جەتىسۋدا جەر استى بايلىعىن ءوندىرۋ ارتىپ كەلەدى

2975
Adyrna.kz Telegram
سۋرەت @tks.kz سايتىنان الىندى
سۋرەت @tks.kz سايتىنان الىندى

جەتىسۋ ءوڭىرى تەك تابيعاتىمەن عانا كوركەم ەمەس، جەر استى بايلىعىنان دا كەندەلىك قىلماپتى. ماسەلەن، ولكە توپىراعى  التىن، كۇمىس، قورعاسىن، مىرىش، تەمىر سياقتى شيكىزات رەسۋرستارىنا باي. ونى قاجەتكە جاراتۋ جولىندا ءبىرشاما اۋقىمدى شارۋالار اتقارىلىپ جاتىر.

ماسەلەن، 2019 جىلى كەڭ تارالعان پايدالى قازبالاردى يگەرۋ بويىنشا وبلىستا 361 كەلىسىمشارت جاسالىپ، ونىڭ 336-سى بويىنشا وڭدەۋ، 25-ءى بويىنشا بارلاۋ جۇمىسى قولعا الىنعان. ناتيجەسىندە 7,8 ملرد. تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلىپ، وبلىستىق بيۋدجەتكە ۇلكەن ۇلەس قوسىلعان. الەمدە پاندەميا تارالىپ، قاي سالانىڭ دا تۇرمىسى تەجەلگەندە دە وڭىردەگى كەن بايىتۋ جانە وڭدەۋ جۇمىستارى كەنجەلەمەدى. مۇنان وزگە ءوڭىردىڭ قويناۋىنان قايتا وڭدەۋدى تالاپ ەتپەيتىن پايدالى قازبالار ساناتىنداعى اكتاس، قۇرىلىس قۇمدارى، قۇم-قيىرشىق تاستى قوسپا، تۇز، گرانيت ساز، قۇم، تاعى دا باسقا بايلىقتار وندىرىلەدى. ولار كوبىنەسە قۇرىلىس سالاسىنا، جول، عيمارات سالۋ، كىرپىش زاۋىتىن اشۋ ماقساتىندا كەڭىنەن قولدانىلادى. ايتالىق، استانا قالاسىندا وتكەن «ەكسپو – 2017» كورمەسىنىڭ قۇرىلىسىنا قولدانىلعان گرانيتتى  جامبىل اۋدانىنداعى «كۋرتى» جانە «تەحنو-ەكسپرەسس» جشس تولىقتاي  قامتاماسىز ەتتى. سونىمەن قاتار، بۇل ءونىم رەسەي، ۋكراينا، بەلورۋسسيا، يتاليا ەلدەرىندە دە جوعارى سۇرانىسقا يە.

بۇگىنگى تاڭدا التىن، مىس، پوليمەتال بارلاۋ جانە ءوندىرۋ بويىنشا دا بىرقاتار اۋقىمدى شارۋالار اتقارىلۋدا. ماسەلەن، «كونسوليديروۆاننايا سترويتەلنايا گورنورۋدنايا كومپانيا» جشس-مەن كەربۇلاق اۋدانىندا ورنالاسقان «كوكساي» كەن ورنىنان التىن، مىس، موليبدەن پايدالى قازبالارىن بارلاۋ جۇمىسى اياقتالىپ، كەن بايىتۋ فابريكاسى سالىنادى. بۇل جوبا جۇزەگە اسقاندا 6000 ادام جۇمىس ورنىمەن قامتاماسىز ەتىلىپ، 1500-2000 ادام قونىستاناتىن تۇرعىن ۇيلەر مەن عيماراتتار بوي كوتەرەدى.
جەر قويناۋىن پايدالانۋ بويىنشا رايىمبەك اۋدانىندا «مارۋم جار گولد» جشس التىن وندىرۋمەن اينالىسىپ جاتىر. مەكەمەنىڭ التىن ءوندىرۋ قۋاتى جىلىنا 10-20 كەلىگە جەتەدى. سونداي-اق، اتالعان اۋداندا «توپليۆنو – ەنەرگەتيچەسكايا كومپانيا بەركۋت» جشس كومىر ءوندىرۋ جۇمىسىمەن اينالىسىپ، رايىمبەك، ۇيعىر اۋداندارىن قاتتى وتىنمەن تولىقتاي قامتاماسىز ەتىپ وتىر.  الداعى ۋاقىتتا «جەتىسۋ-ۆولفرام» جشس ۆولفرام ءوندىرۋدى قولعا الىپ، 300 ءوڭىر تۇرعىنى جۇمىسپەن قامتىلماق. ال «Tau-Ken-Mining» جشس ۇيعىر اۋدانىنان پوليمەتالل وندىرۋگە بەت بۇردى. كەندى يگەرۋ جۇمىسى تولىقتاي قۋاتىندا بولعاندا، جۇزدەگەن ءوڭىر تۇرعىنى ناپاقا تابادى. «گرك كوكسۋ» جشس مەن «كوكسۋ» كەن ورنىندا شۋنگيت ءوندىرۋ جۇمىسى قارقىندى جۇرۋدە. قازىردىڭ وزىندە كەن ورنى 150 ادامدى تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىپ وتىر. الداعى ۋاقىتتا ءوندىرىس كولەمىنىڭ وسۋىنە وراي جۇمىسشىلاردىڭ سانى دا كوبەيە تۇسەدى. دەمەك، جوعارىدا ايتىلعان جەر قويناۋىن يگەرۋگە قاتىستى اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ ءبارى ەل وركەنيەتىن ءوسىرىپ، ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ ەسەلەنۋىنە كوپ ىقپال ەتۋدە.

