Jetisý óńiri tek tabıǵatymen ǵana kórkem emes, jer asty baılyǵynan da kendelik qylmapty. Máselen, ólke topyraǵy altyn, kúmis, qorǵasyn, myrysh, temir sııaqty shıkizat resýrstaryna baı. Ony qajetke jaratý jolynda birshama aýqymdy sharýalar atqarylyp jatyr.
Máselen, 2019 jyly keń taralǵan paıdaly qazbalardy ıgerý boıynsha oblysta 361 kelisimshart jasalyp, onyń 336-sy boıynsha óńdeý, 25-i boıynsha barlaý jumysy qolǵa alynǵan. Nátıjesinde 7,8 mlrd. teńge ınvestıııa tartylyp, oblystyq bıýdjetke úlken úles qosylǵan. Álemde pandemııa taralyp, qaı salanyń da turmysy tejelgende de óńirdegi ken baıytý jáne óńdeý jumystary kenjelemedi. Munan ózge óńirdiń qoınaýynan qaıta óńdeýdi talap etpeıtin paıdaly qazbalar sanatyndaǵy áktas, qurylys qumdary, qum-qıyrshyq tasty qospa, tuz, granıt saz, qum, taǵy da basqa baılyqtar óndiriledi. Olar kóbinese qurylys salasyna, jol, ǵımarat salý, kirpish zaýytyn ashý maqsatynda keńinen qoldanylady. Aıtalyq, Astana qalasynda ótken «EKSPO – 2017» kórmesiniń qurylysyna qoldanylǵan granıtti Jambyl aýdanyndaǵy «Kýrty» jáne «Tehno-ekspress» JShS tolyqtaı qamtamasyz etti. Sonymen qatar, bul ónim Reseı, Ýkraına, Belorýssııa, Italııa elderinde de joǵary suranysqa ıe.
Búgingi tańda altyn, mys, polımetal barlaý jáne óndirý boıynsha da birqatar aýqymdy sharýalar atqarylýda. Máselen, «Konsolıdırovannaıa Stroıtelnaıa Gornorýdnaıa kompanııa» JShS-men Kerbulaq aýdanynda ornalasqan «Kóksaı» ken ornynan altyn, mys, molıbden paıdaly qazbalaryn barlaý jumysy aıaqtalyp, ken baıytý fabrıkasy salynady. Bul joba júzege asqanda 6000 adam jumys ornymen qamtamasyz etilip, 1500-2000 adam qonystanatyn turǵyn úıler men ǵımarattar boı kóteredi.
Jer qoınaýyn paıdalaný boıynsha Raıymbek aýdanynda «Marým Jar Gold» JShS altyn óndirýmen aınalysyp jatyr. Mekemeniń altyn óndirý qýaty jylyna 10-20 kelige jetedi. Sondaı-aq, atalǵan aýdanda «Toplıvno – energetıcheskaıa kompanııa Berkýt» JShS kómir óndirý jumysymen aınalysyp, Raıymbek, Uıǵyr aýdandaryn qatty otynmen tolyqtaı qamtamasyz etip otyr. Aldaǵy ýaqytta «Jetisý-Volfram» JShS volfram óndirýdi qolǵa alyp, 300 óńir turǵyny jumyspen qamtylmaq. Al «Tau-Ken-Mining» JShS Uıǵyr aýdanynan polımetall óndirýge bet burdy. Kendi ıgerý jumysy tolyqtaı qýatynda bolǵanda, júzdegen óńir turǵyny nápaqa tabady. «GRK Koksý» JShS men «Kóksý» ken ornynda shýngıt óndirý jumysy qarqyndy júrýde. Qazirdiń ózinde ken orny 150 adamdy turaqty jumyspen qamtyp otyr. Aldaǵy ýaqytta óndiris kóleminiń ósýine oraı jumysshylardyń sany da kóbeıe túsedi. Demek, joǵaryda aıtylǵan jer qoınaýyn ıgerýge qatysty atqarylǵan jumystardyń bári el órkenıetin ósirip, óńir ekonomıkasynyń eselenýine kóp yqpal etýde.
Barshaǵa málim, Elbasy álemdegi básekege qabiletti 50 eldiń qataryna kirý týraly tapsyrma berdi. Osy tapsyrmanyń tolyq oryndalýy taý-ken jáne munaı-gaz ónerkásibiniń damýymen tikeleı baılanysty. Ol úshin eń bastysy elimizde geologııalyq sala men mıneraldy-shıkizat bazasyn damytyp, baǵdarlamasyn keńeıtý maqsatynda bolashaǵy zor alańdar men ken shyǵatyn obektilerge izdestirý-baǵalaý jáne barlaý jumystaryn josparly júrgizý tıis. Osy tusta, jumystyń tyńǵylyqty júrgizilýi úshin Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń 2014 jyl 21 mamyrdaǵy №526 qaýlysymen «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy geologııalyq barlaý jumystarynyń 2015 – 2019 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasy» júzege astv. Baǵdarlama aıasynda bıýdjetten 160 mlrd. teńge bólindi. Onyń 44 mlrd. teńgesi negizgi metall túrleri – mys, qorǵasyn, myrysh jáne altynnyń shıkizattyq bazasyn nyǵaıtýǵa baǵyttaldy. Osyǵan oraı, búgingi tańda Qatbar ýchaskesinde polımetal, Kókshıeli ýchaskesinde qorǵasyn, myrysh jáne basqa da polımetal izdeý jumysy júrgizilgen.
Taǵy bir aıta keterligi, «Aýmaqtyq, geologııalyq túsirilim, izdeý-baǵalaý jáne izdeý-barlaý jumystary» respýblıkalyq bıýdjettik baǵdarlamasy boıynsha sońǵy 5 jylda keń taralǵan paıdaly qazbalar boıynsha oblystyń jer qoınaýyn paıdalanýshylardyń óz kúshimen júrgizilgen barlaý jumystarynyń nátıjesinde paıdalanýǵa jaramdy 71 ken orny ashylyp, qazirgi tańda óndirý jumystary bastaldy.
Árıne, atqarylǵan jumys qanshalyqty salmaqty bolǵanymen aldaǵy mindet te aýqymdy. Sondyqtan geologııa salasynyń mamandary kúndi túnge jalǵap, qajyrlyqpen eńbek etip, eldiń erteńgi bolashaǵy úshin ter tógip júr. Esesine, osyndaı qajyr-qaırattyń arqasynda el ekonomıkasy órkendep, jumyssyzdar sany azaıyp keledi.
