كوروناۆيرۋستىڭ الەم ەكونوميكاسىنا اسەرى قانداي؟

5273
Adyrna.kz Telegram
فوتو اشىق اقپارات كوزىنەن الىندى
فوتو اشىق اقپارات كوزىنەن الىندى

COVID – 19. بۇل اتاۋ ەكى جىل بۇرىن دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن ۆيرۋس. زەر سالساق، دەرتتىڭ تاريحى ۇزاق، قۇرىعى ۇزىن، زاردابى زور. ءتاجتاجال جاھاندى جايلاعان العاشقى ۆيرۋس بولماعانىمەن، الەم تاريحىنداعى الپاۋىت ىندەتتىڭ ساناتىنا ەندى. كۇنشىعىس ەلىنەن تاراعان كورونوۆيرۋستىڭ سالدارى سانانى سىلكىپ، تالاي ءىستى تۇرالاتتى. ادامزاتتى اۋرۋمەن الىسىپ، ۆيرۋسپەن كۇرەستى. تۇتاستاي العاندا، زيانى شارپىماعان قالا، سان سوقتىرماعان سالا قالمادى. الايدا ادامنىڭ اسقان اقىل-ويى ىندەتتىڭ ءورشۋىن تەجەپ، تارالۋ قارقىنىن باسەڭدەتۋگە بارىن سالىپ باعىپ جاتىر.

ءبىر ەمەس، ەكى اينالىپ سوققان كورونوۆيرۋستىڭ سۇراپىل كۇشى، الەم ەلدەرىنە تيگىزگەن قايعى – قاسىرەتىنەن بولەك، اسىرەسە، جاپپاي ەكونوميكانى تەجەپ تاستادى. Bloomberg اقپاراتتىق پورتالىنىڭ 2020 جىلى ساۋىردە جاريالاعان دەرەگىن ارقاۋ ەتسەك، ءتاجۆيرۋس الەمدىك ەكونوميكاعا 5 تريلليون دوللار شىعىن اكەلگەن. وسى تۇستا ساۋدانىڭ كوركى قىزباي، ەل يمپورتتىڭ يگىلىگىن كورۋدەن قالىپ، ەكسپورت شەڭبەرى تارىلدى. ەلدەن ەلگە تاسىمالداناتىن تاۋارلار شەكارادان اسا الماي، قىمباتشىلىق قاھارىنا ءمىندى. ۆيرۋستىڭ تارالۋىن شەكتەۋگە ارنالعان كارانتيندىك تالاپتار، الەۋمەتتىك اراقاشىقتىق شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ءىسىن ىلگەرىلەتپەدى. اتالعان نىسانداردا قىزمەت ەتەتىن قاراپايىم حالىق تابىسىنان قاعىلدى.

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ حالىقارالىق ەڭبەك ءبولىمى 2020 جىلدىڭ العاشقى 9 ايىندا-اق جەر شارىنداعى جۇمىس ۋاقىتىنىڭ 11,7 پايىزى قىسقارتىلعانىن مالىمدەدى. كورسەتكىش 323 ميلليون تۇراقتى جۇمىستىڭ توقتاتىلعانىن اڭعارتادى. بۇل دەرەك، سايكەسىنشە، ەڭبەك نارىعىن قۇرايتىن سۋبەكتىلەردىڭ كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ قيىنداعانىن ايعاقتايدى. جۇمىس ۋاقىتىنىڭ قىسقارۋى جاھاندىق ەكونوميكانى 3,5 تريلليون دوللار تابىستان قاقتى. بيلىك مەملەكەتتىڭ باستى بايلىعىنا بالانعان ادامزاتتىڭ الەۋمەتتىك احۋالىن السىرەتپەي، الدەندىرۋ ماقساتىندا قازىنادان قىرۋار قارجى بولۋگە ءماجبۇر بولدى. بۇل الەم ەلدەرىنە ورتاق كارتينا ەدى. وسى ورايدا قازاقستاندىق ۇكىمەت تە تابىسى  كۇنكورىس شەگىنەن اسپايتىن ازاماتتارعا 42 500 تەڭگە كولەمىندە الەۋمەتتىك تولەم تاعايىنداعانى جۇرتشىلىق جادىندا. وسىنداي ويلاماعان ۆيرۋستىڭ توسىننان كولدەنەڭ تارتۋى بيۋدجەتكە ايتارلىقتاي سالماق ءتۇسىردى. كورونوۆيرۋستىڭ كەسىرى تۋريزم، قوناقۇي، رەستوران بيزنەسىمەن بىرگە ترانسپورت، لوگيستيكا سالالارىنىڭ كەنجەلەۋىنە اكەلدى. سونداي-اق، وفلاين-سەرۆيس ۇسىناتىن فيتنەس، كينوتەاتر، سۇلۋلىق سالونى سياقتى ەكونوميكالىق سەكتورلاردىڭ جۇمىسى جۇرمەدى.

دەگەنمەن بارلىق كاسىپكەرلىك نىساندار مەن سالالىق بيزنەس بارىنان ايرىلدى دەۋگە نەگىز جوق. كورونوۆيرۋس الەمگە ۇيدەن شىقپاي ساۋدا جاساپ، قاجەتىن وتەۋگە بولاتىن ونەگەنى ورىستەتتى. ورتاعا ونلاين ساۋدا قوسىلعاندا ەكونوميكاعا جاڭا لەپ ەستى. تاۋارلار مەن ازىق-تۇلىك، تاماق تاسىمالدايتىن كومپانيالارمەن مەdTech قاشىقتىقتان مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ، مەديتسينالىق ءدارى-دارمەك، قۇرال-جابدىق وندىرەتىن سالالاردىڭ بويىنا قايتا قان ءجۇردى. ال قارجىنى قارىشتاتۋدىڭ باستى باعىتىنا الەۋمەتتىك جەلىدەگى ونلاين ساۋدا مەن قىزمەت كورسەتۋ سەرۆيسى بالاندى. Collires ينۆەستيتسيالىق باسقارۋ كومپانياسىنىڭ نەگىزدەۋىنشە الەمنىڭ 73 مەملەكەتى كاسىپكەرلىك قايتا قانات جايۋى ءۇشىن ناقتى رەفورمالار قابىلداعان. بۇگىندە جەرشارى جۇمىلىپ ءتاجتاجالدىڭ تەگەۋرىنىن تەجەۋدى كوزدەپ، عىلىم جەتىستىگى ۆاكتسيناتسيالاۋعا بەت بۇردى. دەمەك، جاقىن بولاشاقتا ەكونوميكانىڭ كولەگەيلى تۇسىن كۇن شالماق!

                                                       دانا جوبالاەۆا

تۇران ۋنيۆەرسيتەتى 3-كۋرس

                                                              

پىكىرلەر