كولەڭكەلى ەكسپورت: ۇكىمەت قابىلداعان شارالار قانشالىقتى ءتيىمدى؟ - ەرلان جاۋكين

8730
Adyrna.kz Telegram

جىل بويى ىشكى نارىقتاعى جانار-جاعار ماي باعاسىنا قاتىستى كوپتەگەن ماسەلە تالقىلاندى. باعانىڭ وسۋىنە بايىپپەن قارايتىن تۇتىنۋشىلار بار، بىراق جاعىمسىز كوزقاراستاعىلارى كوپ. 

كورشى نارىقتارعا كولەڭكەلى جولمەن شىعاتىن وتىن اعىنىن قالاي توقتاتۋعا بولادى؟ ديزەل وتىنىنان باستايىق. كەيىنگى ايلاردا نارىقتىڭ دا، حالىقتىڭ دا باس اۋىرۋىنا اينالدى بۇل. وعان ترانزيتتىك جۇك تاسىمالىنىڭ ءوسۋى سەبەپ بولدى. ماۋسىم-قازان ايلارىندا وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە، سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە اعىلىپ جاتقان ترانزيت كولىكتەردىڭ باگىندا 200 مىڭ تونناعا جۋىق قازاقستاندىق ديزەل كەتتى.

وزبەكستاننان رەسەيگە تاۋارلاردى ترانزيت تاسىمالداۋ باياعىدان بار جانە بولا بەرەدى. رەسەي - وزبەك وندىرۋشىلەرىنىڭ نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. بۇگىندە وزبەكستاننىڭ بولشەك ساۋدا نارىعىنداعى ديزەل وتىنىنىڭ قۇنى 376 تگ/ليتردى قۇرايدى. بىزدەن قىمبات. ياعني ولاردىڭ جۇك تاسىمالداۋشىلارىنا جولاي بىزدەن جانارماي تولتىرىپ الۋ ءتيىمدى بولادى.

رەسەي نارىعىندا ديزەل باعاسى - 296 تگ/ليتر. ولار دا بىزدەن جوعارى باعا قويعان. ىشكى ءوندىرىس كولەمىنە قاراماستان، رەسەيلىكتەر وزبەكستاننىڭ جەمىس-كوكونىس جانە باسقا دا ونىمدەرىن تۇتىنادى.

بۇل جەردە ءبىر ماشينەگە 100 ليتردەن ارتىق جانارماي قۇيماي شەكتەۋگە بولادى، بىراق ودان ەش اسەر بولمايدى. ويتكەنى جولاي ءار جمقس-دان 100 ليتردەن جانارماي قۇيىپ الىپ شىعادى.

قانداي شارا قابىلداۋ قاجەت؟

ىشكى قاجەتتىلىكتەردى ءھام ترانزيت قاجەتتىلىكتەرىن دە قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن رەسەيلىك ديزەل وتىنىن تارتۋىمىز قاجەت. بۇل ءۇشىن قىسقى كەزەڭدە – قازاقستان مەن رەسەي نارىقتارىندا تۇتىنۋ كولەمىنىڭ تومەندەۋى كەزەڭىندە جانە مەنشىكتى ديزەلدەن قورلاردى قالىپتاستىرۋ كەزىندە رف-دان ديزەل اكەلۋدى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ جەتكىلىكتى.

رەسەيلىك ديزەلدى قالاي اكەلۋگە بولادى - بۇل باعا ماسەلەسى. ياعني، قازاقستان مەن رەسەيدەگى ديزەل وتىنىنا ءارتۇرلى سالىقتىق جۇكتەمەنى ەسكەرە وتىرىپ، قر-داعى ديزەلدىڭ بولشەك ساۋدا باعاسى رەسەيگە قاراعاندا تومەن بولادى... دەگەنمەن، بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ سالىق قۇراۋشىلارى بىرىزدەندىرىلگەنگە دەيىن.

دەمەك، ديزەلگە حالىققا "قولايسىز", جوعارى باعا بەلگىلەۋ كەرەك. ويتكەنى قازىرگى باعا ايىرماشىلىعى – ەل ەكونوميكاسىنا زيان كەلتىرەتىن نونسەنس. جاقىن ارادا ديزەل باعاسى 280 تگ/ليتر دەپ بەلگىلەنەدى دەگەن بولجام بار - بۇل قاجەتتى شارا.