بارشاعا ءمالىم، ەلباسى الەمدەگى باسەكەگە قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى. وسى تاپسىرمانىڭ تولىق ورىندالۋى تاۋ-كەن جانە مۇناي-گاز ونەركاسىبىنىڭ دامۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ول ءۇشىن ەڭ باستىسى ەلىمىزدە گەولوگيالىق سالا مەن مينەرالدى-شيكىزات بازاسىن دامىتىپ، باعدارلاماسىن كەڭەيتۋ ماقساتىندا بولاشاعى زور الاڭدار مەن كەن شىعاتىن وبەكتىلەرگە ىزدەستىرۋ-باعالاۋ جانە بارلاۋ جۇمىستارىن جوسپارلى جۇرگىزۋ ءتيىس. وسى تۇستا، جۇمىستىڭ تىڭعىلىقتى جۇرگىزىلۋى ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2014 جىل 21 مامىرداعى №526 قاۋلىسىمەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى گەولوگيالىق بارلاۋ جۇمىستارىنىڭ 2015 – 2019 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى» جۇزەگە استۆ. باعدارلاما اياسىندا بيۋدجەتتەن 160 ملرد. تەڭگە ءبولىندى. ونىڭ 44 ملرد. تەڭگەسى نەگىزگى مەتالل تۇرلەرى – مىس، قورعاسىن، مىرىش جانە التىننىڭ شيكىزاتتىق بازاسىن نىعايتۋعا باعىتتالدى. وسىعان وراي،  بۇگىنگى تاڭدا قاتبار ۋچاسكەسىندە پوليمەتال، كوكشيەلى ۋچاسكەسىندە قورعاسىن، مىرىش جانە باسقا دا پوليمەتال ىزدەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلگەن.

تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، «اۋماقتىق، گەولوگيالىق ءتۇسىرىلىم، ىزدەۋ-باعالاۋ جانە ىزدەۋ-بارلاۋ جۇمىستارى» رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا سوڭعى 5 جىلدا كەڭ تارالعان پايدالى قازبالار بويىنشا وبلىستىڭ جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ ءوز كۇشىمەن جۇرگىزىلگەن بارلاۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە پايدالانۋعا جارامدى 71 كەن ورنى اشىلىپ، قازىرگى تاڭدا ءوندىرۋ جۇمىستارى باستالدى.

ارينە، اتقارىلعان جۇمىس قانشالىقتى سالماقتى بولعانىمەن الداعى مىندەت تە اۋقىمدى. سوندىقتان گەولوگيا سالاسىنىڭ ماماندارى كۇندى تۇنگە جالعاپ، قاجىرلىقپەن ەڭبەك ەتىپ، ەلدىڭ ەرتەڭگى بولاشاعى ءۇشىن تەر توگىپ ءجۇر. ەسەسىنە، وسىنداي قاجىر-قايراتتىڭ ارقاسىندا ەل ەكونوميكاسى وركەندەپ، جۇمىسسىزدار سانى ازايىپ كەلەدى.

پىكىرلەر