمدى تىستەلەدىم. ونىڭ سەبەبى – دۇنيەمەن اۋەلدەن دوس ەمەس ەدىم، اقشا دەگەندى انشەيىن ءتۇرلى ءتۇستى قاعاز رەتىندە عانا كورۋشى ەدىم.

بوق دۇنيەمەن وسىلايشا اراز ەدىم، ونى توبەمە شىعارمايمىن دەپ ءاۋ باستا سەرت بەرگەن ەدىم. قۋ دۇنيەنىڭ اتاسى بايلىق، ال بايلىقتىڭ اناسى اقشا عوي. ءبىر دۇشپانىمدى – وسى اقشا دەپ ءبىلىپ، تيىن قۋماعان ەدىم. تەگىندە،ءتاڭىرى مەنى بايلىقتان قۇر الاقان قىلعان ەمەس ەدى، بىراق مەنىڭ باعالى قازىنام بۇل كۇندە توبىرلىق مادەنيەتتىڭ ءباسى ۇستەم شىعۋ سالدارىنان قۇنى ارزان تارتقان كەۋدەمدەگى عاپىل ونەرىم-ءدى ءھام قولىمداعى ءوزىم سۇيەنىپ كۇن كەشكەن كوك سياسى – قانىمداي قالامىممەن، كەۋدەممەن بىرگە قوڭىر كۇمبىرلەگەن شاناعى بالاداي، موينى كوك تىرەگەن جالاۋلى نايزاداي كيەلى قارا دومبىرام ەدى. بۇل ارينە رۋحاني بايلىق قوي، ال ءدۇنياۋي بايلىق پەن رۋحاني بايلىق ەجەلدەن انتاگونيست ياعني اتا جاۋ. سوندىقتان بۇل ەكى بايلىق مەنىڭ كەۋدەمە استە قاتار سىيىپ كورگەن ەمەس ەدى – ءتاڭىرى ءاۋ باستا كوگەن بە، الدە ولەڭ دەگەندە، ارينە، ەكىنشىسىن تاڭداعاندىقتان ەدى مۇنىڭ سىرى. ءسويتىپ مەن ونەردى دۇنيە ىسىنەن بيىك قويدىم. دۇنيەنىڭ كۇللى بايلىعىن جيسا دا، مەنىڭ كەۋدەمدەگى تيتتەيىمنەن تىرنەكتەپ جيعان حالىق ونەرى دەگەن عاجايىپ قازىناعا تاتىمايدى دەپ استام وي ءپىشتىم، مۇنىم ارينە اسىلىق بولدى جوعارىدا بارماعىمدى تىستەتكىزگەن وسى جايت ەدى.

سويتسەم بوق دۇنيە قايتسە دە سەنەن ءوشىن الادى ەكەن، سول ءۇشىن سۇرىنەر ءساتىڭدى اڭدىپ، باعىپ جۇرەدى ءسىرا، بۇل جولى دا وسىناۋ سىن ساتتە باسپالاپ كەلىپ، قاپىدا باس سالعانداي، ءاجۋالاپ مازاق قىلىپ، شايىردى تابالاعان شايتانداي ساق-ساق كۇلدى.

وسىلايشا، مال بايلىق ءوزىنىڭ الدىندا دارمەنسىز ەكەنىمدى قاپىلىستا بەتىمە باستى، ءبىر ءسات بولسا دا ءوشىن العانداي بولدى. سەبەبى ول كەزدە دۇنيە ديدارىن كورمەسەم دە، كوزىمنىڭ ۇستىندە، قاباق استىمدا ءبىر جولاق ساۋلە بار ەدى، سول ساۋلە مەنى جارىق دۇنيەمەن جالعاپ تۇرعان جالعىز ءۇمىت ۇشقىنى ەدى. ماسكەۋلىك دارىگەرلەر دە سول جالعىز جولاق ساۋلەمەن كوزىڭىزدى كورگىزۋگە جول سالامىز، ەگەر جازاتايىم ول ساۋلەڭىز ءوشىپ قالسا، وندا كەلىپ اۋرە بولماي-اق قويىڭىز، ءبىزدىڭ دە قىلار دارمەنىمىز جوق دەگەن ەدى.

سوندىقتان مەن ءۇشىن ءار كۇن، ءتىپتى ءار ساعات قىمبات ەدى. ماسكەۋگە شۇعىل اتتانۋعا جاعدايىم كەلمەي جاتتى. وسى كەزدە ماعان اينالايىن حالقىم، سىزدەر قول ءۇشىن بەردىڭىزدەر. قازاقتىڭ قارلىعاش قىزى، ورەلى ونەرپازىمىز ءانشى روزا القوجا بۇل ىسكە مۇرىندىق بولدى. مۇنىڭ بار حيكاياسىن ماسكەۋ ساپارى الدىنداعى ۆيدەوجولداۋلارىمدا بايان قىلعانمىن، وعان كۋاسىزدەر، سوندىقتان قايتا توقتالماي-اق قويايىن. تەك سول جولى كومەك قولىن سوزعان بارشاڭىزعا تاعى دا شەكسىز ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن!

ارينە، بۇل ىستەن قازاقتىڭ قيساپسىز باي وليگارحتارى، نۋۆوريش بايلارى، وزدەرىن قازاق ونەرىنىڭ مەتسەناتى ساناپ، جۇرتشىلىققا جار ساپ، ەلدەن ماقتان، سارت ساۋان فانەرششيك انشىسىماقتاردان ماداق ەستىپ، اكىم قارادان ماقتاۋ قاعاز جيىپ جۇرگەن "اتىمتاي جومارتتار" تىس قالدى. بۇل – شىن ونەردىڭ يەسى حالىق ەكەنىنىڭ تاعى ءبىر جارقىن دالەلىندەي كورىندى ماعان. پرولەتاريات كوسەمى لەنيننىڭ ايتقانى بار ەدى: "كوركەم ونەر – حالىكتىكى", – دەپ. وسى راس ءسوز، نەگىزى. سول ءبىر قاراشانىڭ سۇرەڭسىز كۇندەرىنىڭ بىرىندە الاشتانۋشى عالىم ايگۇل ىسماقوۆا اپايىم مەنىڭ ءحالىمدى سۇراپ جۇبايىما قوڭىراۋ شالىپ جاتتى. جۇبايىم ءوزىنىڭ كاسپي گولدىنا روزانىڭ جازباسىن وقىعان جۇرتتىڭ قارجى اۋدارا باستاعانىن، وسىلايشا مەنىڭ كوزىمنىڭ دەرتى جالپاق جۇرتقا جاريا بوپ كەتكەنىن، سوڭى مىنانداي قارجى جيناۋعا ۇلاسىپ جاتقانىن جەتكىزىپ، قىنجىلىسىن ايتىپ باستاپ ەدى، ايگۇل اپاي: ء"سوزدى قوي، ەرلاننىڭ كوزى قازاقتىڭ كوزى، حالىق ءوزى بىلەدى", – دەپ تيىپ تاستادى. مىنە، وسىنداي كوڭىل تولقىتار ساتتەر كوپ بولدى كوز ءۇشىن كۇرەس كەزىندە.

بۇل جولى جاناشىرىم مەن سۇيەنىشىم ءھام تىلەۋقورىم حالىق قانا ەكەنىنە جانە سول حالىقتىڭ ىشىنەن شىققان ەستى ازاماتتار ەكەندىگىنە كوزىم تۇبەگەيلى جەتتى. ەستى ازاماتتار دەمەكشى، وسى ورايدا مەن ەكى تۇلعانىڭ ەسىمىن ەرەكشە اتاعىم كەلەدى. ولار: مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى يمانعالي نۇرعاليۇلى مەن قر مادەنيەت جانە سپورت مينيستر اقتوتى راحمەتوللاقىزى! مەنىڭ كوز دەرتىمنىڭ نەگىزگى سالماعى وسى ەكى ارداقتى اسىلعا ءتۇستى. اقتوتى راحمەتوللاقىزى وسى ايلاردا الدىمنان ءسات سايىن كەسە كولدەنەڭ شىققان پروبلەمالاردى اسىرەسە قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى جول قاتىناسىنان باستاپ، باسقا دا كوپتەگەن تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى كەزەك كۇتتىرمەي دەرەۋ شەشۋمەن بولدى. ال يمانعالي اعا بولسا، ماسكەۋدەگى اقىرعى وپەراتسيامنىڭ قارجىسىن تىك كوتەرە تولەپ بەرىپ، اعالىق قامقورلىق تانىتتى. ءتاڭىرى جارىلقاسىن سىزدەردى – يمانعالي اعا، اقتوتى راحمەتوللاقىزى!

اينالايىن حالقىم، سوندىقتان بارلىعى، مىناۋ كوزىمنىڭ كورگەنى – ءبارى، ءبارى سىزدەردىڭ ارقالارىڭىز! بۇل كۇندەردى ەشقاشان ۇمىتپايمىن. سىزدەرگە قارىزدارمىن! ونى ونەرىم جەتكەنشە، ءومىرىم وشكەنشە وتەپ كەتۋگە تىرىسامىن. سول ءۇشىن كەلەشەكتە حالىق ونەرى مەن رۋحانياتىنا باسىم جەرگە جەتكەنشە قىزمەت ەتە بەرمەكپىن. لايىم سوعان جەتكىزسىن!
وسىمەن دوعارايىن، كوز دابىل قاعىپ جاتىر. ازىرشە، كوپ قيناۋعا بولمايدى. باياعىداي ۇزاق شابىستىڭ داۋرەنى وتكەن. وسى دا داتكە قۋات، دەگەنمەن!


ەرلان تولەۋتاي

پىكىرلەر