بەنزين 

بەنزين جاعدايى ءبىرشاما جاقسى. ىشكى ءوندىرىس ىشكى سۇرانىستى دا، رەسەي، قىرعىزستانعا كەتەتىن كولەڭكەلى ەكسپورتتى دا قامتاماسىز ەتەدى. جاقىندا باق بەتىندە اقتوبە وبلىسى شەكارا ماڭىنداعى جمقس-تا رەسەي كولىگى باگىن تولتىرعانى تۋرالى ماسەلەسىن جاريالاندى. ءبىر باعان جمقس. رەسەي-قازاقستان شەكاراسى بويىندا قانشاما جمقس بار...

تاعى ءبىر فاكت. شەكاراشىلار جامبىل وبلىسى مەركى اۋدانىندا قىرعىزستانعا جانارماي اعىزىپ جاتقان جەراستى قۇبىرىن تاپتى. پاۆلودار وبلىسىنىڭ قارجى مونيتورينگى اگەنتتىگى رەسەيگە تەمىر جول تسيستەرنالارىمەن 480 توننا اي-92 بەنزينىن وتكىزگەنىن انىقتادى. بۇل انىقتالعان فاكتىلەر عانا. بىزدەگى بەنزين ءوندىرىسى جەتكىلىكتى ەكەنىن ەسكەرسەك، وسى ايتىلعان زاڭسىز "اعىندار" اۋقىمى سونشالىقتى تاڭقالارلىق ەمەس - تەڭىزدەگى تامشىداي عانا.

نەعۇرلىم قاتاڭ شەكتەۋ ەنگىزسەك، بەنزيندى اكەتۋ تاسىلدەرى دە سوعۇرلىم كۇردەلى بولادى. ال بىزدەگى باعا كورشىلەرىمىزبەن تەڭەسپەيىنشە، مۇنى ەشكىم توقتاتا المايدى. بىزدە ءبىر ليتر - 178 تگ، رەسەيدە ءبىر ليتر - 270 تگ، قىرعىزستاندا ءبىر ليتر - 289 تگ.  جانارمايدىڭ كورشىلەرگە كەتىپ جاتقانى بىزگە قانشالىقتى اۋىرتپالىق سالادى؟

بىرىنشىدەن، 2021 جىلدىڭ باسىنان باستاپ بەنزين وندىرۋشىلەر قازاقستاننان وتىن ەكسپورتىن جۇزەگە اسىرمايدى. ەكسپورتتىق كەدەندىك باج تۇسىمدەردى تولىق تۇسپەيدى، جالپى سالىق تۇسىمدەرى تومەندەيدى - ويتكەنى ادەمدىك نارىققا شىققاندپ بىزدەگى بەنزين باعاسى ءوز ىشىمىزدەگىدەن جوعارى بەلگىلەنەدى.

ەكىنشىدەن، ءبىزدىڭ كولەڭكەمەن كەتىپ جاتقان بەنزينىمىز كورشىلەرىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ وڭ تەڭگەرىمىن قالىپتاستىرادى. بىلسەڭىز، ىشكى وتىن نارىعىندا قولايلى باعا دەڭگەيىن ساقتاۋ ءۇشىن بىزدەگى مۇناي سالاسى مۇنايدى 2 ەسە، ال الەمدىك نارىق باعاسىنان 3 ەسە تومەن باعامەن جەتكىزەدى. مۇناي ءوندىرۋدىڭ جىل سايىنعى ءوسىپ كەلە جاتقان وزىندىك قۇنىن ەسكەرە وتىرىپ، بۇل ءوندىرۋ تەحنولوگيالارىنىڭ يمپورتىنا دا، تەڭگە باعامىنىڭ تومەندەۋى جاعدايىندا جابدىقتار يمپورتىنا دا بايلانىستى بولسا، وندا ەل ىشىندە وڭدەۋگە مۇناي جەتكىزۋ ونى ءوندىرۋدىڭ وزىندىك قۇنى دەڭگەيىندە، ءتىپتى ودان دا تومەن دەڭگەيدە جۇزەگە اسىرىلادى.

سوندىقتان بىزدەگى بەنزين باعاسى دا، ديزەل وتىنى دا كورشىلەرىمىزدىڭ باعاسىمەن تەڭەستىرىلەدى. تەك تەپە-تەڭدىكتى تابۋ كەرەك.  ال اي-92 بەنزينىنىڭ باعاسىن 230 تگ/ليتر دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرسە، كولەڭكەلى ەكسپورت ازايماق. مەملەكەت جانار-جاعار ماي نارىعىنداعى سالىق ساياساتىن قايتا قارايتىن كەز كەلگەن جوق پا؟

ەرلان جاۋكين،

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر