تۇرمەدەن شىعا سالا ابىرويىنان ايىرىلىپ، قوعامنىڭ قاتتى سىنىنا ۇشىراپ جاتقان ماكس بوقاەۆقا ەڭ ءتيىمدى اقىل كەڭەس ايتپاس بۇرىن تۇرمەنىڭ جالعىز كىسىلىك كامەراسىندا جاتقان ارون اتابەكتىڭ ىشكى پسيحيكالىق جاي-كۇيىنە توقتالعىم كەلەدى. استە، ويىمدى جۇيەلەپ، پىكىر-ۇسىنىسىمدى ءدال جەتكىزۋ ءۇشىن ادامگەرشىلىك پەن ەتيكاعا جات بولىپ كورىنەتىن كەيبىر تۇيتكىلدى ماسەلەنى قوزعاماي كەتپەۋگە بولماس. «دوس جىلاتىپ ايتادى، دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى» دەگەن ءتامسىلدى دە قاپەرىمدە ۇستاپ وتىرمىن. تۇرمەنىڭ اششى ءدامىن ءبىر كىسىدەي تارتقان مەن ەكى ازاماتتى وزىمە تاعدىرلاس سانايمىن. سوندىقتان ماكس پەن اروننىڭ جانە ونىڭ تۋىستارىنىڭ كوڭىلىنە قاراپ، ءتىلىمدى تىستەپ ءۇنسىز قالا المادىم.
ءسوزدىڭ باسىن ارون اتابەكتەن باستايىن. ول قانداي ادام؟ ول وتباسىنىڭ قامى ءۇشىن كەز كەلگەن جۇمىستى ىستەيتىن، كۇرەپ اقشا تاباتىن بالا-شاعا اسىراۋشى ەمەس. بۇل اروندى جامانداۋ ەمەس، ونىڭ ەركەك رەتىندەگى ءتيپى، جاراتىلىسى سونداي ەدى. «وتباسىنا ماسىل بولدى» دەپ ايتپاي-اق قويايىن، مۇنداي ەركەكتەردىڭ ايەلگە دە، بالاعا دا سۇيكىمى بولمايتىنى انىق. بوستاندىقتا جۇرگەندە ارون ءۇيىنىڭ شاتىرى تەسىلىپ، قيراپ جاتقانىن، وتباسىنىڭ تىم كەدەي ءومىرىن سۋرەتتەۋ مۇمكىن ەمىس-ءتى.
ارون جانە ونىڭ وتباسى اۋىر كەدەيشىلىكتىڭ شەگىنە جەتتى. ونىڭ ۇستىنە، تىك مىنەزدى ارون وپپوزيتسيالىق قاۋىم ورتاسىندا سۇيكىمسىز ەدى، ول ۇنەمى قوعام بەلسەندىلەرىمەن كيكىلجىڭگە ءتۇسىپ قالاتىن، ءتىپتى جاعا جىرتىسىپ توبەلەسىپ قالعان كەزى دە بولدى.
«شاڭىراق وقيعاسى» بويىنشا ارون اتابەك ۇزاق جىلعا سوتتالىپ، تۇرمەگە ءتۇستى. وسى كەزدەن باستاپ، بوستاندىقتا جۇرگەندە ەشكىمگە سۇيكىمسىز بولعان ارون جانە ونىڭ وتباسىنىڭ جاعدايى قالاي وزگەردى؟ سەرىكجان مامبەتالين، مۇحتار تايجان سەكىلدى "ۇلتشىل پاتريوتتار" حالىقتان جىلۋ جيناپ، اروننىڭ ءۇيىن تولىق جوندەپ بەردى، بالا-شاعاسىنا، ازىق-تۇلىكپەن بولسىن، اقشالاي بولسىن، كوپ كومەك كورسەتتى. بولات ابىلەۆ باستاعان وپپوزيتسيونەرلەر اقشا ءبولىپ ارون اتابەكتىڭ كىتاپتارىن شىعارىپ بەردى، كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرىن وتكىزىپ، ساتىلىمنان تۇسكەن قارجىنى تاعى دا اروننىڭ بالا-شاعاسىنىڭ قولىنا ۇستاتتى.
وپپوزيتسيا قاۋىمى تۇرمەدە جاتقان ارون اتابەكتى دە ۇمىتقان جوق. وعان دا جىلى كيىم، گازەت-جۋرنال، قارجى جىبەرىپ تۇر. ءتىپتى پولشادا تۇراتىن باللي ماجەتس (بالجان ناۋرىزباەۆا) تۇرمەدەگى اروندى جىل سايىن بىلعارى اياق كيىم قامتاماسىز ەتەتىن. قازىر دە وسىنداي قايىرىمدىلىق شاراسى توقتاعان جوق.
قازاق ءباسپاسوزى تۇرمەدە جاتقان ارون اتابەكتى «ۇلت باتىرىنا» تەلىپ ءجيى جازادى. حالىقارالىق ادام قۇقىقتارى ۇيىمدارى ونى «ار-وجدان تۇتقىنى» دەپ سانايدى. ول قانشاما رەت سىياقى اقشاسى بار ماراپاتقا يە بولدى. ارينە، سىيلىقتار بىردە اروننىڭ بالالارىنا، بىردە ونىڭ ايەلىنە بەرىلدى.
زاڭ بويىنشا، جازانىڭ ۇشتەن ەكىسىن وتەگەن سوتتالۋشىعا جەڭىلدىك بار. شارتتى جازامەن بوستاندىققا شىعۋ ءۇشىن سوتالۋشى ءوتىنىش جازۋى كەرەك. ال قايتپاس-قايسار ارون اتابەك ءوتىنىش جازۋدان باس تارتتى. بۇل ونىڭ تۇرمەدە قالا بەرۋگە بەيىل ەكەنىن كورسەتەدى. سوندا ونىڭ تۇرمەدەن شىققىسى جوق پا؟ بۇل سۇراققا «ول تۇرمەدەن شىققاندا نە ىستەيدى، قانداي جۇمىس ىستەيدى، قايتىپ ناپاقا تابادى؟»، «شارۋاعا ەبى جوق وتاعاسى وتباسىنا قاجەت پە؟» دەگەن قارسى سۇراق قويار ەدىم. ونىڭ جاۋابى جوعارىدا جازىلدى. سوندىقتان، اروننىڭ تۇرمەدە قالا بەرۋى وزىنە دە، ونىڭ بالا-شاعاسىنا دا ءتيىمدى بولىپ تۇر.
باسپاسوزدە «تۇرمەدەگى ارون اتابەك ءتورت-بەس جىلدان بەرى كارتسەردە جاتىر» دەگەن تاقىرىپپەن ماقالا جاريالانىپ ءجۇر. شىندىعىندا، ول كارتسەردە ەمەس، ءبىر كىسىلىك كامەرادا وتىر. باسقا سوتتالۋشىلار ءۇشىن ءبىر كىسىلىك كامەرادا وتىرۋ – اۋىر جازا. مەن دە جاپادان-جالعىز التى ايداي سونداي كامەرانى مەكەن ەتكەن ەدىم. شىنىمدى ايتايىن، ءۇش مەزگىل تاماعىڭدى ەسىكتىڭ ويىعىنان بەرەتىن ادامنىڭ قولىنان باسقانى كورمەيسىڭ، ىشقۇسا بولىپ، جىندانىپ كەتۋگە ءسال قالدىم. ال ارون ءبىر كىسىلىك كامەراعا ءوز ەركىمەن كىرىپ العان. ول - شىعارماشىلىقتىڭ ادامى، ونداي كامەرادا ەشكىم كەدەرگى جاسامايدى، ءوز ويىمەن ءوزى بولىپ، ولەڭىن جازىپ جاتا بەرەدى. وعان وسى جاعداي ۇنايدى: بالا-شاعاسىنا قايىرىمدى جاندار كومەكتەسىپ ءجۇر. «ارون - ۇلت باتىرى»، «ار-وجدان تۇتقىنى»، «بيلىك ونى كارتسەرگە جاۋىپ قيناپ جاتىر» دەگەن اقپارات ءدۇمپۋى استە باسىلماي، ونىڭ ساياسي كۇرەسكەرلىك ءيميدجى كۇن ساناپ ءوسىپ جاتىر.
اششى شىندىقتى ايتۋدى باستاعان سوڭ تۇرمە كورگەن تاعى ءبىر بەلسەندى جانبولات ماماي تۇلعاسىنا دا توقتالا كەتەيىن. ول ارون مەن ماكس سياقتى ادام ەمەس، شارۋاعا يكەمدى، بالا-شاعا مەن اتا-اناسىنىڭ الدىندا جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنەدى. ماماي پروكۋرورمەن پروتسەستىك كەلىسىم جاساپ، تۇرمەدەن شارتتى تۇردە شىعىپ الدى دا ءجوۆتيستىڭ وفيسىندە جۇمىس ىستەپ، بالا-شاعاسىنا ناپاقا تاپتى. ول پارتيا قۇرۋ جوباسىن قولعا العان سوڭ ءتىپتى مامايدىڭ وتباسى جاعدايى جاقسارىپ سالا بەردى. «جەر ءۇي ساتىپ الىپ، ونى كۇردەلى جوندەۋدەن وكىزدى، ءۇيىن قىمبات جيھازعا تولتىرىپ، قىمبات كولىك ءمىنىپ الىپتى، بالالارىن وتە قىمبات مەكتەپكە وقۋعا بەرىپتى» دەگەن اقپارات تاراپ جاتىر. بىراق، تۇرمەدە جاتىپ-اق دەمپارتياعا قوسىلعان ماكس پەن پارتيا جەتەكشىسى جانبولاتتىڭ ايىرماسى جەر مەن كوكتەي ەمەس پە؟!
ماكس بوقاەۆتىڭ تاعدىرى ارون اتابەككە ۇقساس. ماكستىڭ بالا-شاعاسى بولماعانىمەن كارى اناسى، قارىنداستارى بار. ماكس تە ارون سەكىلدى قارا شارۋاعا ەبى جوق، جۇمىس ىستەپ تابىس تابۋعا بەيىم ەمەس، ول ءومىرىن ساياسي كۇرەس جولىندا وتكىزدى. ماكس تۇرمەدە جاتقاندا ونىڭ جاقىندارىنا وپپوزيتسيا قاۋىمى قولىنان كەلگەنشە كومەكتەسىپ تۇردى. مۇنى ماكستىڭ ءوزى مويىنداپ، ول تۇرمەدەن شىققان كۇنى قامقورشى جۇرتقا العىسىن بىلدىرگەن.
تۇرمەدە جاتقاندا ماكس بوقاەۆتىڭ تالعات ايان سەكىلدى كەشىرىم سۇراپ، مەرزىمىنەن بۇرىن بوستاندىققا شىعۋعا تالپىنباۋى قايسارلىققا، پرينتسيپشىلدىككە بالاندى. ونىڭ تۇرمەدەن شىققان كۇنى «يساتاي-ماحامبەت» الاڭىنا بارام» دەگەنى دە قايتپاس كۇرەسكەردىڭ مىنەزى رەتىندە سانالعان. بىراق ول ءوزىنىڭ ساياسي ءيميدجىن ءوزى بۇزدى. مەن سول كۇنى «ماكس بوقاەۆقا ادىلدىك پەن كۇرەس جولىندا تەك كورەگەندىك پەن قىراعىلىق، ساياسي تاۋەلسىز كوزقاراس تىلەيمىن» دەپ اقىل بەرىپ، ونى ماماي سەكىلدى مۇددەلى توپتاردان بارىنشا ساقتاندىرۋعا تىرىستىم. وكىنىشكە وراي، ول اقىل تىڭدامايتىن ادام ەكەن.
ەگەر ول كۇرەسكەرلىك جولىن ارون اتابەك سياقتى جالعاستىرعىسى كەلسە، مامايعا ارقا سۇيەمەي-اق، ميتينگ بولسىن، باسقا نارازىلىق شاراسى بولسىن، ارەكەتىن تاۋەلسىز جۇرگىزۋى ءتيىس ەدى. ارينە، بيلىك «زاڭ بۇزدى» دەپ تاعى دا ونى قاماۋعا الۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، ماكس بوقاەۆ ءۇشىن تۇرمەدە جاتۋ تۇك ەمەس، ءۇش مەزگىل تۇرمەنىڭ تەگىن تاماعى مەن توسەگىنە ول ابدەن ۇيرەنگەن. سوندا وعان جانە ونىڭ وتباسىنا وپپوزيتسيالىق كۇشتەردىڭ ءبارى بۇرىنعىشا كومەكتەسىپ تۇرار ەدى. ارينە، ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن وعان ءازىر دە كەش ەمەس. تەك ول ءۇشىن ساياسي تاۋەلسىز كوزقاراس پەن ناقتى ارەكەتكە كوشۋى كەرەك.
تۇراربەك قۇسايىنوۆ،
"دەموس" قب توراعاسى
(اۆتوردىڭ كوزقاراسى رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيى. adyrna.kz تاۋەلسىز اقپارات الاڭى بولعان سەبەپتى كەز كەلگەن تاراپتىڭ ماقالاسىنا ورىن بەرىلەدى).
